samedi 19 avril 2014

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°32 Se mars noun marsejo, Tout l’an n’i’en pren l’envejo. Mars 2014

Se Mars noun marsejo,

Tout l’an n’i’en pren l’envejo

 

Óumage

Sian lou 25 de Mars 2014, i’a cènt an que lou Mèstre de Maiano faguè sa despartido, e vuei, dins chasque vilage, dins chasco vilo de Prouvènço, coume à Maiano, coume à Vedeno, li prouvençau s’acampon  pèr aquesto journado dÓu souveni.

Vaqui ço qu’escriguè Alfos Daudet dins uno de si « Letro de moun Moulin », sus Frederi Mistral : la viraduro en prouvençau es de Mario Mauron .

«…..Enterin que Mistral me disié si vers dins aquelo bello lengo prouvençalo mai qu’i tres quart latino que li reino an parla, antan, e qu’aro soulet coumprenon nÒsti pastre, amirave aquel ome, entre que iéu e, sounjant dins aquest arrouinamen avié trouva sa lengo meiralo e ço que n’avié fa, me figurave un d’aquèli vièi castèu di prince di Baus coume se n’en vèi dins lis Aupiho : plus ges de tèulisso, plus ges de balustre i bescaume, plus ges de veirau i fenèstro, lou trèule dis augivo rout, lou blasoun di porto rousiga de moufo, de poulaio estrepant dins la court d’ounour, de porc se viétoulant dins la capello ounte pousso l’erbo , de pijoun venènt bèure i grand benechié plen d’aigo de plueio e pèr fini , dins li rebaladis, dos o tres famiho de pèd-terrous que se soun basti de cabanoun dins li soubro dÓu vièi palais.

Pièi vaqui qu’un bèu jour, lou fiéu d’un d’aquèli pacan s’amourousis d’aquèli gràndi rouino e s’enmalicio de li vèire ansin proufanado ; lèu, lèu fai courre lou bestiàri foro de la cour d’ounour ; e, li fado l’ajudant, à n’èu soulet rebastis lou grand escalié, remet de bousarié i paret, de veiriau i fenèstro, requiho li tourre, redauro la salo dÓu trone e met sus pèd, lou vaste palais d’autre tèms ounte lougèron de papo e d’emperairis.

Aquèu palais remounta es la lengo prouvençalo.

Aquèu fiéu de pacan, es Mistral . »

Michèu

Lou jardin de Moussu Mistral

Lou proumié cop que venguère dins aquest oustau èro l'ivèr ; uno d'aquéli bèlli journado d'ivèr, jalado, mai souleiouso. Au jardin, tout èro siau, e aleva dóu brusimen de l'auro dins lou ramarès di pin, s'ausissié res ; lou jardin èro sóuvertous e mort. Ges de flour, soulamen quàuqui fueio morto secutado pèr lou vènt que farandoulejavon à l'entour de l'estatuo dóu Mèstre.

Aquest an, venguère mai à la fin de Janvié ; l'ivèr plouvinous entre-coupa de bèlli e douci journado avié abriva la flourisoun di glaujo dins la lèio. Li lauretin coumençavon d'espandi sis oumbello blanco, lóugeiramen rousenco. A coustat de la nerto, oumenage à l'obro dóu Mèstre, l'erbo di berrugo espandissié si capitulo roso. Au mitan de la tepiero, souleto, uno ourquido, uno grosso taverniero, venié souleia si flour purpurino.

Lou jardin de Moussu Mistral, noun es un grand jardin, mai un jardin galant que noun sai. Dóu coustat dóu Nord, l'intrado emé si dous pieloun encadra pèr lis óulivié-fèr que l'encapellon e si tres tuei auturous en signe de benvengudo, visajo l'oustau dóu lesert que fuguè lou proumié oustau dóu Mèstre, un cop qu'emé sa maire quitèron lou mas dóu Juge, après la despartido dóu paire.

Pèr uno lèio bourdado de coulougnet, se pòu countourna l'oustau pèr descurbi la partido souleiadisso dóu jardin emé si grand pin, pin blanc e pin pignoun, sa figuiero, aqui, toucant un pichot téulissoun que fuguè lou galinié ; d'àqui, uno lèio flourido bourdejo la muraio e vous meno au pourtau que se duerb sus uno autro carriero.

Aquéu jardin, emé l'estatuo dóu Mèstre que ié segnourejo, es un jardin embuga de mistèri, emé si draio que s'enfuson dintre li bousquetoun, un jardin pausadou, emé si banc dispausa d'eici e d'eila, lou jardin d'un mèstre amourous de naturo ounte se frustejon un fube de vegetau de touto merço, en un mot, un jardin de pouèto. De segur, l'amo dóu Mèstre s'es arrestado eici.

M'assete un moumenet sus un banc, à la calo dóu ventoulet ; un cat blanc e negre travesso la carriero e s'endraio dins lou jardin ; se vèi qu'es coustumié de l'endré, e m'espincho, de segur susprès de me vèire coume s'ère eici au miéu.

Sabe que Moussu e Dono Mistral amavon li cat, alor, de generacioun en generacioun an garda l'abitudo de veni treva lou jardin, e d'efèt, despièi que siéu cargado de realisa l'erbié d'aquéu jardin, ié vène de tèms en tèms pèr surviha l'espandimen di flour, me sente eici coume au miéu, e de l'endré, n'en counèisse tóuti li cantoun e lis escoundihoun. Sabe ounte trouba li pato d'ourso, li trauco-peirau, li flambo, lou pan de lèbre, e meme la flour de sabre, aquelo flour negro e pudènto que sa tijo semblo uno pèu de serp.

E à chasco vesito me demande li qualo d'aquéli planto èron aqui dóu tèms dóu Mèstre ; de segur i'avié li tuei, li pin, belèu la figuiero e la nerto ; sabe que, coume iéu, amavo li jardin ounte lou plantun e li flour sóuvage se mesclon is àutri.

Sounge que tóutis aquéli vegetau an de segur ispira lou pouèto e que l'alen carga de si redoulènci ié venié dita si mai poulit vers.

Michello

Souveni de la creacioun dÓu « jardin di dindouleto »

ço que vous vau counta, lou vau faire pèr estapo. Au cous de moun proumié mandat municipau, avian prougrama de refistoula lou quartié di dindouleto qu’èro en douliho amé forço oustau abandounado à mand de s’esbarboula. L’entre-presso nous Óucupè de 1959 à 1965, bord qu’a faugu de tèms pèr mounta lou proujet e lou realisa ; ço que faguè avança l’afaire, es l’afoundramen d’uno partido de l’oustau de moussu Monot ; fuguè un miracle que i’aguèsse pas de blessa. Lou proumié travai fuguè de trouva un oustau au quartié dÓu « Poulit Camp » pèr assousta aquesto famiho : Es lou camioun de la coumuno e soun persounau que se carguèron de ié faire soun Sant-Miquèu.

Aquel auvàri faguè avança li causo e amé l’autourisacioun de la prefeituro, pousquerian coumença lis obro. Li « Peiriero Vauclusenco » de Sant-Savournin aguèron lou travai : soun patroun èro moussu Lafont, counse d’aquesto vilo.

Coume i’avié forço rouino, avèn decida de li bouta dins un terren qu’èro un vertadié palun que toucavo la carriero Marcèu Cerdan encÒ Moussu Rougié.

Amé l’acord de Moussu Lafont, li rouino fuguèron alandado avans d’èstre recuberto de terro, ço qu’anavo permetre de faire uno eiro de jo pèr lis entrinamen, car i’avié qu’un soulet terren de jo sus lou relarg, mai n’en parlarai mai tard…

Parlen d’en proumié dÓu travai entre-pres ; et uno grando souspresso nous esperavo.

Dins l’oustau de moussu Morel, uno persouno qu’èro estado gàrdi –campèstre à Vedeno, un omenas de mai de cènt kilo. Dins soun oustau deja en douliho, avèn trouva, en la destruisènt, escoundu dins un cros, l’escaleto d’uno persouno.. e inutilo de vous dire que tÓuti lis autourita fuguèron prevengudo, de la gendarmarié à la prefeituro.

Avèn pensa que lor de la debanado dis Alaman, un d’entr’èli s’èro engaja pèr errour dins aquel quartié sènso sourtido : Moussu Morel l’agantè, lou tuiè, lou desvestiguè, car avèn trouba gès de frusco sus èu. L’a pièi enterra dins aquel trau en ié jitant dessus de cau vivo ; a cubert alor lou trau d’un bard de ciment. Amé l’acord dis Autourita, avèn fa veni lou capelan Maury de Vedeno pèr benesi li soubro e avèn agu l’autourisacioun de pourgi l’escaleto dins lou mouloun d’os dÓu cementàri.

Avèn plus agu d’àutri souspreso e pau à pau lou terren de la calado fuguè tambèn apresta gramaci li rouino.

Lou quartié di dindouleto desbarassa de si pèiro fuguè pièi acacha pèr l’entrepreso Aniset Martin ; ansin vai respeli lou quartié di dindouleto. Fau dire que lou counse Jaque Gontard èro un forço grand urbanisto e amé l’architèite de l’entrepreso Martin que ié disien tambèn moussu Gontard, travaièron de coutrio pèr dessina aquel quartié : Ero un pichot beloio amé si plantacioun, si restanco, sa font, si cagadou. Uno persouno venié tÓuti li matin, neteja e entreteni li liÒ, acÒ meme lou dissate, car forço maridage venien prene de foutougrafio. A n’aquesto persouno, ié voudriéu rèndre Óumage : gramaci moussu Carle Serra mai counèigu souto l’escais-noum « Lolo ».

Siéu regretous qu’aquel liÒ siegue tant desgaia vuei.

Acabarai ma dicho en vous parlant un pau de l’estàdi de Vedeno qu’èro sus la plaço. I’avié qu’un estàdi pèr lou baloun round e pèr lou rubi e falié engimbra lou calendrié di rescontre pèr lou poudé utilisa.

De-que dire d’aquel estadi ? Un cabanoun pèr li vesitaire amé un roubinet d’aigo fresco pèr se lava e devien de fes nous desveti sus lou terren. Me remembre que jougave alor au rubi ; pèr se lava, anavian au lavadou. Forço gènt venien nous regarda jouga pèr nous encouraja. L’atiramen èro la marchando de bonbon, Madamo Benavent, amé sa carreto vo sa banasto. Mai tard, i’avien basti un pichot envans pèr que pousquèsse countunia soun coumèrci : Nous baiavo autant de bonbon que li que vendié.

Aco èro Vedeno…..

Marcèu Turin, (ancian counseié municipau)

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire