jeudi 17 octobre 2013

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°27 : Óutobre 2013

  Avoust couvo, setèmbre espelis, óutobre ensevelis


  Li serp !
 Uno jouino femo que fasié teta soun drole e que s'èro endourmido emé l'enfantoun au sen aguè la marrido souspresso, un cop que se revihè, de vèire qu'èro pus soun fiéu que tetavo, mai uno coulobro. Fau dire que travaiavo pèr champ e que s'èro arrestado pèr nourri l'enfant, e lou lassige la faguè s'endourmi à l'oumbro d'uno figuièro. Se disié perèu que la bèsti, pas tant nesci qu'acò, avié bouta lou bout de sa co dins la bouco dóu pichot pèr l'empacha de brama ! Que siegue verai o noun, segur que l'istòri feniguè bèn, mai sabèn pas ço qu'ei devengudo la serp !

 Soun pas tant couioun qu'acò, li lapin ! Despièi la duberturo de la casso, li couniéu reston discret, mai Andreloun n'a rescountra quàuquis un en anant travaia dins si vigno ; aqui an pèr manja, soun tranquile e fan lingueto i cassaire ! ( tant que li vendùmi soun pas facho, la casso es enebido dins li vigno)

La feruno. Marineto disié qu'avié vist, i'a gaire de tèms, quouro fasié tant caud, uno bèsti que semblavo un pichot croucoudilo ; aquelo bèsti èro acroucado au plafoun de soun oustau. Un cop la souspresso passado, s'es avisado qu'èro uno grosso lagremuso : un Geiko. Aquéli bèsti, incouneigudo au nostre, venon d'àutri païs o countrado ounte i'a ges d'ivèr. Aquéli bèsti, nous diguè Jano-Marìo, au siéu, vivon dins la sablo, es pèr acò que s'atrobon miès sus li muraio claro pèr se souleia.
Lis escoulano

Li serpatas.... Sabe pas coum'acò es arriba, mai emé mi cambarado dÓu cous de prouvençau, se sian messo à parla di bèsti que susciton encaro l'esfrai, coume aquéli lagremuso que ié dison : « gecko », e de tòuti meno de serp ; e chascuno de i'ana emé la siéuno ! Ei verai qu'ei mau-eisa de destria se s'agis d'uno serp verinouso o noun ; la crento fai que vesès rèn e que sias lest à li descassa. Pamens, fau sounja que chasco bèsti, coume chasco planto, a soun utilita e sa plaço dins la cadeno alimentàri, coume nautre ! E li que vesès dins vòsti jardin, coume lis arguei, o serp de vèire, soun tras qu'utilo au jardin pèr manja touto meno de bestiouno destrùssi coume li limaço e limaçoun que vous desfruchon vòsti jardin. Tenès, vous vau counta ço que m'arribè, i'a d'acò à pau près dès an, quouro venian de s'istala à Sant Savournin, en ribo dóu canau de Vau-cluso. Un sèr, sus lou cop de vounj'ouro, m'alestissiéu pèr m'ana jaire, mai fuguère tafurado pèr la cato que jougavo dins lou courredou, emé quicon darrié la porto. Aqui m'avisère que ço que cresiéu èstre la coua d'uno lagremuso, èro en realita la d'uno serp que s'èro enfusado souto la porto  dóu placard; quet esfrai ! Sounère moun ome, mai èro pas mai tranquile que iéu à l'idèio d'agué uno serp à coustat de la chambro, en mai d'acò, riscavo de s'enfusa souto nosto porto, e qu saup, de nous veni pougne dins la nue. Avèn pamens assaja de l'aganta emé li moucheto, mai de bado, nous esperavo pas ! Alor, de que faire ? Avèn souna li poumpié que fuguèron lèu au nostre, emé de gant que mountavon mai aut que lou couide, e uno grosso gàbi ; segur que cresien de trouva un serpatas estranglaire... mai en veguènt la bèsti, se garcèron pas de nautre ; l'an agantado, boutado dins un boucau, e tóuti quatre l'avèn bèn regardado, e au bout d'un tèms nous diguèron que semblavo bèn d'èstre uno coulobro que sarié dintrado pèr se bouta au caud, amor que li nue coumençavon de s'afrescouli. Alor soun ana ié douna la largo au bout dóu camin, e nous restè pus qu'à li gramacia ! En alestissènt mis espousicioun sus li planto magico, apararello, sacrado, me siéu avisado que la crènto di serp ei quaucarèn que vèn de luen, e antan, pèr li descassa, soun soulet recours èro li planto magico, coume l'absint, la benido o la rudo . Li serp, pèr nòsti reire, èron tant dangeirouso que lou fóudre o li demòni. Segur qu'aquelo crènto aveno dóu pecat óuriginau emé la serp que faguè desóubei Evo e Adan en lis encitan à manja lou fru defèndu. Fau se ramenta ço que ié diguè Diéu : « Pèr ço qu'as fa, maudi siègues entre tóuti li bestiàri e animau de la terro ! Te rebalaras sus toun piés e manjaras la terro tóuti li jour de ta vido. Metrai d'enemista entre tu e la femo, entre ta raço e la siéuno, elo t'escrachara la tèsto e cercaras tu meme de la pougne au taloun »(1).
 Michello
1-F. Mistral. La Genèsi. Chap 3

D’aquéu tèms…. D’aquéu tèms, dins chasque vilage i’avié de marchand, de barrulaire que fasien de porto à porto ; vendien diferènto besougno : de linge, de terraio, d’àutri que fasien d’obro coume : chanja de vitro, recoubra de pèu de lapin, e tambèn de remoulaire, d’estamaire e n’en passe. Vaqui uno istÒri que m’a coumtado un vedenen , uno istÒri vertadiero. Dins lou mitan d’uno bello journado, un ome èro asseta sus un banc sus lou planet dÓu reloge. Un chin èro coucha à si pèd. Passant pèr aqui, mountant de la carriero de l’oustau dCu conse, un toundaire de chin s’arrestè e vesènt l’animau, demandè à l’ome : « Es bèu lou chin, mai pecaire, a bèn besoun d’èstre rascla ! me lou poudrias-ti leissa toundre ? Lou vièu regardo tout alentour e faguè o de la tèsto. Lou toundaire se bouto en plaço, sort sis Óutis, crido lou chin, l’aganto delicadamen e vèn coum’acÓ : « Fau lou cors ? » « O », remouguè lou vièi. Ço que faguè. « Fau la coua ? » « O » Ço que faguè tambèn. « Fau li pato ? » « Segur » Lou toundaire tout countènt, regardo lou chin amé fierta ; lou chin èro tambèn countènt ; s’espÓussavo, fasié de tour e de tour, japavo e se fretavo i cambo dÓu vièi. « Es acaba ! Pèr vous, sara …cinq sÓu » « Osco ! » Diguè lou papet en fasènt de caranchouno au chin ; « Es bèn bèu , mai me vous fau dire, brav’ome, que lou chin es pas miéu ! Noun, noun, es pas moun chin ! » Enrabia contro éu, lou toundaire escupiguè à si pèd e s’entournè pèr la carriero. De liuen en lieun, toujour dins uno coulerasso, se vesié manda de cop de pèd i caiau de la routo avans que de desparèisse e jamai degun lou reveguè.
 Martino

 Lou Roucas dÓu Cire Aquesto semano, faguère uno escourregudo en jusqu’à Sault en passant pèr li gorjo de la Nesco . S’arresterian au poun sublime pèr remira lou païsage. A ma grando suspreso, veguère un pieloun que i’ère escrincela aquéli vers de Frederi Mistral :
 NB : « Calendau, cant seten » obro en vers de Frederi Mistral
 Marineto

 Moun vesin, Carle, l’estamaire Vaqui uno proufessioun qu’a desparèigu dempièi de tèms ; Carle, qu’avié soun ataié au-dessus de moun oustau, èro touto la journado au mitan de si casseirolo, marmito, bugadié : Ié falié bouca li trau e quàuquis eisino n’avien de besoun : Forço trau èron esta adeja bouca amé de petas ; fasié soun obro à la forjo. Amé moun coulègo Manuau i’érian souvènt : anavian querre de ploumb que lou Carle fasié amé uno traucarello : Lis utilisiavan pèr tira amé nÒsti tiro-elastico. Moun paire avié agu l’idèio d’un porto-platèu pèr li rasin de taulo : Es éu que lou fabriquè e soun Óutis fuguè coupia, tant èro utile. Carle èro un fort pescaire. Dins mi quatorge an, aguère moun proumié permés de pesco ; érian en 1951. Ansin, lou dimenche, me menavo pesca dins la Sorgo à Vedeno e de cop que i’a, à Trevouso ; avié uno moubileto ; mi gènt voulien pas que partiguèsse amé éu. Radurrien à chasque cop de sartanado de veiroun e àutri pichot pèis que fasien lou chale de l’oustau. Ero toujour lest pèr rendre service i gènt : uno sÓuduro d’un coustat, un trau à bouca sus uno casseirolo. Ai uno istÒri de pesco que me fau coumta : Un dimenche, amé moun cousin Jan, pescavian à Trevouso. Sus la ribo de la Sorgo, i’avié un camin ; moun cousin embouiè sa ligno e pausè sa cano contro un aubre. Mai vaqui qu’arribè sus lou camin, uno femo sus sa biciéucleto ; acrouquè la ligno e countuniè sa routo ; moun cousin ié courreguè darrié pèr assaja de recupera soun materiau. Pendènt de tèms, n’avèn bèn cacalassa. Andrieloun