lundi 20 août 2012

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°15 Jun 2012

Soulèu de Jun, Rouino degun.

Lou jardinié biaissu fai de multiplicacioun

« De-que fas aqui agroumeli amé tóutis aquèli brouqueto sus lou sòu? Lis as toumbado ? Li vos plantado ? Dounaran rèn, sabés, meme se lis arroses bèn. Siés devengu calu !» demandè lou Dardar en arribant dins lou jardin dóu jardinié biaissu.

« Siéu en trin de faire tout simplamen, uno multiplicacioun », respoundeguè lou jardinié biaissu que dispausavo si brouqueto verticalamen e ourizountalamen.

« Amé de brouqueto ? Ié vas bouta fiò e vas legi alor dins la tubèio lou resultat?» galejè lou Dardar.

« Es simple; i’a gès de mascarié; tè, sarro-te de iéu ! Vas vèire ; anan, se

vos, multiplia 32 pèr 12 » : S’agroumelèron ansin ensèn.

image

Lou Dardar n’èro estabousi e un tèms demourè mut ; diguè enfin, amiratiéu :

« M’aurié agrada aquesto metodo ; es pas besoun de saupre li taulo de multiplicacioun ; sufis de saupre coumta e d’agué de brouqueto ; se pòu-ti faire amé un bate-fiò? Aquèli taulo, me n’an fa vèire ; quant de cop siéu esta puni de pas saupre 7x7, vo 8x7 ; n’ai recegu de cop de règlo sus li dèt ; me vene li tressusour, rèn que de ié pensa ».

« Mai, es parié se li noumbre soun mai grand ? » apoundeguè pamens.

« Vas vèire, es pas mai coumplica ; anan calcula 432 x 142. Nous fau plaça li brouqueto dóu meme biais e coumta li poun d’interseicioun ».

image

« Ço que fau saupre tambèn es quouro i’a un zèro, te ié fau bouta uno verticalo vo uno ourizountalo en pountiha ; mai, i’a gès de poun d’interseicioun sus aquelo ligno » ajoutè lou jardinié biaissu que voulié que soun esplicacioun siguèsse coumpleto.

E se boutè sènso mai d’esitacioun à calcula 502 x 14 :

image

Lou Dardar n’èro espanta, subretout que lou jardinié biaissu apoundeguè :

« Aquesto metodo es la metodo musulmano qu’es anteriouro à nosto metodo que s’en es ispirado».

« Es ma Justino que vai èstre esbarlugado e dubrira d’iue coume de poumo, aqueste sèr, quouro ié moustrarai la metodo ! Poudra plus dire que passe mi journado à barjaca e à bèure» diguè lou Dardar que sourtié adeja de l’aigo fresco de la Sorgo, la boutiho de vin.

Michèu

Cerèsto, moun vilage !

Vous ai souvènti-fès parla, dins li ligno d'aquéu journalet, de moun vilajoun dis Aup de Auto Prouvènço qu'es resta liga à mi souveni d'enfanço.

E belèu qu'avès ausi dire qu'à Cerèsto, «li femo se destapon lou quiéu pèr se tapa la tèsto ». Sabès-ti perqué ? Aquelo reputacioun vèn de ço qu'un jour de chavanasso, un estrangié que passavo pèr aqui, veguè li femo quita li champ à la precipitado e escussa si jupo sus sa testo pèr s'apara de la plueio !

Situa à mié-camin entre Ate e Manosco, Cerèsto es lou proumié vilage dóu despartamen dis Aup de Auto Prouvenço, sus la routo naciounalo cènt, àutri-fès vio roumano. Es aquelo vio que desseparo li dous coustat dóu vilage ; à man gaucho, en anant en direicioun dis Aup, lou vièi vilage, valènt à dire la partido la mai anciano, emé soun castèu, si bàrri, si presoun, pièi lou bastimen de la Carita, ancian espitau qu'aculissié li malaut, lis acidènta e subre- tout lis indigènt ; i'a perèu uno vièio font e d'oustau adourna de rambai que soun lou testimòni de ço que fugué la vido dóu vilage au tèms passa. À man drecho, sus lou pendis de la colo « la Gardeto », la partido la mai recènto qu'a resulta de l'enançamen dóu vilage.

Quouro ère pichouneto, anavian jouga dins li rouino dóu vièi vilage ; i'avié gaire d'oustau abita, e aro, mai de mié-siècle après, es lou countràri ; pau à cha pau, li vièis oustau soun esta restaura, alor que de l'autre coustat , n'i’a un fube que soun encaro barra. Tout ço que fasié viéure li gènt, àutri-fès, a fini de founciouna. À l'ouro d'aro, coume dins tóuti li vilajoun, à la bello sesoun, se ié rescontro mai d'estrangié que de gènt dóu païs : i'a que de lis escouta parla, pèr carriero o à la terrasso di café ; ausirés pus nimai clanti quàuqui bèlli fraso en lengo nostro ! Nòsti rèire soun mort e li jouine soun parti gagna sa vido à la vilo e an leissa plaço is estivadié qu'atrobon lou vilage forço agradiéu.

Tout amoulouna dins la planuro dóu Calavoun e di dous ribiero « l'Aigo-bello » e « l'Encrèmo », agouloupa pèr li colo e lou « Grand Leberoun », es ansin apara di reguignado dóu mistrau, mai ié fai mai fre l'ivèr qu’à Vedeno : Aquest ivèr, lou termoumètre es toumba à mèns vint! Em'acò, de païsage magnifi, de rode interessant que siegue sus lou plan geoulougi, boutani e istouri, n’i’a pèr tóuti. D'eisèmple, se pòu vèire encaro de rambai rouman, un oustau data de l'age-mejan, e subre-tout, lou « Priéurat de Carlu » que ié fuguèron bastido tres glèiso, e qu'èro plaça, au siècle XIIen, souto la dependènci de l'abadié de Moun-Majour. N'en resto, vuei, qu'un tros d'uno glèiso e de toumbo cavado dins lou roucas.

N'i’aurié talamen à vous counta, sus lou vilage e soun entour, que se n'en poudrié faire un libre ! ( d'efèt, n'ia un!) Mai pèr coumença, crese que lou miés sarié de vous ié mena faire un pichoun viage... Mai avisas-vous, amor que, coume lou dis l'adàgi : « À Cerèsto, quau ié vai, ié resto ! »

Michello

Lou papet e la mameto partejon tout

Lou papet e la mameto que manjon tóuti dous dins si quatre vint an, van pèr lou proumié cop, encò lou « Mac-Do » souto li counsèu de si felen pèr uno serado d’ivèr. N’an talamen ausi parla ; poudran ansin se n’en faire uno idèio. Fau viéure amé soun tèms ; après l’ourdinatour e sa telaragno, ié poudran plus dire que soun d’un autre tèms.

Fan si coumando e passon pièi à la caisso pèr paga soun platèu avans de s’ana asseta à uno taulo au mitan di jouine que lis arregardon forço souspres de li vèire aqui. Sus soun platèu, i’a un « hamburger », un paquet de foundo e un vèire de « coca ».

Lou papet sort alor soun « hamburger » de soun embalage e lou coupo en dous ; fai parié amé li foundo en n’en fasènt dos part. Plaço alor uno mita dóu repas davans sa femo e l’autro davans èu. Pren pièi uno goulado de « coca » avans de tèndre lou vèire à sa femo que n’en fai tout autant.

Lou papet se bouto alor à manja mentre que sa femo l’arregardo sènso touca à la nourrituro.

Un jouvenome que lis agachavo dempièi un moumenet, pensè alor qu’aquèli dous èstre avien pas li mejan de se paga un vertadié repas ; alor, sènso esita, se sarro d’èli e ié prepauso de i’óufri, un pau entrepacha, un autre repas. « Sias veramen bèn brave, diguè lou papet, vous gramacian, mai avèn pres l’abitudo de tout parteja amé ma femo e sian forço touca pèr vosto generouseta. »

Li gènt vesien pamens que la mameto manjavo pas alor que lou papet èro adeja à mand de fini sa part.

Lou jouvenome ié pousquè plus teni e s’aubourè tournamai pèr li suplica d’aceta soun ofro. Aqueste cop, es la mameto que ié respoundeguè : «  Avèn veramen pres l’abitudo de tout parteja ; sias souspres de pas me vèire manja ; es pamens simple, espère si dènt pèr coumença. »

Michèu

La Font de Vaucluso

Vaucluso es un pichot vilajoun que soun gourg, de cop que i’a à descubert e d’àutri cop tout degoulant d’aigo, n’a fa sa renoumado. Ère touto jouineto que lou couneissiéu dejà e que countunie encaro de vistaia amé plasé : fau dire que mi Grand dóu coustat de ma maire ié demouravon bord que moun Grand èro direitour de l’usino eleitrico « Chancel » . Aquesto usino fournissié l’eleitricita à la papetarié de « Groumello ».

Pèr lis ana vèire, partian de Vedeno à biciéucleto, ma sorre e moun pichot fraire tóuti dous dins un panié fissa sus li velo de mi gènt. I’a bèn dins li 25 kilometre e nous falié uno bono ouro miejo pèr i’arriba. Iéu, qu’èro plus grando, aviéu un velò pèr iéu souleto. Bèn souvènt, Memèi me gardavo pèr passa quàuqui jour e un pau mai quouro èro li vacanço. Èro un reau plasé de demoura amé èli. Ajudave Memèi pèr pourta la banasto de linge qu’anavian rinça dins l’aigo lindo de la Sorgo : I’avié un endré qu’èro bèn arrenja amé uno pichoto caisso garnido de paio. Regardave alor la Memèi que mandavo li linçòu dins lou riéu ; quouro toucavon l’aigo, aurien di un gros baloun tout blanc que despareissié lèu dins l’aigo ; falié alor faire lèu pèr li retira de pòu que s’acrouquèsson dins lou founs. Li vese encaro coume s’èro aièr. De retour, fasian uno pauseto à l’usino que li machino ié fasien un brut dóu tron de diéu.

Un jour, Memèi demandè au tountoun Jòrgi de i’aganta uno troucho di mai bello pèr noste dina ; lou tountoun prenguè alor uno fourco e lou seguiguère sus la pichoto passarello ; vesian ansin passa li troucho ; fasian gès de brut ; pamens, d’un cop se e subran, plantè la fourco dins l’aigo e la retirè amé uno troucho embrouchado dins uno bano de l’óutis e que boulegavo que noun sai, pèr ensaja de s’escapa. Èrian countènt de faire plasé à la Memèi.

I’avié forço causo à faire ; anave amé moun arrousadou, cerca d’aigo à la poumpo. Poudiéu alor ana touto souleto au bord de Sorgo pèr acampa de crèissoun pèr lou dina ; ço que fasié plasé à la Memèi. Lou Pepèi nous countavo d’istòri ; nous parlavo dóu «  Paire Francès » que nous vendrié querre s’erian pas sajo. Dins soun ataié, i’avié dins lou founs un roucas en formo d’uno croto qu’èro soun oustau ; nous parlavo tambèn de « Sant Veran » qu’avié tuia la « Coulobro » que s’escoundié dins uno baumo sus lou camin de la font. N’èro proun pèr nous faire pantaia e teni bèn sajo. Nous parlavo perèu d’uno barco en travès dóu gourg que s’èro afoundra e à jamai perdudo.

Sabèn aro que soun gourg es lou mai prefound de tóuti lis aven d’aigo counèigu : En 1985, lou « Modexa » atenguè lou founs dóu pous à -308metre.

Uno annado, uno cousino èro vengudo en vacanço amé iéu ; lou pous èro bèn bas ; avian prouficha que sis aigo siguèsson basso, pèr marcha en sautant de caiau en caiau jusqu’au gourg mounte ma tanto nous esperavo. Dintrerian alor dins ço que ié dison li chambro : Pèr i’ana, nous fauguè ribeja l’aigo prefoundo ; touto pòurouso, arriberian davans un roucas escrincela en formo de banc que ié faguerian uno pauseto avans de tourna prene lou camin de la revengudo.

À l’ouro d’aro, lou vilage es counèigu dins lou mounde entié ; pèr iéu, es un chale de ié tourna pèr ié retrouba li souveni d’uno enfanço urouso.

Oudeto

Pèr marrit tèms

Ma maire avié pòu dis uiau e di tron. Perèu, quouro la chavano s’anounciavo e que s’ausissié li proumié rampèu dòu tambour di cacalauso, nous acampavo amé ma cousino dins un membre de l’oustau qu’avié bèn barra e nous demandavo de dire amé elo la preguièro seguento :

« Santo Barbo, Santo flour à la courouno de moun segnour, se lou tron toumbo, Santo Barbo lou vai reteni »

E acò, tant que l’aurige s’èro pas enana.

Èro soun paro-tron que l’aparavo dóu dangié.

Jano-Mario

Moussu Longerot, que ié disien « Zizi »

Garde un bon souveni d’aquest ome qu’èro un ami de mi gènt e subretout un ami de tóuti li vedenen.

Èro un ome qu’a jamai fa de fum ; èro nimai un grand barjacaire ; rendié service à forço gènt : Fau dire que i’avié pas soun parié pèr repara li reloge e li reviho-matin : chasque cop que noste reloge batié de l’alo, mi gènt lou rampelavo e tournavo douna vido à noste pico-son.

Demouravo quartié dis iero à coustat de Moussu Serra. Pèr arriba à soun apartamen, falié segui un long courredou un pau sourne ; dintravian alor dins la cousino que tóuti si moble emai la taulo èron plen de reviho-matin e mecanisme de reloge qu’esperavon d’èstre repara ; de tèms en tèms, l’un d’èli sounavo e metié ansin d’envirouno.

Se desplaçavo à biciéucleto ; lou vese encaro amé si gròssi luneto e sa roupo griso sus l’esquino que gardavo touto l’annado.

Rendié de pichot service à Marcèu Rose : Lou Marcèu, Dardar e Zizi fasien un trio infernau que couneissié pas l’enuei.

Moun paire me countavo qu’uno annado qu’avien requisiciouna tóuti li chivau pèr la guerro, lou Marcèu e soun Zizi avien atala la daiarello à la camiouneto e Zizi semblavo « Benhur » sus soun càrri.

Fasien partido d’uno epoco que semblo bèn luencho, mai soun encaro presènt dins la memòri dis ancian de Vedeno que n’en gardon un souveni amistous.

Andrielou

N.B : S’avès uno istòri à nous counta (meme en francès), esitas pas : Nous agradarié de la bouta sus aquest journalet.

Li gènt dóu journalet se bouton en vacanço e prenon dato pèr lou mes de setèmbre pèr lou numero 16. En esperant, bono leituro de noste journalet ! Vous poudès de mai, proucura lou recuèi di dès proumié numero de noste journalet au pres de 3.50€ que vous fara ansin de bòni leituro pèr li mes d’estiéu à l’oumbro souto la figuiero (auprès de Michello Craponne : 04 90 22 00 83)

….E belèu à la dintrado pèr lou cous de prouvençau dóu dijòu à l’oustau dis assouciacioun ?

Michèu

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire