lundi 9 juillet 2018

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°68: Vaqui Mars e soun printèms tant espera ! Mars 2018


Oh ! D'aquelo sisampo …


Sabe pas se sias coume iéu, mai aquéu mistralas m'enfèto, lou pode pas supourta. Pamens fau bèn recounèisse que se l'avian pas, noste relarg sarié enfeci de mouissau, aurian de longo de plueio e de neblasso ; alor, fau-ti dire qu'es uno calamita, o un benfa ?
Passa Lioun, pren soun vanc en esquihant sus Rose, entre li colo que ribejon lou flume ; e quand arribo au nostre, ei fòu, boufo coume un perdu e s'espandis dins li planuro fin qu'à la mar.
Tre qu'avèn la chanço de reçaupre un pau de plueio, zóu, lou vaqui que se dereviho e se bouto en trin...E boufo que boufaras, tres, sièis, nòu vo douge jour de tèms...
Espóusso tout, giblo lis aubre, amoulouno li fueio, derrabo li téule, bacelo li contro-vènt.E quete chafaret ! Siblo, miaulo, rounflo.. de fes que i'a, s'arresto un moumenet, pièi pren mai soun alen e s'entourno que mai fort, mai pouderous...
Pichoto, restave un pau aliuenchado de la Valèio dóu Rose, e eilabas, lou sentian gaire ; quouro d'asard boufavo, se disian :eilalin, déu derraba la cò dis ase, o li bano di biòu de Camargo ; avian ausi dire que à-n-Avignoun avié'gu revessa de veituro, de caravano, e meme un cop un gourbeirard que passavo sus un pont ; mai acò me semblavo pas poussible...
Quouro m'istalère dins lou relarg d'Avignoun, ai pamens coumprés que tous acò èro verai ; un jour me souvene qu'aquéu moustras de vènt m'empachavo d'avança : ère coume clavelado contro la muraio. Un sèr, i'a d'acò quàuquis annado, èro à la fin de Febrié, jalavo, e l'escoubo-nivo s'èro mes à boufa talamen fort que nous faguè toumba la chaminèio sus la téulisso, e sus lou camin, faguè peta uno brancasso d'aubo tant grosso qu'un aubre ; urousamen qu'à-n-aquéu moumen passavo res !
Quouro boufo, lou magistrau m'empacho de dourmi ; si rounflo venon pica contro lou recantoun de la muraio, just darrié la chambro; me semblo qu'es aqui, lou moustras que lampo tout à l'entour de l'oustau ; pico d'eici, pico d'eila, bramo dins la chaminèio, siblo dins lou trau de la sarraio, fai vira l'avalo-fum coume uno baudufo, espousso li gorgo, bacelo lis aubre ; quete brut ! Dirias que i'a cènt diablas vengu pèr vous jouga de marrit tour. Aniue, te fan un chafaret dóu tron de pas-diéu.. La journado, es uno calamita que la vole pas regarda : t'estrigousson li planto, ié chapouton li fueio, derrabon li planto, te secon tout, qu'es pas de crèire. Me demande coume fan lis aucèu pèr voula em'aquéu ventaras...
Mai au contro d'acò, es verai que lou manjo-fango, l'escoubo-nivo, te netejo lou cèu coume pas un ; vos de cèu blu e de soulèu? Zóu, un cop de ventaras e n'en vaqui ! Soulamen, te jalo ! Esquiho dins ti vèsti que te n'en podes pas apara. Se te podes metre contro uno muraio, à la calo dóu vènt, acò es un chale, pos béure lou soulèu à sadou en regardant lou magistrau espóussa li nivoulas ; un cop d'escoubo d'aqui, un cop d'escoubo d'eila, e vaqui lou grand cèu blu que tóuti nous envejon ! ( mai aquélis envejous sabon pas ço que nous fau endura pèr acò!)
E pèr acaba moun prepaus, vaqui un tros d'un pouemenet d'Anfos Daudet, à la glòri dóu mistrau :

Ah ! Que fai bon, quand lou mistrau
Pico la porto emé si bano
Ah ! Que fai bon dins la cabano
Souleto coume un mas de crau...(...)


Michello
( un jour que lou mistralas boufavo à noun plus...)


Lou manja « vegan » de qu'es acò ?


Aquéu biais de manja, es pas, coume forço lou creson,uno modo que vèn tout just d'espeli...
La dóutrino veganisto a creba l'iòu en 1944 emé la foundacioun de la «  vegan soucieta » que dis que lis uman se devon de viéure sènso esplecha li bèsti. Uno autro definicioun, un pau mai preciso sara pièi publicado pèr aquesto soucieta en 1979. Ansin : « aquéu biais de viéure a pèr toco d'enebi tant que se pòu, touto meno d'esplecho e de crudelita envers li bèsti, que siègue pèr se nourri, se vèsti o touto autro estiganço, e ansin promòure lou desveloupamen de l'usanço d'àutri biais sènso esplecho de bèsti, au proufié de l'uman, de l'animalun e de l'envirounamen. »
E crese qu'aquelo dóutrino a trouba, au nostre, un terren pèr s'espandi, bono-di l'ecoulougìo e subre-tout, tóuti li biais qu'an esta emplega pèr lucha contro la mau-trantènço animalo.
D'efèt, aro se saup que dins forço abalimen de bèsti pèr la boucharié, li bèsti soun esquichado, amoulounado, e n'i'a proun que veson jamai lou soulèu. Li pichot soun dessepara de si maire tre la neissènço, nourri de remèdi pèr lis apara di malautié, d'ourmouno pèr li faire crèisse à la lèsto, abari emé de viéure que soun contro-naturo ( i'a que de se fisa à l'escandalo de la vaco folo!) En mai d'acò, dins lis tuadou, li tuaire prenon gaire de precaucioun pèr pas faire soufri li bèsti ; au contro d'acò, n'i'a que li mau-traton sènso resoun,(belèu pèr eisourcisa sa pòu de la mort)
Coume s'ei proun parla d'aquéli pratico, li causo soun en trin de chanja, acò a agu pèr counsequènci que forço mounde soun vengu vegetarian o meme vegetalian. N'i'a meme que soun crudivouro, coume au tèms dis ome préïstouri qu'èron cassaire-acampaire ; mai èli, tuavon o culissien pèr se nourri, se vèsti, fabrica sis óutis, degaiavon rèn, e siéu seguro que tuavon emé respèt, coume acò se fasié, e se pratico encaro, dins d'ùni soucieta tradiciounalo.
Tenès, un de nòstis ami que s'entournè, i'a gaire, de Moungoulìo ounte èro ana pèr li besoun dóu negòci, nous countè qu'eilabas manjon que de móutoun qu'abarisson èli, a vist coume fasien pèr lou tua : ié parlon e lou caresson un long moumen, pièi prenon un coutèu bèn amoula e subran ié trancon la gargamello ; la bèsti dèu pas soufri amor que brounco pas e bramo pas..
Mai pèr reveni à moun prepaus sus lou courrènt veganisto, acò s'arresto pas au manja de car ; es enebi, tambènd'emplega tout ço que pòu faire pati li bèsti, qunte que siègue : ges de mèu, d'iòu, de la e nimai de froumage. Es enebi de se vèsti de cuer o de pèu, ges de lano, e de segur ges de sedo.
Mai la questioun que me tafuro l'esperit e que mancarai pas de ié pausa s'un cop n'ai un davans lis iue, d'aquéli «  manjo vegan » : Vous sias-ti demanda se l'ensalado soufris pas quouro la trancas de soun calos ? Se lis aubre fruchau plouron pas si pichot qu'an amadura emé siuen pèr assegura la subre-vido de l'espèci ? E li pese, e li faiòu, cresès que senton rèn, belèu quouro li desgrunas ?
Es verai que l'ome se dis qu'es lou pu grand predatour de la creacioun ; mai i'a belèu un biais pèr se nourri courreitamen, amor que lou «  creatour » nous afa ounivoro, e acò se pòu faire sènso brutalige.
Iéu que vous parle, pode pas manja de bèsti que se fan couire vivènto, coume li cacalaus, couquiho, cruvelu ; ço que devès tua o culi, lou poudès faire emé respèt sènso faire soufri ; pèr ço qu'es de vòsti culido, n'en fau pas acampa mai que ço que poudès manja ; pèr li culido de planto sóuvage, n'en fau toujour leissa fin que pousquèsson se reproudurre, e fau evita de li matrassa pèr rèn, amor que deman faudra belèu se nourri de viéure sinteti ?
O alor se leissa bada-mouri !

Michello


Crounico jardiniero


Aquelo empego !
Aier ai descurbi dins un recantoun dóu jardin, au pèd d' uno cadiero rouvihado, uno mato de champignoun !
Me siéu demanda se lou rescaufamen climati èro l' encauso d'aquelo mutacioun, o s'èro malo-di tóuti li salouparié que counchon l'atmousfero e lou sòu...
E, ma fisto, après lis avé bèn eisamina, ai vist qu'èron de «  folioto de la piboulo » que dins d'ùnis endré ié dison «  piboulado ».
E zóu, dins la casseirolo...

Michello


Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire