dimanche 15 septembre 2019

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°79: « Soulèu caufo, que li Sant de glaço van veni ! » Abriéu2019


Li cat sarien-ti devengu li « Mèstre d́óu mounde » ?

Un journaliste afourtiguè'cò i'a quàuqui jour dins un journau. Disié qu'à l'ouro d'aro i'a 600 milioun de cat sus nosto planeto, que siguèsson sóuvage o doumesti. Lou cat a pres la plaço dóu chin qu'èro, i'a gaire, lou meiour ami de l'ome. Es que, fin finalo, lou cat saup garda soun endependènci, mai saup tambèn viéure dins la soucieta dis uman, alor que lou chin pòu plus viéure sènso lis ome.
Li cat an sachu s'impausa «  en douçour », e se faire ama ; de que dise : ama ? Noun, adoura !


De cat, se n'en vèi de pertout : au cinema, à la télévisioun dins de reclamo, dins li libre ; li magasin soun clafi d'eisino pèr éli. Dins d'ùnis oustau pèr li vièi, an descubert lou poudé di cat pèr assoula li gènt ; li cat rèndon li relacioun umano mai eisado, fan de bèn i gènt. A l'ouro d'aro, dins li vilo i'a meme de «  bar à cat » ; li gènt ié vènon à la begudo e se pauson demié li cat. Pamens, se pòu dire qu'an pas toujour esta tant ama ! Fuguè un tèms que li cat èron pas amès dins lis oustau, o soulamen pèr vous apara di gàrri. Li cat negre èron regarda coume de masc, adusien li malastre, pàuri malurous ; quant n'i'a agu de crema o de martirisa ?
A l'ouro d'aro, maugrat touto aquelo devoucioun, i'a encaro de maufatan que lis agarrisson ; la justiço a pamens previst de li proutegi en punissènt li brutau que matrasson o mau-traton li bèsti ; l'article 521-1 dóu code penau es esta redegi pèr acò.
Pèr reveni au poudé di cat, se pòu demanda coume fan pèr nous pivela ansin. Li cat soun vertadieramen devengu li rèi, au nostre. An tout lesi pèr viéure à soun idèio, à soun biais ; lis aman sènso rèn ié demanda en retour ; dormon sus nòsti lié o sus de couissin moufle, an de manja requist ( fau vèire lis estagièro di magasin!) e encaro n'en sian li devoua serviciau : ié croumpa la mangiho, neteja soun petoulié, ié recassa li niero, ié durbi li porto o li fenèstro pèr que posquon intra o sourti. E en mai d'acò, eiserçon sus nautre un tau pivelage que pouden pas nous empacha de li calineja. Se sias un tant pau que siègue countraria, encagna, lou calinejage dóu cat saup vous apasima ; an un poudé estraourdinàri. Em'acò, soun bèu, soun souple, soun pèu sedous vous fai envejo de lou caressa ; e mau-grat la proussimita de nòsti vido, an sachu garda soun mistèri. Vous fisson en vous regardant bèn dins lis iue coume se devinavon vòsti pensamen ; coumprenon vòstis estat d'amo e soun toujour lèst à nos assoula, e me dise souvènt que se se metien à parla, aurien de segur forço causo à nous counta. Nòbli creaturo !
Prenon en sounjant li nòblis atitudo
Di grands Esfins* alounga au founs di soulitudo
Que sèmblon s'endourmi dins de raivo sèns fin..


*Sphynx                                            Michello

NB : de segur avés recouneigu la darriero estrofo dóu pouèmo de Carle Baudelaire : Li cat.





Un pau de tout.....mai pas de peissoun d'Abriéu !


A l'óusservatòri de Nauto-Prouvènço, an descubert, emé si telescòpi grandaras, uno eisouplaneto ( planeto en-foro de noste sistèmo soulàri) e s'atrobo qu'es la tresenco mai procho de nautre. « Gliese 411 » es soulamen à douge milioun de kiloumètre dóu soulèu e à gaire mai de vuech annado-lumiero de la terro. E uno «  super-terro », « Gliese 411b », tres cop mai grosso que nosto boulo terrestro viro à l'entour d'aquelo pichoto estello roujo, pas tant caudo que lou soulèu ; ié fau trege jour pèr n'en faire lou tour. Mai alor, i'a belèu de mounde sus aquelo planeto ! E belèu que tóuti lis istòri d'OVNI que nous fasien rire, à passa tèms, poudrien èstre vertadiero ! Qu saup ?


Pèr parla d'aurre, li Souisse an mena d'esperiènci pèr afina de froumage e an descubert que la musico ié pòu chanja lou goust ! Pèr acò, an istala li moutas d'emental dins de caisso de bos em'uno eisino que ié difuso de musico. E segound la musico chausido, lou goust s'atrobo diferènt. Ansin an assaja la musico de Mozart, de roc o encaro de rap. Pèr lou moutas «  temouin », ges de musico. Aro van estudia la coumpousicioun chimico dóu froumage pèr vèire se la musico lis a rèndu diferènt.
Ah ! D'aquéli Souisse !


Ai legi tambèn que lou « berlingau » de Carpentras avié chanja de man. Lou counfissèire Sèrgi Clavel, de la Quatrenco generacioun de Counfissèire, a pres la retirado e a vendu soun afaire.
Se dis que lou proumié berlingau fuguè crea pèr un cousinié, souto lou pountificat dóu proumié Papo d'Avignoun,Clemènt V ; mai èro un proudu counsidera coume medecinau, perfuma emé de caramello e vèndu pèr lis abouticàri. Pièi en 1844 , un pouèto counfissèire aguè l'idèio d'alesti li berlingau emé lou sirop d'esgoutamen di fru counfi.
 En 1851, Moussu Eysseric meiourè encaro lou berlingau, crese qu'es èu que ié baiè sa formo bèn particuliero de tetraèdre, lou perfumè emé de mento, e ié baiè tambèn sa coulour roso ; se vendien deja dins de bouito de ferre. Au tèms de la segoundo guerro moundialo, la fabricacioun dóu berlingau calè, lou sucre defautavo. Après la guerro, la prouducioun repren emé cinq counfissèire que fan de berlingau de mant uno coulour perfuma emé de fru .
Longo mai à-n-aquéu pichot sucrèu !


Michello

Lou printèms

Printèms sorgo d’esperanço
Despièi de-tèms desiran ta presenço ;
Après un ivèr rufe à endura,
Nous baies la rasoun d’espera.
Li bourrioun dis aubre coumençon de se gounfla.

La sabo que mounto li fara desbourra.
E li flour tant poulido
Afistoulon la campagno de si vivi coulour.

L’èr rescaufa pèr lou soulèu ardènt
Es embauma dóu perfum di flour.
Lis aucèu reviéuda coumençon de canta.
Li dindouleto venon d’arriba.

L’annado coumenço veramen amé la primo.
Es la reviscoulado de tóuti li vido :
Vido dis ome, di bèsti, di planto,
E tamben de l’amour, obro de la naturo.
Printèms, jouinesso de l’annado,
Aduso-nous la joio tant desirado,
Countan sus tu, nous descourajas pas,
Après tant de misèro, lou meritan pas !

German Barthe
(reviraduro en prouvènçau pèr lis escoulan dóu Pont de Garanço)


Pouesio (Vitour Hugo)

Deman, tre l’aubo, à l’ouro ounte la campagno devèn blanquinouso, partirai. Vès, sabe que m’espères. Anarai pèr la fourest, anarai pèr la mountagno. Pode pas demoura liuen de tu mai de tèms. Caminarai lis iue fissa sus mi pensado, sènso rèn vèire en deforo, sènso ausi ges de bru, soul, incounèigu, l’esquino plegado, li man en crous. Triste lou jour sara pèr iéu coume la niue. Noun vèirai l’or dóu sèr que toumbo ni-mai li velo au liuen davalant vers Harfleur. E quouro arribarai, pausarai sus ta toumbo un amanèu de verd-bouisset e de brusco flourido.


Jano-Mario



Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire