lundi 16 octobre 2017

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°65 : Setèmbre 2017

« Zou ! fau tourna  prene sa plumo » Setèmbre 2017




La Rèino Jano              image



La Rèino Jano

Proun souvènt, acrouca sus mant un roucas de la Prouvènço nostro, se vèi encaro de castèu en douliho que verai o faus soun designa coume de castèu de la Rèino Jano.

Mai quau èro aquesto rèino que soun noum es tant counèigu de prouvençau, mai que demoro pamèns un mistèri pèr forço d’entr’éli.

                                  image


Dins lou precedènt numerò dóu journalet, avèn vist que dins lis annado 1145, lou Coumte de Prouvènço èro lou catalan, Ramound Berenguié II. Aqueste aguè quatre fiho que devenguèron tóuti rèino :

Margarido, rèino de Franço en se maridant amé lou rèi de Franço Louis IX, sa sorre rèino d’Angloterro, la seguento rèino de Cournouaio e enfin la darriero, coumtesso de Prouvènço, fuguè maridado à Carle I, fraire de Louis IX, que fuguè designa pèr la glèiso, rèi dóu reiaume de Sicilo. La Prouvènço èro dounc restacado à n’aquest reiaume que n’en vesès tout soun espàndi sus aquesto carto. Mai Carle I perdeguè en1282, après la desfacho di prouvençau i « Vespre Siciliano », la Sicilo au proufiéu dóu rèi Pèiro d’Aragoun : Fuguè uno revóuto populàri di sicilian contro la douminacioun feoudalo de soun regènt.

Carle II, que ié disien lou goï, sucediguè à soun paire Carle I. Sara pièi lou tour dóu fièu de Carle II, Roubert lou Sage, de prene la destinado dóu reiaume de Naple e de la Coumtat.

Aqueste aguè qu’un fièu que mouriguè bèn jouine ; Roubert designè alor sa mai jouino feleno, Jano, pèr prene à sa mort li reno de soun reiaume en 1343. Sara la « Rèino Jano » que vous n’en countarai sa tragico destinado dins un prouchan numerò : Mouriguè en 1382, estoufado entre dous matalas pèr lis ome de soun cousin Carle de Duras, que devenguè ansin rèi de Naple !

Michèu

Trouba sus la telaragno ?

Fuguère coume esterni de trouba sus la telaragno en cercant d’entresigne sus li VTT elèitri, aquest tèste que marco uno prefoundo ignourènci de nosto tant poulido lengo franceso e soun grand mesprés :

« Bonjour Le full e+2 à t'il la tige de selle télescopique Et à t'il vraiment une grosse différence avec le e+1 J'hésite entre les deux mais sa me fait chier de mettre 1000€ de plus si sa ne vos pas vraiment le coup Et est t'il possible de passer sur une plus grosse batterie à l'avenir les moteurs son t'il les même Merci »

Vue fauto d’ourtougràfi, sènso counta la pountuacioun e un mot groussié!!!

Coume es-ti poussible de counfoundre dins l’escrituro « son » ajeitiéu poussessiéu amé « sont » tresenco persouno dóu pluriau dóu verbe èstre au presènt de l’indicatiéu ? Et de-que dire entre « vos » e « vaut » dóu verbe valoir , entre « sa » e « ça » e entre « a » e « à »? Après tout acò, crese que fau plus s’estouna de rèn. La lengo franceso part-ti en douliho ? Es ço que poudèn cregne.

Soun mai que de fauto, es un vertadié chaple lenguisti.

Pèr óublida aquesto medioucrita, vaqui un pouemo de Teoudoro Aubanèu  que vous encantara:

                                        image


                                                                  Michèu


Lou casteloun di trevant...

                              

                            image1


L'an passa, au mes de Mai, erbourisant em'uno chourmo de boutanisto sus li pendis de Ventour, arriberian entre Caroun e Malaussèno davans un oustau desvalabra. I'ère passa davans mant un cop sènso n'en jamai rèn saupre. Mai aquéu jour, uno de mi cambarado me diguè : «  Se dis que dins aquest oustau i'avié de trevant, amor que sis estajan, au siècle XVIIèn, èron un pau masc...

N'en fauguè pas mai pèr empura ma curiouseta....

Trouva d'entresigne me fuguè eisa, bono-di li «  Casernet dóu Ventour » qu'avien estampa, quàuqui mes avans, un numerò sus li «  conte, legèndo e mite »

E vaqui l'istòri :

Lou Papo Urban VIII avié dous nebout, Francesco e Antonio Barberini que li faguè nouma cardinau  à Roumo; mai tre la despartido de soun ouncle, faguèron d'empacho au nouvèu Papo que li faguè manda coume legat dins li terro papalo de la Coumtat. Se dis que soun resta nòuv’ an aqui dins aquéu casteloun sènso n'en jamai trop sourti. Se dis encaro que praticavon l'arquèmi* e qu'amagestravon de « menèstro de jouinesso ». Mai li dous fraire se garrouiavon de longo, e n'i'a un que mandè sus l'autre uno fiolo de vitriòli, pièi lou leissè bada-mouri d'ouro de tèms à coustat de l'oustau.

Mai la venjanço divino fuguè tarriblo : lou glàri dóu mort venguè de longo treva la som de l'assassin que n'en venguè fòu e feniguè sa vido en trevant éu tambèn lou rode.

E se countavo un fube d'auvàri que s'èron debana dins l'encountrado : lou fìò que pren soulet, li chivau e sis atalage que volon pas passa davans l'oustau, fin qu'un muertre que se debanè gaire liuen d'aqui, e que fuguè jamai esclargi...

Basto ! Pèr li gènt de l'endré, tóuti lis auvàri e mau-parado que se ié debanavon, èro à l'encauso di trevant di fraire Barberini.

Mai coume faire pèr saché lou verai d'aquelo istòri, amor que lis istourian an nouta que li dous fraire Barberini defuntèron à Roumo, l'un en 1671, l'autre en 1679, à mai de quatre-vint an ?

                               LA PR2 FANTASTI

       IMG_1111IMG_1133

Semblo que i'a forço tèms que l'oustau es abandouna ; à l'ouro d'aro, aubouro fieramen ço que soubro dis ournamen d'un oustau noble : si fenèstro à mountant de pèiro de taio badon au grand soulèu ; la candelo de la viseto , la crousiero d'augivo, tout acò dins un clapas que de chourmo de jouine an coumença à restaura l'estiéu. L'an barra emé de porto emé de barroun de ferre, de cadeno e de cadenat pèr lis apara di pihaire de touto merço , e empacha que d'ùni, pèr malur, se faguèsson aclapa souto li muraio trantaianto ; degun saup ço que poudrié encaro se passa coume malastre...

*arquèmi : alchimie

                                                    Michello

                  E zòu mai la crounico jardiniero !

Lou proumié de Setèmbre :

Belèu que la calourasso que nous escranquè tres mes de tèms es à mand de s'avali... Mai pèr ço qu'es de la plueio, crese que sian mai de la revisto...urousamen que dins la Coumtat, l'aigo es pas de manco, e la de la Font de Vau-cluso, bono-di lou canau, lindo e fresco, rajo sènso relàmbi souto mis iue. Aier, soun vengu, coume chasqu'an, «  meissouna » lis augo que fasien de cuberto espesso sus lou canau.

Sabe pas s'avès aremarca coume iéu, qu'au gros de l'estiéu li guèspi avien gaire de voio, semblavon tambèn pati de la calourasso, e venien de longo cerca un pau de frescour contro li vitre de l'oustau, darrié li contro-vènt o souto li genouveso de la téulisso.Live wasp isolated on white background

Dins li colo e lou campestre, aqui lis aubrihoun soun de plagne, butassa tout l'estiéu pèr lou mistrau o l'eissèro cremanto, las d'ana cava au trefouns un pau d'umideta, perdon si fueio pèr espargna soun viéure.

Li cacalaus an barra si cruvèu, e espèron, à l'oumbro di fueio, la plueio que li vai dereviha pèr veni tourna saqueja li jardin.

Mi figo soun lèu vengudo aigro e li cabrian se n'en coungouston, coume di rasin de l'autin.

Uno chourmo d'aquéli cabrian s'èron vengu istala dins la cabaneto di sarraié, tout bèu-just davans l'oustau ; mai istère gaire en chancello ; un matin, avans jour, quihado sus moun escaleto, i'ai manda uno gisclado d'aquelo boumbo jauno que lis ameisè tout d'uno...

Dins lou liéumié, m'encagne après li cime que pougnon e fan pourri mi poumo d'amour ; ai adouba uno menèstro emé d'ourtigo e de tanarido que de segur li fara fugi...

Leva d'acò, ai capita uno poulido recordo : pebroun, merinjano, poumo d'amour, coucourdeto, mai lis a faugu teni arrousa, senoun tout aurié seca sus li planto.

Li vendemiaire soun à l'obro, tóuti li recordo soun en avanço aquest an.

E l'ivèr ? De que sara noste ivèr ?

Aro, me fau ana apastura mi dos galino ; vous dise « à bèn-lèu ! »

                                                                      Michello