dimanche 19 août 2012

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°10 Janvié 2012

  Lou jour de la Sant Vincèns, L’ivèr s’en vai o se repren ( Lou 22 )

La chourmo dóu « Pont de Garanço » vous souveto uno bono annado, bèn granado e bèn acoumpagnado sènso óublida de vous dire :

« Se sian pas mai, siguen pas mens »

Lou proumié de l'an

Chasque proumié de l'an, me revenon en memòri aquèli miravihouso journado de moun enfanço, e à dire lou verai, n'ai un pau lou regrèt, bord qu'à l'ouro d'aro, li gènt van pus gaire à l'endavans dis àutri, e aquelo festo s'es un pau vuejado de soun sèns ..

Après agué poutouneja mi gènt e ié souveta la bono annado, anave, emé mi sorre, presenta nòsti vot à nòsti grand, is ouncle e tanto, i cousin, i vesin, i vesin di cousin e i cousin di vesin, e coume acò, fasian quasimen lou tour dóu vilage.

Èro toujour parié, un cop franqui lou lindau de la porto, mandavian : «  Bon-jour e bono annado ! » Falié subre-tout pas dire coume disien d'ùni mal-ounèste : «  Bon-jour, bono annado, n'en vole uno grosso pougnado ». Li gènt disien :

«  Bràvi pichoto ! » e zou de poutoun sus li gauto, e dins la man, quàuqui peceto mesclado emé de lipetarié ; ço que m'agradavo lou mai, èro quouro me baiavon de foundènt en sucre, de boucado de choucoulat o de papihoto. De retour à l'oustau, fasiéu lou comte de moun tresor qu'estremavo dins uno poulido bouito.

De la famiho que restavo mai liuen, reçaupian de poulidi carto coulourido e esbrihaudanto emé li tradiciounau souvèt de bounur pèr l'an nouvèu.

Un pau mai tard, pèr lou dimars de Carnava, em'uno chourmo d'àutris enfant, fasian mai lou tour dis oustau e meme di bastido, enmasca pèr se pas faire recounèisse, nòsti pichot panié au bras. Counèissian touto l'encountrado, tóuti li gènt, meme di bastido li mai aluenchado dóu vilage, e tóuti nous aculissien emé joio, coume pèr lou proumié de l'an, bord qu'acò ié fasié un pau distracioun. Lis ausissian s'escrida : «  Li masco, i'a li masco ! » e depausavon dins nòsti paneiroun, qu d'iòu, qu de farino, de sucre, d'arange, de burre, tout ço que falié pèr alesti li crespèu.

À l'ouro d'aro, tout acò es fini ; pèr lou proumié de l'an, leva dóu fatour, di poumpié e dis escoubihaire que vous aduson si calendrié, se baio pus d'estreno ( e encaro que pèr lou fatour, semblo qu'acò es perèu passa de modo, i'a quauquis annado que l'ai plus vist!). Lis enfant van pus souveta la bono annado : i'a de telefounado, o li gènt se mandon de « SMS » o de testò, n'i’a pus gaire que se mandon de carto de vot pèr la posto, li carto soun souvènt eleitrounico. E quouro m'arribo encaro de n'en reçaupre, d'aquèli poulidi carto esbrihaudanto, me fai un plasé que noun sai, e tout acò me ramento aquelo epoco benesido de moun enfanço.

Michello

Toine e lou marrit fenestroun

Ié disien Toine. Èro un paure ome sènso famiho ; crèse qu'èro un enfant de la Carita. Èro belèu gaire ana à l'escolo, èro un pau nèsci, e d'ùni se trufavon d'èu.

Sabe pas coume vai qu'èro vengu s'istala dins aquèu vilage ; èro emplega pèr la coumuno pèr faire l'aclapo-mort, mai coume de mort, n'i’avié pas tóuti li jour, entretenié lou cementèri, escoubavo li carriero, netejavo li font, e proun de pichot travai coum'acò. Gagnavo pas de cènt e de milo, mai se n'en garçavo pas mau ; avié un pichot oustau pèr durmi à la sousto, e manjavo encò d'uno bravo femo qu'avié coumpassioun d'èu ; èro pas malurous !

Un jour, n'i a un que, lou rescountrant pèr carriero, ié demandè :  

«  Coume vas, Toine ? toujour gaiard, à ço que vese ! Mai quant as d'an, aro ? » Aqui, nost'ome, apiela sus soun escoubo de ginesto, s'aubourè, se gratè un pau la tèsto, e ié respoundeguè : «  As que de faire toun comte, ai fa ma coumunioun qu'aviéu vounge an ! »

Dins lis annado milo nòu cènt cinquanto cinq, la télévisioun faguè soun intrado au vilage. Lou proumié que n'en croumpè, fuguè lou cafetié. Lou poste fuguè istala dins la grando salo, en aut, sus uno estagiero, e à vèspre, tóuti venien bada davans lou marrit fenestroun ; se jougavo pus gaire i carto, tóuti èron pivela, lis ue en l'èr !

Lou Toine venguè perèu, coume à l'acoustumado, bèure soun got e se caufa un pau avans que de s'ana jaire. Aquéu sèr, la televisioun transmetié un filme, un western, e lou Toine, pivela coume lis àutri, s'escridè : «  Quatre, cinq, mai coume fan pèr teni dins aquelo bouito ! »

En un moumen, n'iaguè un, dins lou poste, que brandussavo soun pistoulet de siès cop, e nost'ome poussè un bram d'esfrai, e s'escoundé souto la taulo.

Aro, l'espetacle èro dins la salo ! E ansin, à vèspre, tóuti li que rescountravon lou Toine pèr carriero, lou counvidavon à veni bèure un got au cafè, bord que soun estounamen e si grimasso li fasien tóuti s'estrangla dóu rire.

E en journado, quouro li gènt se rescountravon, que siegue pèr carriero o au cafè, se parlavo de la vihado passado, e segur, qu'es pas tant lou prougramo que lou marrit fenestroun ié pourgissiè, que lis espantavo, èro subre-tout l'atitudo dóu Toine que li fasié s'estrassa de rire !

Michello

Lou mercat davans li barri d’Avignoun en 1950

Ma maire me countavo que, quouro fasié lou mercat pèr ana vèndre si liéume, acò se debanavo davans li barri d’Avignoun e lou mercat s’esperloungavo de la porto Sant Ro dusqu’à la porto Limbert : Dos renguierado de quàuqui veituro, mai subretout de carreto vo jardiniero tirado pèr de chivau. Se ié poudié trouba touto uno tiero de liéume, d’ensalado, merinjano, courgeto, pebroun, faiòu verd vo en gran en estiéu. L’ivèr, se ié poudié alor trouba li tartifle, li courjo, li caulet, pastenargo, navèu, lachugueto qu’es uno ensalado tras que bono.

Pèr poudé vèndre aquèli liéume, falié espera lou cop de siblet de la duberturo dóu mercat. Alor, quouro avian vendu noste viage, un ome passavo emé sa basculo e pesavo nòsti liéume : li poudian ansin liéura is espicié, espeditour ; li pichot espicié venien amé si biciéucleto e tiravon darrié uno pichoto remorco qu’èro alor coumoulo de liéume. D’àutri venien à pèd amé un pichot carretoun à bras que cargavon alor de si croumpo.

À la fin dóu mercat, un ome passavo amé sa tirasso e d’un cop de palo, acampavo li bóuset de chivau ; rèn se perdié.

Ma maire avié un chivau que sourtié de l’ourdinàri : s’endourmié dintre li bras de la jardiniero. Ansin, quouro anavo prene soun café au bar pèr se recaufa, bèn souvènt, la sounavo pèr veni auboura soun chivau que s’èro endourmi. Se fasié alor ajuda pèr auboura la bèsti e lou sourti de sa cagno.

Mai, la meiouro, fuguè lou jour ounte lou chivau agantè l’auriho d’uno femo qu’èro passado trop près. Coume l’avié mourdudo, ma maire la deguè mena amé sa carreto encò lou medecin ; urousamen, fuguè pas trop grave.

Mario-jano

L’esquicho rais-fort

L’autre jour, en boutant un pau d’ordre dins l’oustau que forço arlèri se soun amoulounado dèmpièi mai de dous cènt cinquanto an que la famiho demoro aqui, descubriguère l’esquicho rais-fort que cresiéu perdu à jamai e n’en fuguère tout destimboula : I’a d’óujet ansin que vous remembre de moumen esmouvènt de vosto jouvènço qu’èro aclapa dins vosto memòri e que surgisson d’un cop coume se s’éron debana aièr.

Ma maire èro anado souleto amé sa biciéucleto à la fèro d’Avignoun. Lis àutri cop, i’anavian en famiho e amé ma sorre, fasian la coumpeticioun pèr acampa lou mai poussible de reclamo ; ansin, courrian vers tóuti lis estand e prenian à brassado li papié ; lou sèr, nous entournavian à l’oustau, cubert de póusso e bèn alassa souto lou pes di broucaduro.

Dounc, partido souleto, ma maire s’entourné e boutè sus la taulo, touto fièro, un espèci de destré e nous espliquè que lou vendèire ié boutavo dedins li rais-fort pèr n’en tira, après quàuqui tour de viseto, lou jus di rais-fort e que sarié ansin, forço benfasènt pèr ma sorre e iéu qu’amavian pas aquèli liéume.

Èrian, moun paire, moun Grand e ma Grand tout autour de la taulo, bèn mescresènt, subretout que moun Grand diguè : « Sabiéu pas que i’a tant de jus dins un rais-fort ? ».

Ma maire qu’avié tout previst, sourtiguè un paquet de rais-fort que fuguèron lèu neteja ; li boutè alor dins lou cilindre sènso óublida de i’adurre de tems en tems uno roundello de metau. Uno fès emplena, lou tendiguè à moun paire pèr sarra la viseto. Virè, virè dusqu’à la fin dóu pas de vis ; mai rèn sourtiguè de l’óutis. Ma maire èro completamen atupido ; coumprenguè que s’èro facho engarçado ; moun Grand ié lancè : « Li rais-fort dóu marchandot èron d’espoungo ».

L’esquicho rais-fort fuguè alor abandouna sus uno estagiero e óublida.

Mai vaqui que quàuquis annado mai tard, moun Grand pousquè plus mastega sa viando ; avié perdu tóuti si dènt. Coume faire ? Ma maire sourtiguè alor soun esquicho rais-fort de soun estagiero que s’averè d’uno eficacita meravihouso pèr esquicha li moucèu de viando pèr n’en tira lou sang que moun Grand bevié gouludamen.

Toulo l’oustalado èro alor countento de vèire moun Grand se nourri tourna-mai.

Michèu

N.B : S’avès uno istòri à nous counta (meme en francès), esitas pas : Nous agradarié de la bouta sus aquest journalet.

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire