mardi 24 mars 2020

Lou journalet dóu Pont de Garanço n° 87 Febrié 2020


«En camin pèr lou bèu tèms!  »

La biciéucleto


Quouro lou titre de reino li pople t’an douna,
N’an fa que soun devé, car l’as bèn gagna.
Li proumiés ome que te mountèron,
Es en bos que te fabriquèron.
Sus ta taio fino aut ajouca,
Amé li pèd, butavon sus li calado.
Mai prenguèron mens de peno
Quouro aguèron trouba la cadeno.
Pièi, las d’èstre trantaia,
Te mountèron sus de budèu gounfla
E fuguèron bèn entrepacha
Li proumié cop que fuguèron creba.
E d’ameiouracioun en coumplicacioun,
Siés arribado à la pouncho de la perfecioun.
I’a ges, acò dempièi d’annado,
De camin, de draio, de despartamentalo
E tambèn de gràndi naciounalo
Que li piado de ti rodo ié soun pas marcado.
Se counton plus li courregudo qu’as gagnado,
Nimai li susado que li courreire an agantado.
Dins noste rode, esperan à l’avanço
De vèire passa lou nouvèu Tour de Franço.
Perèu, dóu pichot à la Grand,
Touto l’oustalado te passo sus l’esquino.
Un tèms, li veituro t’avien destrounado,
Dins un cantoun, te languissiés, mespresado,
Esperaves tranquilamen la revengudo,
Crese qu’à l’ouro d’aro, ta glòri es tournado.
Aro que parlan de petròli, de barrau,
Te countèntes de l’òli di boutèu.
Tout cambio e pamens
Dóu païs d’aut au levant,
Dóu pounènt au trelus,
Troubarès la causo un pau redo,
Segnourejo sèmpre Sa Majesta la biciéucleto.


German Barthe
(reviraduro en prouvençau pèr li sòci dóu Pont de Garanço)



                                  La Candelouso


Fuguè celebrado tre lou siècle quatren à Jerusalèn e respond à dous evenimen :
D'en proumié, la purificacioun de la Vierge Marìo, quaranto jour après la neissènço de l'enfant Jèsu Pièi à la presentacioun de l'enfant Jèsu au tèmple, ( lou fau counsacra au Segnour) ; acò èro uno lèi jusiolo pèr tout nouvèu na.

Lou vièi Simeoun fuguè prevengu pèr lou Sant Esperit que noun defuntarié sènso agué vist lou messìo. Lou jour de la presentacioun de Jèsu au tèmple, lou vièi Simeoun, prevengu pèr lou Sant Esperit, emé la proufetesso Ano, anèron à l'endavans de la Santo famiho, Simeoun prenguè l'enfantoun dins si bras e diguè à Marìo qu'un glàsi ié traucarié l'amo.
Avans la purificacioun di femo au moumen de si relevaio, devien adurre un agnèu en sacrifice ; e se lou poudien pas, alor devien adurre un parèu de couloumbo.
Pèr aquéu dous de Febrié que fuguè nouma de long-tèms «  Purificacioun de Marìo » se fasié uno proucessioun emé de candèlo, es belèu d'aqui que vèn lou noum de « Cadelouso » pèr aquest evenimen. 

Li cire blanc de la proucessioun simboulison la pureta de Marìo, la candour de l'enfant e la drechuro de Jóusè.
Dins li campagno, lou cire benesi èro radu de la proucessioun e devié pas s'amoussa en camin ( èro marrido marco!) Ié fasien faire lou tour di champ, di vergié, dis estable ounte fasien raja quàuqui gouto de ciro dins li grùpi, passavon tambèn davans li brusc, bord qu'es lis abiho que fan la ciro di candèlo. Fin finalo, lou cire èro pausa sus l'armàri ounte servié pèr apara l'oustalado. S'atubavo que qu ouro i'avié uno mauparado, un gros aurige, o quouro quaucun de l'oustau èro à mand de defunta.

E, m'anas dire, lou crespèu, dequé s'endevèn dins tout acò ?

Sèmblo qu'èro tambèn un rite de prouteicioun pèr lou blad. Un prouvèrbi que se disié dins mant un endré disié : «  Se vos pas de blad carbounous, manjo de crespèu pèr Candelouso »
Adounc èro pèr que li recordo de blad agantèsson pas la malautié dóu carboun. Segur, èro li femo qu'alestissien li crespèu, mai èro lou mèstre d'oustau que li fasié sauta pèr li revira dins la sartan ; em'uno pèço d'or o d'argènt dins la man gaucho, acò i'asseguravo crespino e bonur.
E se d'asard se capitavo que lou crespèu anèsse ajougne lou cire benesi en aut de l'armàri, se ié secavo tout l'an e servié tambèn d'aparamen pèr l'oustalado.

Antan, lou dous de Febrié de vèspre, li gènt de Bedarrido anavon en ribo de Sorgo, dóu coustat de Vau-Croso : fissavon de candeleto sus de pousteto que pausavon sus l'aigo. Se lis embarcacioun se desviravon o se li candeleto s'amoussavon en routo, acò marcavo que l'ivèr èro à mand de s'acaba, que i'aurié bèn-lèu plus besoun de lume.
A Marsiho, fasien de pichot bescue en formo de barco, li naveto, e acò ramento tambèn la barco di Santo Marìo.
A l'ouro d'aro, à Bedarrido, «  negon li lume » un pau mai tard dins la sesoun, bord que pèr Candelouso, se dis que se lou tèms es clar, acò es marrido marco, l'ivèr reprènd e fai quaranteno...
Alor, mèfi !
                                                                 Michello




Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire