lundi 1 septembre 2014

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°36 Setèmbre 2014

 

Setèmbre emporto li pont, o bèn agoto li font.

 

 

Dessouto li dous tihÒu

Dessouto li dous tihÒu,

Asseta lou dijÒu,

Escoutave proun bèn siau,

Charra en prouvençau.

Lou Marius venié vèire

Soun grand ami moun rèire,

E aquel parladis

M’embuguè dÓu païs.

Oh ! Lengo Nostro tant amado,

Mai que mai deleissado,

Dous bres de ma jouvènço,

La prendrai ta defenso.

Michèu

Li retroubado de Dardar e de soun coulègo jardinié

« Bon-jour Dardar ! I’a de tèms que t’aviéu pas vist. De-que fasiés encÒ tiéu ? M’an di que sourtiés plus ? » diguè lou jardinié biaissu en vesènt arriba soun coulègo Dardar dins soun jardin.

« Me n’en parles pas ! Ai aganta uno salouparié ; fasiéu que de toussi. Aro es passa. Proufiche d’aquelo poulido journado pèr te veni vèire. Es uno reviscoulado pèr iéu. E tu, coume vas ? » respoundeguè lou Dardar veramen countènt de pousqué tourna vèire soun coulègo.

« Ère un pau ourfanèu de plus poudé barjaca amé moun coulègo ; mai aro que te vese, n’en siéu veramen rassegura ; avèn talamen de causo à nous dire » apoundeguè lou jardinié alor que s’anavon asseta tÓuti dous sus lou banc.

« Justamen, lou pichot es vendu me trouva aièr e m’a pausa un proublemo qu’ai pas pouscu ié respondre ; sabe pas mounte vai cerca acÒ ; de moun tèms, pensavian pulèu à la pesco vo à jouga ; mai, enfin ! Ié respoundeguère que te lou demandarié » diguè lou Dardar que i’èro un plasé de se trouba à l’oumbro dÓu tihÒu de soun coulègo.

« De-que t’a demanda toun jouine felen ? Siéu curious de lou saupre » faguè lou jardinié que la vesito de soun ami ié fasié gau.

« Vaqui ço que me diguè : Papet, sabe que vas ana vèire toun ami jardinié deman dins lou tantost. Es pas bèn liuen ; mai imagino qu’as un tèms infini pèr i’ana e que pèr l’ana trouba, vas faire un pas, pièi ½ pas, pièi 1/3 de pas, ¼ de pas e tout à-de-rèng. Assajo pas de i’ana ansin car li gènt poudrien dire que siés devengu fada! Mai, s’aviés tout lou tèms davans tu, arribariés-ti jusqu’au jardin de toun coulègo ? ». « Vaqui ço que me demandè moun drole ; ié respoundeguère alor que devié depèndre belèu de la loungour dÓu pas ; mai, que n’en sabiéu rèn e qu’anave te lou demanda. » diguè lou Dardar en se virant vers soun coulègo jardinié.

« Aqueste sèr, poudras dire à toun felen qu’auriés pouscu arriba dusqu’eici e meme faire mai d’un tour dÓu mounde, bèn-segur amé forço tèms davans tu » ié repliquè lou jardinié biaissu sènso gès d’eisitacioun. Avans de te n’esplica la rasoun, perdènt pas lis abitudo ! Anan tasta lou vin de l’annado e vas vèire qu’es uno meraviho. »

NB : la respounso dins lou journalet seguènt.

Michèu

Crounico jardiniero

Lou jardinié se dèu d'èstre paciènt...

Figuras-vous qu'aquest' an ai vist flouri tout ço qu'ai planta i'a dès an !Avans que de desmenaja, aviéu mes dins de pot touto meno de planto, aubre, aubrihoun que crèissien au nostre o dins lis alentour : un pichot tihòu (1), tetaire que creissié sus li racino d'un tihòu mant un cop centenàri qu'oumbrejavo nost'oustau ; segur qu'èron mis aujòu que l'avien planta'qui. Un frais (2), tambèn, uno grano samenado pèr un aucèu, amor que n'i’en avié un tant vièi que lou tihòu.Lou frais noun fai de flour espetaclouso, mai de flour sènso petalo, just uno pichoto garbo d'estamino, avans l'espelido di fueio, mai queto joio de li veire pèr lou proumié cop !

Pèr faire de lèio dins lou jardin, ai planta d'óulivié-fèr(3) que n'en aviéu trouva de grano au parcage dis Italian, en Avignoun; e aro, mi bèus aubret flourisson ! Es coume li pitouspouroun redoulènt(4), èron de grano trouvado sus d'aubret, dins un pargue.

E mi chaine (5) tant bèu! aviéu culi d'agland dins la séuvo dóu castèu de Chambord, souto d'aubre inmense, e uno quingeno d'an mai tard fan bèn si cinq mètre d'aut ; aquest' an cargaran si proumiés aglan. I'a encaro un saugras (6) qu'a fa poulidamen aquest'an si proumièri flour roso. Moun agrèu (7), tant poulidet emé si fueio pougnènto margaiado de blanc, lou croumpère, pichounet, pèr Calèndo, dins uno coupo emé d'àutri planto, e vaqui qu'a flouri e carga si proumièri boulo !

N'i’a pamèns qu'avien pas tant espera, coume lou pesseguié(8)... Èu avié chausi de greia dins un vase de flour, e fuguè lou proumié planta au jardin, e despièi cinq o sièis an se cargo, à la fin dóu printèms, d'uno moulounado d'aquéli pessegue coulour de vin ; mai chasqu'an si fueio agantavon la bousserlo : venien rouginasso e se boudenflavon avans que de toumba. Alor aquest'an ai assaja ço que m'avien douna coume remèdi : noun pas lou póuvereja emé de barbouiado bourdeleso, ié fau, tre la debuto de la primo, quouro li fueio coumençon de baneja, ié accrouca dins si branco de saquetoun de maio coum'aquéli que ié croumpés li tartiflo, e ié boutés dedins de cruvèu d'iòu, lou mai poussible, i'en apoundre chasque cop que s'emplego d'iòu à l'oustau. Lou cresiéu pas, mai pamèns es verai, aquest'an an pas agu li fueio boutihoulado !

Mai dins lou jardin, i'a pas que de plèsi ! Me fau derraba de longo li tijo de l'óubloun (9) que s'enviròuton de pertout ; crese que se restave un parèu de jour au jardin sènso boulega, me n'en trouvariéu encourdelado de cap en cimo ! Sabe pas coume faire pèr me n'en desbarrassa, e se quaucun lou saup, lou gramacìe de me lou dire !

Acò es coume li destrùssi, n'i’a qu'an ges de rapinaire... d'eisèmple, li guiraud-pudènt (10) que venon sus li frambousié, li vole pamèns pas empouisouna emé de salouparié chimico pèr enfeci tout lou jardin.

Aviéu de poulidi roso di mai redoulènto dóu rousié «  Fredéri Mistral » que m'an óufri l'an passa, e vaqui que d'escaravai (11), aquéli que soun negre taca de blanc, me rousigon tóuti li boutoun. Un après l'autre, lis agante e li negue, mai crese qu'au mai n'en leve, au mai n'i’a ! Fau vapourisa lou rousié emé de bouliduro d'ourtigo, mai dóu cop, senton pas tant bon !

Zóu, me fau arresta, ai d'obro que m'espero au jardin ; se couneissés un remèdi pèr tout acÒ, digas me lou !

Michello

  1. tilleul, (2) frêne, (3)troène (4)pittospore odorant, (5)chêne, (6) arbre de judée, (7) houx,

(8) pêcher, (9) houblon, (10) punaise des bois, (11) scarabée.

La chavano

Me souvene d'un jour, quouro ère enfant, me trouvave souto l'envans emé moun paire ; lou tèms s'èro mascara, à la subito, e d'uiau fasien de zistoun-zest dins lou cèu.

Moun paire aguè pòu, m'agantè dins si bras, e subran, de l'autro man dóu valat, lou tron toumbè sus uno piboulo e la refendeguè en dos, d'aut en bas..

Un autre cop, èrian à vendumia quartié di pichÒti plano ; lou tron petè, se boutè à plòure à bro ; ges de sousto pèr se n'en apara ! Se sian quicha souto la bacho emé li banasto de rasin. Veguerian lou fòudre sus lou poustèu en ferre de la ligno à nauto tensioun que s'abrasè, venguè roujo coume la forjo avans de s'entrauca dins lou sòu.

N'en fuguerian quite pèr un gros esfrai.

Jano-Marìo ( Reviraduro coulèitivo)

Encaro lou tron....

