dimanche 19 août 2012

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°12 Mars 2012

Lou tèms dóu mès de mars, tantost nivo, tantost clar !

Lou jardinié biaissu nous douno la soulucioun

(vèire lou numero 11 dóu journalet)

image

Michèu

Lou parla prouvençau

A l'epoco de ma neissènço, acò coumenço à faire proun de tèms, la lengo nostro se parlavo encaro courrentamen, subre-tout dins li vilage e dins lou campèstre. Es en'acò que lis « estrangié » se remarcavon, bord que parlavon franchimand. Dins noste vilage, i'avié un fube de gènt que venien passa si vacanço. Disian : «  I'a lis estivadié qu'arrivon !». N' i en avié de dous meno que se destriavon eisadamen, bono-di soun acènt : li marsihès e li parisen ; tóuti li que parlavon un pau pounchu èron catalouga parisen, coum'acò, èro pas coumplica !

A moun entour, ai toujour ausi parla prouvençau ; aquelo lengo m'a bressado de sis acènt cantant, s'es iscricho dintre iéu, l'ai jamai óublidado nimai renegado, meme se uno grando partido de ma vido, l'aguèsse un pau leissado de caire.

La lengo prouvençalo, es un biais de parla, imaja, pouëti, metafouri. Un mot fai sourgi uno idèio, un mot soulet resumis touto uno fraso. Nòsti mot prouvençau soun poulit, evoucaire, e lou biais de lou dire sufis pèr espremi li sentimen.

A l'escolo de noste vilage, aprenian en proumié à parla courreitamen lou françès, mai nòstis ensignaire nous fasien jouga de pèço de tiatre tirado dóu patrimòni prouvençau, e tambèn dansa nosti bèlli danso poupulàri. Ai de souveni esmougu d'aquèli farandoulo que s'estiravon dins la grando court de l'escolo, entre-mitan di grand marrounié, à l'entour de la font e di bousquetoun de serengat. Me souvene coume se s'èro passa aièr, d'uno fèsto de fin d'annado qu'avian fa la danso di «  courdelo » Souto lou grand téulissoun, tóuti vèsti en coustume prouvençau, dous pèr dous, un drole e uno chato, cantavian, dansavian en virant à l'entour d'un aut poustèu de ferre ounte èron pendoula uno moulounado de riban de tóuti li coulour ; e en dansant, trenavian e destrenavian aquèli riban.

Pièi, siéu anado au licèu, en Ate, ounte ère pensiounàri ; aqui, lou dijòu matin, i'avié un cous de prouvençau pèr li que voulien, e aquèu cous, sènso devé e sènso noto, èro bèn agradiéu.

Nosto lengo, ai assaja de l'aprèndre à mis enfant ; ié legissiéu d'istòri, ié cantavo tout ço que sabiéu ; ai fa la meme causo eme mi pichot- enfant, mai acò es mai dificile bord que vivon pas en Prouvènço. Quouro ai coumença d'aprendre à Benezet, lou tresèn, à canta «  Sus lou Pont d'Avignoun » me diguè qu'à soun escolo, en Bretagno, la mestresso ié aprenié, sus lou meme èr : «  Sur le Pont de Cheviré, on y roule, on y roule... » ( Es un grand pont de Nanto qu'encambo Lèiro pèr ana à Sant-Nazàri) Aviéu de councurrènço ! Pèr li sensibilisa à la lengo nostro, e perèu à counèisse li planto, dins lou jardin, ai etiqueta un fube de planto, aubre, aubret, emé soun noum francès, latin e prouvençau. Tout acò finis pèr li marca un pau, e ço que me faguè plasé, es que, Benezet, aguènt dins si devé à respondre à n’ aquelo questioun : «  Noumès très lengo estrangièro » respoundeguè : « Anglès ( sa maire es proufessour d'anglès) Japounès (soun autro grand èro japounèso) e Prouvençau !

Acò a pas toujour esta coum'acò ; ai couneigu de gènt qu'avien vergougno de soun acènt e que mespresavon la lengo de si rèire. Me souvene d'uno vesino de ma Grand que parlavo un jour de sa fiho que s'èro istalado dins la capitalo e que prenié de cous de dicioun ; disié fieramen : «  Apren à parla parisen » !

Se n'en coumtavo perèu uno que resumis bèn tout acò : Es l'istòri d' uno chato qu'èro anado gagna sa vido à la vilo, bord que voulié pas resta à travaia li terro emé si gènt, n'avié vergougno, d'aquelo vido... Un jour, li venguè vèire, bèn vestido e poumpounado ; èron pèr ort, à travaia. Alor, s'avançant devers èli, s'avisè pas que metié lou pèd sus li dènt dóu rastèu, que, d’un cop ié venguè matrassa la caro. Suspreso, verinouso, s'escridè : « Aquel enfant de puto de rastèu, m'a pica sus lou nas ! »

La suspreso e la coulèro i'avien rendu la memento !

Acò pèr dire que dins la vido, fau rèn renega, e que s'avès la chanço de counèisse, meme siegue qu'un pau, la lengo nostro, sachés qu'acò es un tresor vertadié.

Michello

Lou travai d’uno femo souleto

Èro bèn souleto la pauro femo pèr abali si vuech enfant. Partié de bon matin sus sa biciéucleto, noun pas pèr faire d’escourregudo, mai pèr trouba de nourrituro e se faire quàuqui sòu.

Parcourié ansin li prat, la coulino de Vedeno emai la d’Entre-aigo : Èro en bousco de touto meno d’erbo e de planto : Li planto medicinalo, li counèissié tóuti, car falié sougna si drole, que n’i’avié toujour un de malaut ; li planto pèr adouba li tian avien plus gès de mistèri ; counfeciounavo alor de bouquet de ferigoulo, de lausié, de lavando, melisso, fenoui, mento sóuvajo, estournigo e n’en passe.

Li jour de prim, anavo culi li flour: Fasié alor de bouquet de margarido, de vióuleto, de jounquiho, de blad ; acampavo tambèn li cacalauso e mourre-pourcin. Se fasié ansin quàuqui sòu en anant vèndre soun acampado à la porto dis Alo en Avignoun.

Aquesto femo avié gès d’ajudo ; menavo uno vido rufo e pamèns tras que respetablo. Sa recoumpènso èro li sourire de sa ninèio.

Jano-Mario

Pantai de vigneroun

Pan !pan ! dins sa vigno, ardit, lou vigneroun pico,

Sus un banastoun, ajuda d’uno grosso trico.

« Un pau de silènci ! badas plus la luno !

Vaqui vòsti secatour, n’i’a un pèr chascuno !

Souco e souqueto, es vengudo l’ouro de la leiçoun.

De longo, m’avès vist pouda, amé passioun,

E coupa vòsti gavèu, sènso eisitacioun.

Mai aro, es bèn vous qu’anas passa à l’acioun.

Souco Muscat, arrestas un pau de barjaca !

Souco Sirah, zou, lou travai, lou fau faire !

Souqueto Carignan, fasès bèn trop de boucan !

Souqueto Uniblanc, un pau mens de cancan !

Gardas qu’un soul maióu, au bout di banihoun,

E coupas-lou après lou segound bourihoun.

Quant is àutri, taias-li coume fau ras de la roupo !

E vèirés, de bèu rasin, n’aurès plen la coupo.

Souco Grenache, avès adeja acaba ?

Miras aquèu bèu travai, vous, souco d’eilabas !

Souco Cinsault, fasès encaro quàuquis esclargido,

Vesès pas que sias un pau trop espeloufido !

Eisitas pas ! Zou ! coupas tóutis aquèli bano !

Miras coume ansin la formo es tras que mai sano !

Aquèst gavèu, de segur lou poudès garda ;

Uno fé bèn abraca, fruchara sèns tarda ».

Asseta e à la sousto de soun cabanoun,

Sus lou banc, urous, pantaiavo lou vigneiroun.

Lou fau escusa : Tout lou matin a pouda,

E uno pauseto, douceto, s’èro alor acourda.

Michèu

N.B : S’avès uno istòri à nous counta (meme en francès), esitas pas : Nous agradarié de la bouta sus aquest journalet.

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire