vendredi 17 août 2012

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°2 Mars 2011

Mars marsejo

La cansóudo

Dins lou numero1 dóu journalet, vous disiéu que lou noum di planto avié lou poudé de vous parla de si liame emé lis ome.

Prenès, d’eisèmple, uno planto qu’es forço envahissènto, en ribo di riéu, dins lou terren fres, un pau caialous : la cansóudo*. À la primo, quouro coumenço de baneja, semblo uno pichoto aspergo, pièi desvoulopo sa tijo redo ; à chascun de si nous, que semblon sóuda is autre, creisson si fueio que soun minço coume de péu.

Avès remarca coume es maleisa de la derraba ! Se coupo au ras dóu sòu ; sa racino es uno souco lignouso founso que proudus de ramificacioun.

N’i a que la dison pouisouno, bord que de n’en trop manja pòu èstre tóussi. Se raconto que de chivau n’en mourriguèron : n’avien belèu trop manja, mesclado au fen.

Pamens, vous afourtisse qu’es uno planto manjadisso : si grèu, à la primo, se manjon coume d’aspergo. Secado e moulinado, la poudès mescla dins vostis ensalado (iéu que vous escrive acò, me n’en coungouste !) e ié douno un pichoun goust que noun sabe..

La cansóudo a perèu lou poudé de sougna li planto ; n’en fau faire fermenta dins l’aigo (coume lou devès faire emé lis ourtigo) : aquéu bouioun fourtifico li planto, em’acò aganton pas lou « mildiou ».

Es de segur mai couneigudo souto lou noum poupulàri d’ « escureto », bord que si tijo enviróutado servien à neteja la veissello e bono de la siliço que countèn, descrouto bèn lou couire e lou latoun.

Aro que vous n’ai di un pau sus aquelo planto, quouro la rescountrarès sus voste camin, belèu que la regardarès autramen e se la vesès baneja dins voste jardin, vous dirès qu’acò es pas un malur, bèn au countràri !

  • En francès : la prêle ; ié dison perèu «  couëto de garri », «  escureto », « erbo de veissello », « fretadou »

  • Soun noum latin : «  Equisetum » que vau dire «  sedo de chivau »

Michello

Lou Viset e sa Viseto

« Mounte es lou Viset ? Amé sa Viseto ». Aquèli dous èstre s'èron jamai quita. Se couneissien dempièi sa plus jouino enfanço bord que vivien dins lou meme vilage de Vedeno e qu'èron cousin german. Se maridèron meme : Es alor que nasquè ma Grand, Aurelio. Vivien carriero dou «  Poulit Camp » jusqu'à coustat de l'oustau di Magnan. Perèu, quouro moun Grand venié tout jouine encò sa sorre, Aurelio l'arremarcavo e se n'en seguiguè quàuquis annado mai tard soun maridage e la neissenço de ma maire Janetoun.

Lou Viset e sa Viseto anèron viéure encò sa fiho au quartié dou Chivau Blanc dins l'oustau que n'eiretèron : Viset èro counsierge en Aguio e Viseto s'oucupavo de l'oustau e fasié de courdurage. Moun Grand reguignavo à chasque cop que pourgissié un plat pèr lou dina e que l'acoumpagnavo d'aquèli mot :

«  Fau que n'en resto pèr aniue! ».

Viset èro un ome doucile : fasié tout ço que sa femo ié demandavo. Mai ai!las ! un jour venguè la separacioun e Viset fuguè tout destimbourla. A nounanto an, si vido s'èron entremesclado e se soustenien l'un l'autre ; lou que demoro es alor desempara.

Un mes après aquesto desparicioun crudelo, un sèr, Viset se virè vers sa Janetoun en ié disènt «  Fai-me uno poutouno bello! » e Janetoun que l'amavo forço soun Viset, se leissè poutouneja. Partiguè alor se jaire dins la chambro dóu bas qu'es aro moun burèu.

L'endeman matin, Janetoun fuguè souspreso de pas vèire veni soun Grand ; anè pica à la porto de sa chambro ; deguno respounso ! Durbiguè. La fre la sousprenguè : La fenestro e li contro-vènt èron dubert. S'entournè lèu dins la cousino un pau esfraiado quouro s'ausiguè pica tres cop sus la porto de l'oustau. Moun Grand anè durbi. « Dardar » èro aqui tout despoutenta: « Marcèu, lou Viset s'es jita dins la Sorgo e soun cors es sus l’escampadou! »

La desparicioun de sa femo èro estado trop crudelo. Chasco minuto èro devengudo uno eternita de souleso e de tristesso. «  Viset, vai-t'en querre de poumo d'amour au jardin! » vo « Viset, vai ié dire qu'es l'ouro de manja! » e Viset óubeïssié. Aco l'óucupavo e dounavo un sèns à sa vido : Aro que sa retirado èro bèn avançado, la mendro ajudo pourgido à sa femo la fasié emé plasé e lou reviscoulavo. Participavo ansin à la vido de l’oustau ; èro pas soulamen un pioun que se desplaçavo d’uno cadiero à l’autro e que sarié lèu devengu uno gèino. Mai aro, plus rèn. Avié perdu si marco : Pèr èu, lou soulèu esbrihaudarié plus jamai ; èro devengu inutile. Perèu, avié pres sa decisioun ; aqueste sèr, après uno escourregudo de dous kiloumetre, sènso esitacioun avié encamba la parabando e s’èro abandouna dins lou riéu au crid de « Me vaqui, ma Viseto! »

Michèu

La Pastourello

Li Vedenen sabon quant sa gleiso es bello, mai n’i’a gaire que couneisson l’istòri de sa campano « La Pastourello ». Aquesto campano fuguè bastejado lou 25 de mai de 1924, cargado d’un vèsti batismau davans lou canounge Peyron vice-generau dóu dioucèsi d’Avignoun : En 1900, èro estado fendesclado pèr la fre e gramaci « Li Pastourèu », fuguè tournamai foundudo pèr mai prene sa plaço en aquel mes de mai, dins lou clouchié de nosto gleiso.

Se pòu legi sus la campano aquèli mot :

« Un sèr d’ivèr, lo gèu m’avié maca lou pitre. Vint an fuguère triste arlèri, sènso balan. Li Pastourèu an tengu lou chapitre ; m’an redouna la voues pèr canta longo-mai ».

Marineto

Vedeno avié si bugadiero

Vedeno avié dous lavadou : Lou pichot sus la calado dóu Chivau Blanc e l’autre sus la grand plaço di pichot pont qu’èro lou mai grand. Chasque jour, se ié vesié forço bugadiero de tóuti lis age. Fasien bugado mai óublidavon pas de barjaca. Aqui, tout se sabié : li neissenço, li bòni e li marrìdi nouvello.

N’avié uno que ié demouravo enjusqu’à miejo ouro. Quouro s’entournavo, s’arrestavo bèn souvènt à l’oustau pèr se pausa e prene lou café. Reviscoulado, s’enanavo alor amé sa barioto coumoulado de linge propre pèr l’ana estèndre sus l’erbo dóu prat.

Jano-Mario

Pichot Papa Nouvé

Pichot Papa Nouvé,

Quand dóu cèu vendras tout dre,

Amé ti jouguet pèr milié,

Óublidés pas mi pichot soulié !

Mai avans de parti,

As besoun de bèn te cubri,

Deforo vas pas agué caud

Cargo toun mantèu coume fau.

Uno cansoun que poudès aprene à vòstis enfant !

Michèu

Zanki

Mita italian, mita prouvençau, Zanki venié souvènt à l’oustau nostre e erian countènt de prene lou tèms de barjaca amé èu. Avié travaia pèr moun Grand que disié que n’i avié pas meiour ome pèr faire li trau pèr li vigno vo pèr lis óulivié. Avié l’amour dóu travai bèn fa.

Lou darrié cop que lou veguère, es lou jour qu’avian fa emé ma femo, lou viage de Toulouso à Vedeno à biciéucleto. En arribant sus lou relarg dóu vilage, lou trouberian asseta sus un banc distraia pèr lou vai-e-vèn di gènt. Fuguè souspres de nous vèire. Erian countènt de ié faire parteja nosto joio de trouba tres jour après noste despart de Toulouso, lou vilage. Acò lou sousprenguè e ausè me demanda un pau entrepacha : «  Mai, as ges de veituro ? ».

Siéu tout trefouli de pensa à n’aquest ome.

Michèu

N.B : S’avès uno istòri à nous counta, esitas pas : Nous agradarié de la bouta sus aquest journalet.

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire