|
Digo-me Papet !
*Papet, m’as proumès de
m’esplica coume vai qu’à la seguido dis ouperacioun que m’as demanda de faire dins lou precedènt
journalet, trouban de longo lou noumbre 1089 ?
*Vese, mon pichot, qu’aquel
resultat t’a un pau carcagna, tafura ; te lou vau esplica ; es pas
coumplica.
Suspausèn qu’as causi lou
noumbre (abc) amé (a-c>1). la proumièro ouperacioun counsisto à ié retrancha
soun simetri ; ço que douno :
a b c = 100a + 10b + c
c b a = 100c + 10b + a
abc-cba = 100(a-c) - (a-c) =
(a-c) 0 0 - (a-c)
ço que s’escri tambèn en
fasènt la soustracioun:
abc –cba = (a-c-1) 9 d avec (a-c) + d = 10
Veses aqui perqué fau
suspausa que (a-c) sigue pas egau à 1, si que noun aurien pas un noumbre de
tres chifre.
À n’aquel noumbre ié fau alor
apoundre soun simetri :
(a-c-1) 9 d + d 9 (a-c-1)
Ço que douno lou noumbre: 1089
Coume lou podes vèire, i’a
ges de mascarié dins aquel resultat.
*Lou vese ; ai pas tout
coumpres, mai i’aribarai : gramaci papet.
*S’as besoun d’ajudo, siéu
aqui pèr t’esplica ; me fai talamen plesi de te vèire ; me remèmbre
ma jouinesso quouro assajave de resoudre
li proubleme matematico. Adessias moun pichot.
Lou
papet Michèu
Febrié e sa febrielado …..
Sian à la fin de Janvié,
despièi uno bono deseno de jour es l'ivèr ! Fai fre, rèn d'anourmau
à-n-acò. Lou mistrau que nous avié óublida despièi long-tèms s'es reviha e
boufo coume un perdu.
A la radiò, nous an di que li
napo freatico se soun regounflado coume falié, alor es au mens acò de gagna. Li
gènt espargnon lou courrènt eleitri, e dison que n'en mancarèn pas ; es
perèu acò de gagna.
Lou couvid ? Se n'en
parlo plus pèr lou moumen, d'ùni dison que n'i'a mai un de varaiant que nous
vai arriba de Chino dins un parèu de mes, e i'a toujour de gènt que soun dins
l'ànci e se carrejon emé la « masqueto ». Uno amigo me diguè i'a
gaire : « ié coumprene rèn : ai agu mi 4 vacin e ai aganta lou
couvid, ai pas'gu lou vacin de la gripo e l'ai pas agantado ! De que vos
coumprene à-n-acò, ? »
Despièi quàuqui jour lou
mistrau s’es dereviha e boufo tant que pòu. A tout seca, tout escouba mai
escampo tout, estrasso tout, es uno calamita.
Fin finalo aura boufa tres
semano de tèms.
La grosso fre a fini pèr lou moumen, mai sian pa’n’caro i bèus jour. Segound Fabre, li gròssi fre soun finido quouro li lachusclo tènon si pecout dre. Pèr lou moumen son pecout se clino encaro vers lou sòu, alors, mèfi !Mai lou bèu tèms au mes de Febrié, es pas nourmau. Lou prouvèrbi dis : « L’ivèr es jamai bastard, se vèn pas d’ouro, vèn plus tard »
A la fin dóu mes faudra se
mesfisa di « jour de la vièio » !
Fai pamens quàuqui jour qu’ause lis aucèu que coumençon de bresiha e de faire si nis, e acò sènt la vengudo proche dóu printèms. Nous faudrié aro quàuqui degout de plueio pèr faire espeli planto e flour que soumihon souto terro.
L’autre jour ai fa lou
rescontre d’uno damo de Sant Roumié que parlo tras que bèn lou prouvençau e me
countè acò :
« Quouro ère pichouneto,
mi gènt avien un papagai ( parrouquet),
e naturalamen, coume se parlavo prouvençau à l’oustau, lou papagai tambèn lou
parlavo. Quouro moun paire s’entournavo dóu travai, de vèspre, e l’ivèr, fasié :
« Brr !...fai pas caud ! » Lou papagai poudié pas dire lou
« Brr » mai disié : « Fai pas caud ! » quouro
moun paire voulié ana retrouba si coumpan au cafè, demandavo à sa femo : «
Daniso, douno-me de sòu » e lou parrouquet, tout lou sanclame dóu jour
repetavo : « Daniso, douno-me de sòu ! »
Auriéu bèn ama de l’entèndre
parla prouvençau !
Michello
Li toro
proucessiounàri :
Eron à mand de sourti de si nis de sedo quouro a recoumença de faire fre.
Pèr li faire sourti fau que fague au mens 10 degrad au sòu. A-n-aquéu moumen
sorton di nis e davalon dis aubre pèr ana dins lou sòu ounte van faire la
ninfòsi, es à dire de se trasfourma en crisalide d’ounte sourtiran en
parpaioun. La femelo parpaioun fai sis iòu sus de rampau de pin ( o àutri
counifèr) n’en fai uno sequelo d’à pau près dous cènt, quicha lis un contre lis
autre, e acò fai coume uno meno de manchoun clafi de perlo. En neissènt, van
coumença de devouri lis aguïo de l’aubre, pièi van s’embarra dins de boursoun
de sedo pendoula i branco di pin. Mai de tèms en tèms quouro fai bèu , sorton
pèr ana manja et pièi s’entournon lèu dins si nis
Ié dison « toro proucessiounàri » bord que marchon tóuti en
renguièro, « à la cò dóu loup » ; En se desplaçant, escampon sus
soun passage de fiéu de sedo pèr pas uscla la pèu de soun vèntre e nimai si
pichòti pauto
Li toro proucessiounàri mudon tres cop ; i’a que sa tresenco pèu
qu’es clafido d’aquéli péu ourtigant. An sus l’esquino de meno de bouco que se
duerbon e se barron de longo, es belèu aqui dedins que s’amagestro lou verin.
Fabre n’en avié fa l’espériènço, lis avié proun toucado e boulegado emé si dèt,
e disié que lou prusimen i’avié leva lou dourmi. Emé sa lùpi avié pouscu vèire
que li péu, à soun fin bout, an de meno de pouncho coume li fiéu barbenous pèr
s’accrouca i péu di bèsti, o di gènt. Se demandavo s’èro li crouchet di pèu que
rintrant dins la pèu fasien tant mau, o s’èro un verin empouisouna coume li
flecho dis Sious que sarié sus li péu. Alor a fa d’espériènci en toucant li
toro emé li man nuso, toucant li nis ; acò fai de prusimen coume
l’ourtigo, e l’endeman i’a plus rèn. A tambèn alesti uno poutingo en fasènt
trempa li péu dins un pau d’eter, pièi d’en mètre sus un tros de teissut e se
l’empega sus lou dedins dóu bras, bèn estaca pèr que rèsto en plaço mant
un jour. E n’aguè uno plago coume uno bruladuro, emé de boufigueto, e acò ié
durè proun de tèms à ié faire mau. Lou mai dangerous es pèr lis iue e li
póumoun. Li bèsti coume li chin o li cat podon n’en mouri bord que li niflon o
li licon, ço que ié fai gounfla la lengo e la gorjo, em’acò podon s’estoufa. Li
fau lèu mena encò dóu veterinàri.
Pèr se proutegi d’aquéli bestiouno que soun un vertadié flèu pèr la santa, fau destruire si nis l’ivèr, avans que siegon proun desveloupado. Pèr acò faire, i’a dous biais ; moun vesin, éu, garço un cop de fusiéu dins aquéli boursoun pendoula is aubre ; dóu cop, la pòchi s’estrasso e li babo toumbon au sòu ; pichouteto, sènso prouteicioun, an fre e moron ( dins soun nis la temperaduro es ço que ié fau pèr viéure) L’autre biais, mens segur, es d’istala de nisadou pèr li pimparrin dins lis aubre ounte i’a de nis de toro proucessiounàri ; li pimparrin emé soun bè, van creba li nis e devouri li toro ( li carrejon tambèn à sa ninèio) elo li cregnon pas. I’a tambèn uno espèci de carabé que se n’en coungousto !
Coume lou disié aquéu grand saberu de Fabre : « La vido es qu’un
inmènse bregandaje ; la naturo se devouris elo-meme ; la matèri se
mantèn animado en passant d’un estouma à n-un autre. A la taulejado dis
esistènci, chascun es à soun tour counvida o meisse ; vuei manjaire, deman
manja. Tout viéu de ço que viéu o qu’a viscu, tout es parasitisme. »
Michello
Istòri d’uno chatouno qu’avié pòu de rèn
Vau vous counta uno
pichoto istòri vertadièro : un souveni d'enfanço.
Quand aviéu sèt o
vuech an, mi gènt me mandèron en vacanço à Veisoun-la-Roumano encò de ma tanto
e de moun ouncle que soun oustau èro uno bastido. Dins l'establo, i'avié un
chivau que ié disien « Poumpoun » emé dous porc, de galino, de lapin,
uno cabro.
Amave forço d'ana
encò de la Tata e dóu Tonton ( Claro e Doumenique). Dins la court i'avié uno
eouliano pèr tira l'aigo pèr li bèsti e pèr lou jardin.
Aquesto eouliano la regardave toujour emé forço envejo de i'escarlimpa, mai èro plus auto que la téulisso de la feniero, e èro forço empressiounanto.
.
La tanto e l'ouncle
m'avien di qu'èro enebi de ié mounta ; iéu me disiéu : fau pas lou
faire, fau pas lou faire...
Pamens, un après-dina
que l'ouncle e la tanto faguèron un penequet, me decidère...
Escarlimpère un
escaloun, pièi dous, pièi tres, e countunière.
Ère vertadieramen
fieroto quouro arribère en aut. Alucave de pertout, tout à l'entour, un bon
moumen. Ère « la reino de la bastido » Mai falié n'en descèndre, e
aqui m'avisère que l'escalo èro bèn drecho, e la vesiéu meme plus !
Dequé faire ?
Anave pamèns pas ploura o crida la tanto e l'ouncle que de tout segur m'aurien
garça uno bono rousto....
Adounc me boutère sus
mi quatre pauto, moun pèd troubè lou proumier escaloun, e me rampounère
tant que pousquère pèr descèndre. Arribado en bas de l'escalo, ère
coumpletamen petrificado, e au bout d'uno passado pousquère enfin respira.
Acò restè un
secrèt : la tanto e l'ouncle l'an jamai sachu !
Ramoundo
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire