mercredi 28 août 2019

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°75: T Desèmbre 2018


Lou rigau



L’ivèr es lou mai pauras di quatre sesoun,
L’ivèr a ges de pieta dóu paure malurous.
Deforo, la nèu toumbo bèn frejo e espesso.
Li camp, li bos, li prat
Coume d’un blanc linçòu semblon recubert.
Un pichot rigau vèn amé tristesso
Sus lou releisset de la fenèstro, esperant un pau de calour
Pèr recaufa soun cors, uno mouledo de soubro
Pèr apasima dóu gavai la doulour.
Se countento de pau, fai pas de grando fèsto.
Lou vesès que, pèr vièure, tafuro li trau baurrié,
Cerco caniho, coussoun au poustan dis engranié.
Quouro, dins li camp jala, trobo plus pitanço,
Se noun s’engardo, es la mort à l’avanço.
La destinado a vougu que la fre endurèsse,
La privacioun, la soufrènço enqueissèsse.
Lou rigau es menut, soulitàri ;
Li grands aucèu, au contro,
De la fam e de la fre s’aparon bèn mièus.
Tout en vous presentant aquest pichot aucèu,
Ma pensado s’envai à nosto umaneta
Qu’es bèn liuen de viéure dins l’egalita.
Faudra forço travai, meme de paciènci
Pèr poudé nivela aquesto diferènci.

German Barthe
(reviraduro en Lengo Nostro pèr li sòci dóu Pont de Garanco)

Vaqui dóu meme autour,

La belugo




Au cantounet dóu fiò, agache lou fiò lampeja ;
Recaufo moun cors, me fai soumia.
Tout d’un cop part uno belugo,
Un mouloun de belugo, dirié un fiò d’artifice.
Es poulit, es vivènt, es un sacrifice.
Lou bos que cremo, que finis sa vido,
Vòu pas mouri sènso douna sa darriero forço.
Li belugo que parton de tèms en tèms
Soun autant de pichots fiò vivènt
Que brihon, mai duron pas bèn long-tèms.
Uno belugo es souvènt pas grand-causo,
Vaqui la questioun que se pauso :
Pòu èstre un grand dangié,
La marrido destinado dóu prougrès :
Uno souleto pòu enfiouca la poudriero
Que pourtarié lou malur sus la terro.
Dise pas qu’à moun age,
Coume se dis d’un pichot,
Siegue bèn abeluga,
Aquest tèms es passa.
De fès, uno idèio part de moun cascavèu,
Coume uno belugo, briho pas long-tèms,
S’escantis à la revihado.


Lou catoun negre




Dins lou journalet de Setèmbre vous aviéu parla d'aquéu catoun negre qu'avié fa soun aparicioun au miéu quouro veniéu d'entarra ma pauro cato negro.
Aquéu catounet, èro pas bèu à vèire : lou pèu terne, e maigre, pecaire, que se ié vesié si costo e semblavo que li dos pèu de soun ventre s'anavon touca. Fasié piéta.
La resoun me disié de pas me n'óucupa, mai lou cor, éu, me disié que se pòu pas leissa uno pichoto bèsti creba de fam coume acò.Alor i'aduguère à manja, e pau à cha pau s'aprivadè. Chasque cop que me vesié, se boutavo à rounrouna à noun plus, e à freta sa pichoto tèsto contro la miéuno.
Pièi m'a seguido jusqu’ à l'oustau, e pau à cha pau a franqui lou lindau e s'es acoustuma au nostre.
Aro, i'ei coume un rèi, fai plesi de lou regarda troutineja, sa co bèn drecho en l'èr, pièi se viéutoula au sòu davans nòsti pèd. Quouro me vèi, sèmblo que me dis : «  Ah, te vaqui, me languissiéu ! » miaulo coume se parlavo, se freto dins mi cambo o se bouto dre contro iéu pèr se faire prendre dins li bras. E lou sèr, coume un pichot, a som, se bouto sus nòsti geinoun, alounga d'esquino, e rounrounejo tant que pòu.
A carga un pèu d'un negre perfèt, lusènt, superbe, e dous coume de sedo. L'ai bateja « Cachou » raport à sa coulour.
S'es amiga em'un autre cat arriba coume éu, de sabèn pas mounte, l'an passa, lou « Pelous ». Fan de bello partido de jò que fai gau de li regarda : se coursejon, se sauton dessubre, se viéutoulon, s'escoundon e se sauton mai dessus. E acò duro au mens miechouro de tèms, fin que siegon tòuti dous bèn las.
E ansin, Cachou passo si journado entre jouga, veni crousteja quàuqui crouqueto, se faire caressa, penequeja un pau e se lou tèms es siau, ana courre deforo. Dins lis autis erbo, de fes que i'a lou vese plus, e subran, deviste dos auriho negro que banejon ; se lou soune, arrivo lèu en courrènt, viéu coume l'uiau. Mai tre jour fali, rèsto siau dins l'oustau ; s'istalo sus un fautuei, e souvènt sèmblo apetega à regarda lou marrit fenestroun, subre-tout quouro ié vèi de bèsti ; aqui sis iue s'arredounisson, s'aubouro sus si pauto e espincho tant que pòu. E dous cop se sian avisa qu'avié éu meme quicha lou boutoun pèr faire marcha lou poste de televisioun ! Belèu que m'anas pas crèire, es pamens verai ; pas pu liuen que l'autre-aier ; lou vèspre ère souleto que travaiave dins moun burèu, moun ome èro parti, tout èro siau dins l'oustau. Subran ausiguère de voues e de brut ; moun sang faguè qu'un tour : m'aubourère pèr ana vèire ço que se poudié bèn èstre passa. Moun catoun èro sus lou fautuei que regardavo lou marrit fenestroun qu'avié éu meme mes en marcho!
E i'ai di : «  Tu, alor, pèr un cat sóuvage qu'ères i'a gaire, as fa de camin ; aro se pòu dire que siés à la pouncho dóu prougrès ! »


Michello


La crounico jardiniero de Desèmbre

Crese qu'aqueste cop lou mistrau a perdu soun alen, saup plus boufa, e iéu que pamens l'ame pas, ai de vous dire que me farié plesi, pèr un cop, de l'ausi mai boufa coume un perdu quàqui jour de tèms pèr neteja lou cèu e seca touto aquelo fangasso...
Adematin, en barrulant, vesiéu à moun entour li champ ennega, li roubino coumoulo, e me disiéu entre iéu, qu'aquest an li gènt aurien degu semena de ris !
Pamens, mau-grat touto aquelo plueio, me sèmblo que i'a gaire agu de champignoun, d'abitudo i'a forço mato de piboulado, e aquest an i'a pas agu grand causo, belèu à l'encauso de la calourasso d'aquest estiéu ?
La semano passado, au marcat de Carpentras, li rabasso se soun vendudo 200€ lou kilo, alor que d'abitudo soun forço mai carivèndo qu'acò ; belèu que la recordo fuguè drudo, aquest an.
Ai estrema mi cougourdo just à tèms, avans la jalado de l'autre jour, senoun, me lis aurié rabinado !
Enfin, es pas malurous qu'aquelo calourasso ague feni pèr cala, n'aviéu moun proun e aro, d'aigo, n'ai tambèn moun proun, e sabe pas qunte Sant fau ana prega pèr faire cala aquéu marrit tèms, e faire reveni lou mistrau...
Gramaci de me n'assabenta...
Michello

Dono Jano de Flandreysy, l' « abadesso dóu Roure »



Jano de Flandreysy, de soun noum de neissènço Jano Mellier, nasquè lou vounge de Juliet 1874 à Valènço, dins Droumo. Fiho d'Estève Mellier, prouprietàri, e de Louviso Ladreyt. Restavon au Pont de Gat, à Valènço.
Jano, jouino, acoumpagnavo soun paire pèr de reçarco arqueoulougico ; èro tambèn uno « femo de letro » coume sa maire. Escrivié dins de journau ( coume lou Figarò) e mant uno revisto ; soun paire, éu tambèn, escrivié dins de revisto o de libre.
La «legèndo » dis que Jano Mellier se maridè lou vue d'Abriéu de 1899 em'un francés Eimar de Flandreysy, que restavo en Escosso, doumàni di Glicenet, proche de l'abadié de Melroso. Sarié estado véuso tres mes après soun maridage. Soun ome sarié mort d'un aucidènt de casso o se sarié nega...
De retour en Franço, Jano fai lou rescontre de Frederi Mistral e s'afeciouno pèr la culturo prouvençalo. En 1908, quouro se tournavo lou filme « Mirèio » à-n-Arle, fai lou recontre dóu marqués Folco de Baroncelli-Javon ; s'amiguèron tant-lèu e aquelo amista vai dura enjusquo à la mort dóu marqués, lou quinge de Desèmbre 1943, à-n-Avignoun.
En 1918, lou Palais di Barouncelli-Javon es à la vèndo, ei Jùli Charles-Roux que lou devié croumpa, mai defunto just à-n-aquéu moumen ; sara pièi Jano, emé l'ajudo de soun paire, que n'en fara la croumpo pèr n'en faire un oustau de la Culturo Prouvençalo. Es Frederi Mistral que lou batejè « Palais dóu Roure » amor que ié semblavo vèire de fueio de roure sus lou blasoun dóu pourtau de l'intrado.
Dins soun entour, Jano èro escai-noumado «  la tant poulido ». En 1936, se maridè emé lou coumandant Emile Esperandieu, arquéoulogue e erudit.
Au Palais dóu Roure Jano coungreiè uno couleicioun d'à-pau-près dos cènt campano de touto merço que li fasié dinda à màntis óucasioun. Se dis qu'apoundié uno campano à sa couleicioun chasque cop qu'avié un nouvèu calignaire...Au Palais, i'estalo tambèn sis àutri couleicioun ( tablèu, moble, óujèt descoustuma, foutò, revisto, manuscri, doucumen de Prouvenço e di Païs d'O, etc...)
Aculis tambèn d'artisto coume lou pintre Enri de Groux, lou pouèto Leo Larguier e tambèn un autre pouèto, Louvis le Cardonnel que ié restara quatre annado de tèms.
A-n-un moumen de sa vido, vieissènto e souleto, ié prenguè fantasié de faire publica l'assabé de sa mort, e lou jour dis óussèqui, espincho de darrié si ridèu pèr vèire qu venié dins la court dóu Palais.
Defuntè pèr de bon lou 15 de Mai de 1959, à l'age de vuetanto cinq an.
Lou 10 de Juliet de 1844, fai la dounacioun de si bèn à la vilo d'Avignoun. Lou 3 de Juliet de 1953, i'espingoulèron la legioun d'ounour.
Fuguè ensepelido à Valènço dins lou cros de sa famiho.

Reçarco e redacioun couleitivo   

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire