mercredi 12 juillet 2017

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°64 : Jun 2017

En Jun, lis óulivo soun dins l’aubre, e li rasin dins la vigno!


A L'asard, Bautesar!

A L'asard, Bautesar!, que se pÒu tradure pèr : « Tèsto bèissado, davans lou dangié ! ». Vaqui la deviso di Segnour di Baus que soun castèu es aro en doulhio.                             image

Afourtissien que descendien dÓu Rèi Mage Bautesar ! Ço qu'esplico

l'estello di sege branco sus soun blasoun, en remembre de l'estello que guidè li Rèi Mage vers

Betelèn. Li sege branco remembron li segeimage

proufèto de l'Ancian testamen e li sege                     

evangelisto e apotro dÓu Nouvèu Testamen.

Mai quau èron aquéli segnour que marquèron l'istÒri de nosto Prouvènço e que fuguèron lis atour di « guerro baussenco » ?

Quant de cop sian ana miraia la fourteresso di

Baus, n'en treva sis andano, mounta sus lou

baus, roucas douminaire, e imagina la vido d'aquéli

segnour pouderous e jamai vassau. Es pas uno

pichoto afaire pèr n'esplica sa vido e sa

destinado.

Mistrau dins soun cap d'obro « Calendau » n'en rapello dins lou cant I, soun afougamen à la guerro.            image

Coume l'avèn vist dins

lou precedènt numerÒ dÓu journalet, Guihaume

« lou liberatour » e soun fraire Jourdan Óutenguèron la Prouvènço de soun paire Bousoun. Aquesto situacioun d'indivisioun s 'esperlounguè amé si descendènt. Cent cinquanto an mai tard, pèr de maridage sucessiéu, li pretendènt au gouvèr de la Prouvènço fuguèron noumbrous e ambicious.

DÓu coustat de Guihaume, li pretendènt èron :

« Douço » coumtesso de Prouvènço, maridado amé Ramound Berenger III, comte de Barcelouno.

« Estefaneto », sorre de Douço, maridado à Ramound, segnour di Baus.

« Bertrand I », comte de Fourcauquié e d'Urgèu qu'es uno regioun de la Catalougno, à la seguido dÓu maridage d'Adelaïdo, tanto de Douço e Estefaneto, coumtesso de Fourcauquié , amé Armengol IV, comte d'Urgèu.

DÓu coustat de Roubaud, i'avié principalamen :      image

                                                                                            

« Alfounso I Jourdan », comte de Toulouso, à la seguido dÓu precedènt maridage d'Emma, coumtesso de Prouvènço, amé GuihaumeIII Taio-fèr, comte de Toulouso. Alfonso I Jourdan avié perdu, jouine, soun paire, Ramound V, comte de Toulouso, mort blessa pèr uno sageto à la crousado ; li gènt de Ramound di Baus ié mouriguèron tambèn e aqueste que lis avié acoumpagna s'èro dounc entourna bèn soulet dins soun castèu di Baus.

Davans li tensioun entre aquéli pouderous pretendènt au gouvèr de la Prouvènço, un tratat fuguè signa en 1125 pèr counfina li rode d'influènci de chascun. coume lou poudès vèire sus la carto.

*Lou Marquesat de

Prouvènço au Comte de                                                    image   

Toulouso, que soun blasoun es la

crous de Bousoun, paire de

Guihaume e Roubaud. Li douge

poumelo remembron li douge

apotro.

*Lou Coumtat de Prouvènço

à Ramound Berengié III, comte de Barcelouno, que soun blasoun rapello lou di Catalan. Pèr li Catalan, li barro soun ourizountalo. N'i a qu'afourtisson amé rasoun, qu'aquel blasoun èro en proumié, lou de l'ancian reiaume d'Arle e que li Catalan se n'en soun ispira. Lou noumbre di barro fuguè variable : 2, 3 vo 5 ; fin-finalo, es lou noumbre de 4 que s'impausè.                                   image

*Lou Coumtat de Fourcauquié à Bertrand I, comte d'Urgèu.

E… rèn à Estefaneto, coumtesso di Baus qu'èro estado counsiderado coume prouvesido pèr soun maridage amé Ramound, segnour di Baus. Li Segnour di Baus èron di mai pouderous de l'epoco.

À la mort de sa sorre Douço, Estefaneto revendiquè alor li dre que tenié de sa maire, coumtesso de Prouvènço. Sara ansin, la debuto di « guerro baussenco ».

Aquest counflit Óupousè dounc Ramound Berengié, comte de Prouvènço e de Barcelouno, à Estefaneto e soun ome soustengu pèr li toulousan.

Lou proumié counflit petè en 1147 e s'acabè tres an mai tard pèr la desfacho di Segnour di Baus, degudo subretout à l'absènci dÓu comte de Toulouso, Alfounso I Jourdan, parti en crousado que ié mouriguè empouisouna.

Lou segound counflit, après la mort souspeto de Ramound di Baus , de segur èu-tambèn empouisouna alor que s'aprestavo à signa à Barcelouno la fin dÓu proumié counflit, fuguè entrepres en 1155 pèr Estefaneto e si quatre fiéu ; un an mai tard, deguèron tournamai crida cèbo.

Lou tresen e darrié counflit que coumencè en 1161, veguè la desfacho coumpleto di Segnour di Baus amé la mort d’un di quatre fiéu d’Estefaneto. Sara jamai coumtesso de Prouvènço.

Sentènt la fin procho, rousigado pèr lou remors d’agué fa tuia de tant prous chivalié, Estefaneto partiguè en roumavage à Sant Jaque de Coumpoustello : En camin, s’arrestè au mounastié de Ripoll pèr se reculi sus la toumbo de soun ome, Ramound di Baus ; alassado, pousquè pas countunia e mouriguè en 1162 bèn liuen de soun roucas di Baus.

Aquéli guerro perdurèron ansin pendènt vint an e s'acabèron pèr lou mestrige coumplèt di Comte de Barcelouno sus la Prouvènço. Tout de long, li Segnour di Baus fuguèron fidèu à sa deviso « Raço d'eigloun, jamai vassalo ».

Pèr n'en saupre un

pau mai sus la vido

d' « Estefaneto, la                                               image

Baussenco», vous

counsèie la leituro apassiounanto dÓu libre de RoudÓu

Boyer « La Baussenco ».

Michèu

Inne à la vido

                    image


Quouro Danièlo receguè en presènt aquest triptico, coumpausa tout naturalamen de tres tablèu, fuguerian counfrounta à un proubleme : Coume falié-ti lis acampa ? Tres tablèu à bouta dins l'ordre coume un puzzle, mai aqui amé ges de formo que s'embricon ! Falié dounc ensaja de coumprene lou sèns que l'artiste a bèn vougu ié douna. Aurian pouscu penja chasque tablèu dins de mèmbre differènt de l'oustau, mai sabian que li tres tablèu èron liga pèr espremi uno idèio.

Lou proumié indice fuguè la presènci d'un mouloun de cièucle que poudrien representa la rodo dóu tèms que « de longo passo, jamai s'alasso » coume l'oumbro d'un guidoun*.

Après agué ensaja li siés despousicioun poussiblo, la que s'impausè fuguè aquelo representado sus l'image e sa significacioun n'en seguiguè tout naturalamen : Es bèn un inne à la vido.

Lou proumié tablèu es dedica à l'enfanço : Se ié vèi un aubrisset que s'agroumelis contro sa maire alor que lou paire en arrié li surviho.

Lou segound tablèu es lou de la jouinesso. L'aubrisset s'es espandi, mai es toujour souto la proutèicioun de sa maire que se clino coume pèr lou mièus assousta. La maire a lou trounc presènt sus li dous proumié tablèu, fendescla tout de long ; Soun cor sagno tant soun inquietudo es grando de vèire soun enfant i'escapa.

Lou tresen tablèu es lou de l'adoulescènci : L'aubrisset devengu grand s'apresto à lèissa si gènt ; gardo pamèns uno agacho atendrido à n-èli pèr la presènci d'un pau de soun fuiage sus lou tablèu precedènt.

La presènci dóu fuiage de chasque aubre reparti à la fes sus differènt tablèu marco la transicioun naturalo e inmancablo entre li tres estàdi de la vido, sènso tuert nimai roumpeduro.

Coume lou famous tablèu « Guernica » de Pablo Picasso, aquest triptico es perèu tout negre : La mort es à tout tèms presènto e pòu bourroula de sa daio la quietudo d'aquesto famiho. Marco ansin lou caratère efemère de la vido.

Fai tambèn referimen à l'obro magestralo  « Enfanco, jouinesso, adoulescènci » de Tolstoï.

D'après Hegel, filousofe allemand, ço que counto dins uno obro d'art n'es la significacioun que l'artiste i'a vóugu douna ; fai ansin la differènci entre la bèuta naturalo e la bèuta artistico. La bèuta naturalo d'aquest triptico n'es la representacioun d'un groupe d'aubre plus au mens grand ; sa bèuta artistico n'es dins sa significacioun.

Michèu

*guidoun : aiguille d'un cadran solaire

                                Lis aspergo !

Un ami nous diguè : «  eilabas, en Alsaço, en aquelo pountannado, vous demandon pas ço que voulès manja, mai pulèu : «  Coume li voulès manja ? »

Sabiéu pas que l'Alsaço èro un autre païs de l'aspergo !

                                 image

Se capitè qu'avian previst d'ana vesita Estrasbourg e sis enviroun, e ausiguerian parla d'aquelo fèsto de l'aspergo que se debanavo pereilavau dins un galant vilajoun. I'avié d'ancian que fasien la mostro de la culturo de l'aspergo coume se fasié à passa tèms.

IMG_0944 IMG_0945

Touto la dimenchado, acò se festejavo estejavo emé l'eleicioun de la «  Damiselle Aspergo » que tout lou sanclame dóu jour travessavo lou vilage dins sa carreto flourido, acoumpagnado de si damisello d'ounour. Segur que dèu pas èstre eisa de trouva de chato pèr aquéu councous ; belèu que n'iaurié mai agu pèr l'eleicioun de la «  Damisello Cambajoun ! »

                               IMG_0957

E ma fisto, aprenguère forço causo sus l'aspergo !

IMG_0954                 IMG_0955

Pèr estaca lou bout, fau dire que l'aspergo es vengudo d'Asìo Minouro. Dins la Grèço Antico, èro uno planto vertuouso di poudé sacra e tanbèn afroudisia. Ipoucrato disié qu'èro bono pèr faire passa la fouiro e li doulour de l'urètro.

Antan, à la primo, manjavon touto merço de grèu de planto sóuvajo : li jouine grèu dóu verbouisset, de la campaneto pougnènto, di redorto, de la briouno, d'aspergo fèro e li «  respounchoun » dóu tamisié. Pièi, au siècleXVIèn, l'aspergo fai soun intrado dins la gastrounoumìo di court reialo d'Éuropo. Fuguè alor faturado pichoutamen pèr li repas de la noublesso. Tre lou siècle XVIIèn e XVIIIèn coumenço d'èstre à la modo pèr li bourgès e se vènd sus li marcat ( proun carivèndo!) En aquelo epoco, èron verdo, amor que se recurbien pas de terro.

Pau à cha pau, la modo d'aquéu nouvèu meisse s'espandiguè dins la soucieta e sa culturo, dins li terro sablouso, s'ameiourè e se desveloupè.

A l'ouro d'aro, se n'en fai que soun fin bout vèn blu, vióulet, verd, o que rèsto blanc ; n'ia pèr tóuti !

E coume n'en parlavian encò d'uno persouno de Carpentras, nous baiè uno receto de famiho que l'avèn quatecant assajado :

Espeluca lis aspergo e li chapla en tros de dous à tres centimètre ; bèn li lava sènso li seca nimai lis esgouta. Dins uno fricassiero, em'un pau de bon òli, faire foundre uno cebo blanco amenudado que dèu pas prèndre coulour. Pièi apoundre li tros d'aspergo encaro bagna, li faire couire plan que siguèsson tèndre ; en aquéu moumen, apoundre un iòu batu em'uno fourqueto, sau, pèbre, faire mitouna encaro quàuqui minuto en bourroulant.

E coungoustas vous  coume se n'en sian coungousta!


IMG_0953

          IMG_0942

                                                                              Michello


                                       La Sant Marc ( Marquet)

Despièi l'Age-Mejan, la Sant Marc se fèsto à Vila-Novo d'Avignoun, e tambèn dins touto l'encountrado ounte i'a de vigno.

Acò se fèsto lou dimènche lou mai proche dóu 25 d'Abriéu.

            fetes_stmarc_3

Tóuti s'acampon dins lou vignarés coumunau pèr derraba uno souco verdo ( se chausis la mens poulido!). Adounc, la viho de la fèsto, se chausis uno souco, l'adournon d'espigo de blad, de flour e de fuiage. Se ié bouto en souto de boutiho de vin de l'an d'avans, pièi se derrabo la souco e se bèu d'aquéu vin.

Lou lendeman tóuti s'acampon sus la plaço, lou capelan benesis la souco que carrejon sus lou brasié. Un cop li preguiero acabado, li gènt eisecuton li danso ritualo, pièi se fai lou passo-carriero enjusco à l'estatuo dóu sant ( lou sant patroun de l'endré)

                                   fetes_stmarc_4

Antan, sèmblo qu'aquelo fèsto se fasié tambèn à Vedeno ; i'avié un bust d'estatuo au camin de la niue, mai a despareigu, e de vigneiroun n'en rèsto pu gaire...

( aqueli dos foutò de la fèsto de la Sant Marc soun levado de la telaragno, sus lou site de “ La capouliero” e soun de Jeremie le Maoût & Yukinori Sakurai)

Tèste couleitiéu