Èrian à Cavalaire, en veituro, anavian à Santo Massimo, e fuguerian susprès pèr uno chavanasso...

Subran, veguerian la boulo de fiò passa just davans lou paro-briso de l'autò, travessè la routo pèr s'ana jita dins la mar. Ausiguerian de crid d'esfrai di bagnaire qu'èron encaro sus la plajo.

Mai i'aguè mai de pòu que de mau, urousamen !

Simono ( Reviraduro coulèitivo)

Lou fóudre !

Sabe pas coum'acò venguè, pèr noste darnié cous de prouvençau dóu mes de Jun, mai se sian mes à parla de chavano, e en aquéu prepaus, n'i’a forço qu'an viscu de moumen un pau esfraious.

Es Jano-Marìo qu'estaquè lou bout, seguido pèr Simono ; vous vau aro counta la miéuno, jujas un pau...

Acò se passavo i'a tout bèu just quarant' an, l'estiéu de 1974.

Restavian en Avignoun, dins un pichot oustau qu'avian croumpa, entre mitan de la carriero Santo Catarino e dóu licèu Aubanel, dins uno carrierouno proun estrecho. Fasié uno calourasso espaventablo ; aviéu durbi dos fenèstro, uno que dounavo sus uno pichoto cour e l'autro sus la carriero. Ère assetado pèr faire teta moun pichot Rouman qu'avié aperaqui dous mes; moun einat, Pascau, quatr'an en aquelo epoco, èro quicha contre iéu e regardavo soun pichot fraire.

Subran m'avisère que lou cèu s'èro mascara, talamen qu'èrian dins la sournuro ; de luen en luen s'ausissié bourroula lou tron. Me disiéu que me faudrié lèu barra li fenèstro, un cop que lou pichounet arrestarié soun teta. Lou tron s'ausissié de mai en mai proche, e d'uiau enluminavon lou cèu. Mai aguère pas lou tèms d'espera'cò : tout en un cop n'en petè un de tarrible e veguère lou foudre que travessè l'oustau pèr davala pèr la fenèstro, passè just darrié moun pichot Pascau, qu'urousamen regardavo de l'autre coustat.

Imaginas un pau moun esfrai... diguère rèn, mai à la lèsto anère barra li fenèstro.

Crèse que d'aquéu jour m'avise pus de faire de courrènt d'èr quouro lou tèms es à la chavano, au contro d'acò, me despache de tout barra.

Michello

Titin dóu Martegue

I'a de gènt qu'an marca soun passage dins sa vido au vilage ; an viscu uno pountannado doulentouso dins soun jouin'age ; Titin n'es un d'aquéli.

Avans lou counflit de 1914, èro fiança emé Marto, «  Naud » ; la guerro s'atubè, e fuguè manda au front. Se pòu que pèr manco de coumunicacioun, Marto cresié que belèu avié despareigu..

Marto se maridè à Vedeno, e à la fin de la guerro,Titin desmoubilisa se maridè à Lioun e foundè uno famiho de mant un pichot. Coum'èro en mesacord emé sa femo e sis enfant, davalè à Vedeno rejougne Marto qu'èro vèuse en aquéu moumen.

Vaqui un parèu que s'es fourma après un fube d'esprovo. Titin e Marto restavon en dessus de nàutri, uno abitacioun en fàci de Balestri. Èro un ome galoi e toujour de bono imour ; me souvene qu'au moumen di fèn e di vendèmi èro aqui pèr douna d'ajudo. Dous cop pèr semano venié cura li chivau dins l'estable, rintravo de paio, èro impecable. Partié'mé sa boutiho de vin e soun paquet de taba que Jano-Marìo ié croumpavo ; aquéu jour èro l'ome lou mai urous de la terro !

Èro adeja proun vièi, e venguè un moumen que Marto lou poudié pus sougna, dintrè à l'ouspice de l'Isclo de Venisso, e de tèms en tèms, emé Marto, l'anavian vèire, ço que ié fasié grand plasé. Aquest ouspice èro dins un estat deplourable, la porto badanto dóu cementèri...

Defuntè gaire après.

Titin a leissa un bon souveni au vilage, e lou revèse encaro au travai, en siblejant o countant de blago.

Andreloun

N.B : S’avès uno istòri à nous counta (meme en francès), esitas pas : Nous agradarié de la bouta sus aquest journalet.

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire