mercredi 26 février 2014

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°31 Febrié 2014

 

Quand trono en Febrié

Tout l’òli tèn dins un culié

 

Lou Mirau

Acò se passavo i'a belèu mié-siècle...Un ome, parti d'Avignoun en veituro devié ana au Revest, mai ailas ! eilamoundaut, sus lou planestèu, toumbè en pano...L'autò vouguè pus rèn saché. La nue toumbavo e se vesié degun.

Pamens, eilalin, à l'óuriero de la sèuvo, veguè uno cabaneto proun escoundudo ; n'en sourtié un pau de fum de la chaminèio, e, rassegura, nost'ome s'endraiè pèr l'ajougne. Piquè à la porto que se durbè quatecant ; d'aquelo turno sourno n'en sourtiguè un ome un pau vièi, à la caro usclado, l'èr inquiet. Noste malurous viajaire ié countè soun auvàri e demandè se i'avié un telefone aperaqui pèr souna sa femo. Un telefone ! Eici, dins aquéu rode aluencha de tout, ounte leva de la sóuvagino se ié rescountravo degun !

-Avèn pas l'eleitricita, ié respondeguè l'oste !

Mai, bounias, lou faguè dintra. Sa mouié toupinejavo davans la chaminèio ; i'óufriguèron uno sieto de soupo e l'espitalita pèr la nue, dins l'establo de la miolo. L'endeman de matin, venguè mai à la cabaneto gramacia sis oste e ié demanda un pau d'aigo pèr se refresca la caro. Ié baièron un platet d'aigo e un seco-man.

- Aurias-ti un mirau pèr me pousqué couifa ? 

L'ome e sa femo se regardèron, estouna... segur que n'en avien ges de besoun...

E noste viajaire, em'acò, s'enanè.

Quauque tèms mai tard, sis afaire lou menèron mai dins aquéu rode, alor s'èro di qu'anarié gramacia sis oste pèr soun espitalita, e aguè l'idèio de i'óufri un mirau, amor que n'en avien ges.

Es ço que faguè. Quouro arribè à la cabano, l'ome èro soulet ; durbènt lou paquet, n'en sorto lou mirau, e espanta, mandè au viajaire :

-Coume l'avès sachu, que vouliéu lou retra de moun paire ?

E boutè lou paquet emé lou mirau sus uno estagiero ; de tèms en tèms, un pau d'escoundoun, lou sourtié e lou regardavo, pièi l'estremavo mai.

Un jour qu'èro souleto, sa mouié, tafurado de lou vèire faire acò, à la lesto, vouguè vèire ço que regardavo ansin. D'escoundoun, agantè lou paquet, e vesènt lou mirau, mandè coum'acò :

-Ah, lou sabiéu qu'èro uno istòri de femo...

Acò me fuguè counta pèr uno amigo, i'a gaire, e crese que siegue uno istòri vertadiero, uno istòri d'un autre tèms, qu'avié ausido d'un countaire.

A l'ouro d'aro, semblo pas poussible que i'aguèsse de gènt que reston dins d'endré tant desert...

Mai pamens vous afourtisse que n'ia encaro... vous countarai tout aro un bèu rescontre …

Michello

Escourregudo au mitan de...ges de liò...

Emé moun ome, erian parti d'ouro de l'oustau pèr ana barrula au païs d'ùni de mis aujòu. Leisserian l'autò au castèu d 'Aulan, e nous vaqui escarlimpant colo e claparedo, pèr uno bello matinado de printèms. Avian traça noste camin sus uno carto, e nous fisant i panèu di draio, camino que caminaras !

Arriba sus un planestèu, veguerian, sus la colo d'en fàci, un troupèu de cabro que desbroutavon l'erbo drudo d'uno pichoto clariero ; nous ausissènt, s'arrestèron de mastega pèr nous regarda, lou mourre en l'èr.

Avian pas fa cènt mètre que fuguerian enviróuta pèr li cabro que nous niflavon e que se fasien flateja la tèsto, pas esfraiado. Avian idèio de pas trop faire d'alòngui fin de pas nous entourna trop tard à l'oustau, mai , de bado , li cabro nous seguissien, arribavian pas à li leissa... Acò durè proun de tèms, cercavian ounte poudié èstre lou pastre que nous deliéurarié ; l'avèn crida, sibla, mai i'aguè que l'ecò que nous respondeguè...

Alor moun ome lis endraiè vers uno sebisso, e iéu d'en proumié m'aluenchère en m'escoundènt, e un cop que fuguèron bèn apetegado à mastega la bouissounaio, èu s'aluenchè tambèn de garapachoun. Em'acò reprenguerian noste camin dintre li ginesto e li cabrifuei óudourous. Mai i'aguè un rode ounte i'avié pus ges de panèu, aguerian l'impressioun d'èstre perdu. Aviserian  alor de marco d'uno presènci umano, uno draio bourdado de muraioun nous menè à n'un pichot oustau de pèire seco.

Aguerian pas besoun de pica à la porto, dins aquéu grand silènci soulamen destourba pèr li crid de la sóuvagino o de clapas que davalon, quaucun nous avié ausi. D'aquelo porto basso n'en sourtiguè un oumenas, l'èr de prim abord un pau menebre ; mai l'èr fai pas la cansoun, e aqueste ome, qu'èro bon coume lou bon pan, nous faguè dintra e asseta dins soun oustau. Se fasié pas luen de miejour e nous óufriguè lou pastis en nous fasènt lou raconte de sa vido. Vesiblamen, èro urous que noun sai d'agué de vesito, e lou coumpreniéu, n'en devié pas agué souvènt ; leva d'aquest ome, avian rescountra degun de la journado !

Nous baiè tóuti lis esplicacioun pèr retrouba noste camin en nous gramaciant de noste vesito e nous counvidant à lou mai veni vèire.

E tout de long dóu camin de retour, après agué quicha l'anchoïo à la calo d'uno ribo, sounjavian en aquéu bèu rescontre.

Michello

Lou pichot moussèu de taba

Ame pas rèndre vesito pas mai à mi gènt qu’is ami ; mai lou mai fort, e acò me bourroulo, es quouro me fau leissa Paris.

Darrieramen, es uno tanto qu’anerian vistaia. Pensas coume fuguè countento, en nous vesènt tóuti arriba.

Coume èro à la campagno, dins lou fougau, lou dina couisié ; ma tanto, que l’apetis gagno, tèms-en-tèms lou boulegavo. Mai, càspi ! De-que vese à sa narro tout lèst à toumba dins lou tian, se balançant dins la cousino, un pichot moussèu de taba. Avian tóuti vist la causo quouro nous diguè sènso bourdeja : « Vene de vous alesti quaucarèn que vous vai de-segur coungousta ; demouras à dina tóutis ensèn ; vèiras quet tras que bon tian », dinterin qu’au bout de soun nas tremoulavo lou pichot moussèu de taba.

Mai moun paire que se desbrando dificilamen, respoundeguè : «  demourarian bèn aqui eto ! segur, mai ai pas grand apetis, e tu, ma chato, digo-nous lèu se vos demoura pèr dina ! »

E respoundeguère tout d’un tèms : « Aco despènd coume acò vai toumba ».

Mai en apoundènt l’escalugno, ma tanto faguè toumba tant-lèu en plen dins la lapinado, lou tremoulant pichot tros .

« Ai pensa, diguère à ma tanto, que me fau rintra à l’oustau ; siéu bèn regretouso de vous faire de peno, mai acò poudié pas plus mau toumba.»

Un ancian boulengié, dins lis annado 44

Aquéu demouravo dins lou mitan de la carriero dóu Pous de  la Crous. Èro la boulenjarié de Moussu e Madamo Babiòu que se ié fasié lou meiour pan dóu vilage e que sentié tras que bon.

Quouro dintravian encò li Babiòu, i’avié à man drecho, li boumbouniho e à man esquerro, quàuqui sa de blad à meme lou sòu e dins un autre cantoun, la farino.

Mai lou tèms passè ; fuguè remplaçado pièi, pér un adoubaire de biciéucleto. Me manco l’óudour de soun bon pan !

Jano-Mario

Istòri d’espurgamen

Aquesto istòri me fuguè countado pèr moun paire, au tèms de soun service militàri au Fort Mount-Lu à Lioun .

Lou regimen èro d’à biciéucleto, fauto belèu de chivau. Fasien de manobro sus li routo amé si biciéucleto que soun cadre èro plegadis : Lou soudard lou boutavo alor sus l’espalo, pèr courre dins li champ vo li bos ; sufisié alor de lou desplega quouro retroubavo la routo.

Dintre li soudard, n’i a que soun mai finocho que lis àutri : Es ansin qu’un dintre èli, se presento davans lou Majour, en i’esplicant qu’èro malaut e noun poudié se presenta à l’eisercice. Lou Majour ié prescriéuguè alor un quart d’òli de langastié : Lou soudard se gardè bèn de lou bèure.

L’endeman, lou soudard faguè la memo demarcho en disènt au Majour que sa poutingo avié pas agu de resulto. Lou Majour qu’èro pas toumba de la darriero plueio, ié demandè de prene dous quart d’òli de langastié e de li bèure davans éu.

La poutingo fuguè bouno : Lou soudard manquè plus li manobro.

Andrelou

Li cese

Dous marin de Marsiho s’èron proumès, dins uno tempèsto, de mounta touti dóus à Nosto Damo de la Gàrdi, amé de cese dins si soulié.

Escàpa de la mar, vouguèron teni soun vot, e li vaqui en routo pèr la Santo Capello.

Mai li cese soun pounchu, soun becu, dur coume de bato d’ase ; e n’es pas que que fugue de camina miechouro, en escalant uno mountagno amé de cese dins si soulié !

Pamens, aquéu davans, caminavo alègre e siau coume se de rèn n’èro. L’autre, paure marrit, gouiejavo, eissejavo, coume s’avié marcha subre de cauco-trepo. Talamen qu’à la fin, estouna mai-que-mai de vèire soun coulègo escala tant gaiamen, ié venguè : « Mai, coume siés, tu ? Bono Maire de Diéu, quèti moustre de cese, iéu, me traucon li pèd. »

« S’aviés fa coume iéu, l’autre ié diguè. »

«  E, coume as fa, tu ? »

« Acò es bacheto, moun ami ! Iéu, avans, lis ai fa couire… »

Tira de l’armana prouvençau de 1872 pèr Marineto

mardi 4 février 2014

Counmemouracioun dóu centenàri de la despartido de Mistral

    à Vedeno

      image

 

Soirée Poético Provençale

Vendredi 7 février 2014

Heure : 20h

Lieu : Espace du Lavoir

Dans le cadre de la célébration du centenaire de la mort de Frédéric Mistral, l’Association Lou pont de garanço de Vedène propose une soirée poético-provençale intitulée Frédéric Mistral "Lou Maianen"

Soirée réalisée et présentée par Pierre Verdet.

L’idée directrice de cette soirée est de faire entendre au plus grand nombre, une écoute illustrée de la poésie de Mistral à travers des documents et montages vidéo inédits. Un ensemble de 24 textes du poète, choisis parmi ces œuvres principales, et dont 20 sont dits en provençal et 4 en français seront proposés.

Pour permettre à ceux, qui dans le public, ne maîtrisent pas le provençal, une incrustation simultanée de la traduction littérale française de Mistral s’affichera au fur et à mesure de la déclamation des poèmes.

L’Association Lou pont de garanço, (dont les objectifs principaux sont la défense et la promotion de la langue ainsi que de la culture provençales) porteuse du projet, contribue, par cette soirée inédite dans sa présentation et par le choix des textes, à la célébration du centenaire de la mort de Mistral

Toujours dans le cadre de ce centenaire, la commune de Vedène parraine une exposition intitulée de Frédéric à Mistral.

Exposition réalisée par Gérard Baudin, grand collectionneur mistralien et félibre passionné.

 

                image

Lou journalet dóu Pont de Garanço N° 30 Janvier 2014 “Bono annado »

 

Quand es se Janvié,

Se plan lou bouié

image

 

image

 

NB : Lou poueto Mistral, « letro de moun moulin » de Daudet.

 

 

 

La garisoun miraculouso e l'iro de Moussu lou Curat

Acò se passavo à Cerèsto à la fin dóu siècle XIXèn, eisatamen en 1888 ; uno epidemìo de veirouleto s'èro amatado sus lou vilage ; après quàuqui jour de calamo, à la debuto de febrié, reprenguè mai e faguè tres mort dins uno soulo journado. L'esfrai s'espandiguè dins l'encountrado e pu degun ausavo ié veni. Fau dire qu'aquelo malautié èro de cregne : tras que countagiouso, n'ia gaire que se n'escapoulavon.

De bon parrouquian demandèron au curat de faire uno nouveno à l'ounour dóu grand Sant Jòrgi, sant patroun dóu vilage. Lou curat ( èro lou curat Gra que vous n'en ai deja parla) fuguè d'acòrdi en disènt : « Basto que siguèsse bèn la voulounta de la poupulacioun e que me leissèsson pas prega soulet emé quàuqui femo e d'enfant ! » Mai tant lèu lou rassegurèron, èro bèn la voulounta di cerestèn. Acò siguè lèu amagestra, li preguiero coumencèron quatecant. A cado vesprado, la glèiso èro coumoulo de mounde, venien en courrènt coume s'èron persegui pèr lou diable. E queto fervour ! Li malaut, li que sougnavon li malaut sourtien de sis oustau enfeci e se mesclavon is àutri, avien fé dins soun grand Sant Jòrgi ! E noste curat, estabousi, avié escri dins soun cartabèu : « Tout Cerèsto es eici pèr n'en temougna : despièi qu'avèn coumença la nouveno, i'aguè pu degun de touca pèr lou flèu, e tóuti li malaut, tant dóu vilage que dóu campestre revenguèron pau à cha pau à la santa .

Sarié-ti un miracle ? Avèn pas qualita pèr n'en juja. N'i'a un fube que l'an creisegu e qu'an sounja que lou grand Sant Jòrgi avié óufri e fa aceta au Diéu di misericòrdi, li lagremo, preguiero e li suplicacioun de sis enfant malurous e avié óutengu l'arrest dóu flèu. »

Osco, Sant Jòrgi !

E noste bon curat de nouta un pau mai liuen sus soun cartabèu : «  Dous mès pus tard arribavo la fèsto dóu Sant Patroun ; en aquelo óucasioun, se vai en proucessioun à la capello ruralo de Sant Jòrgi ; i'aguè pas un cerestèn que s'óufriguè pèr pourta l'estatuo dóu Sant Patroun ! Fauguè, pèr acò, recourre à dous estrangié ! Es bèu, tras que bèu, la recouneissènço » !

Paure moussu lou curat ! Coumprene sa coulero, noun pèr èu, mai en recouneissenço au sant qu'avié arresta lou malastre.Mai acò, de segur, revenguè mai, amor que, mié-siècle mai tard, me souvene di proucessioun e de la fervour di parrouquian pèr ana à la capello faire si devoucioun au grand Sant Jòrgi ! La proucessioun se fourmavo à la glèiso : lou curat e si clerjoun, li pourtaire de l'estatuo, segui pèr li parrouquian endimencha e la ninèio dóu vilage. Falié percoula, me semblo, dous o tres kiloumètre sus la routo d'Ate, pièi arriba à l'embrancamen dóu camin, marca d'un pichot rougadou, davalavian ço qu'èro gaire mai qu'uno draio, sènso faire cabussa lou sant e sènso escampa tout lou sant sacramen que moussu lou curat carrejavo coume se dèu, religiousamen.

Acò se passavo au mès d'abriéu, lou dimenche lou mai prÒchi de la Sant Jòrgi dóu calendié.

Lou camin èro bourda d'avelanié, plumachié e serengat que d'ùnis annado coumençavon timidamen sa flourisoun redoulento. Pièi arribavian sus un pichot planet ounte se dreissavo la capeleto ; coum'èro poulido dins soun escrin de verduro maugrat si muraio fendesclado e descroutado pèr plaço !

Ço que m'agradavo gaire, dins tout acò, èro lou beisamen di relicle ; lou curat tenié ço que representavo lou bras dóu sant, en gip, e ounte i'avié, au mitan, uno pichoto vitro, e darrié, tout ço que restavo dóu sant , un tros d'os menudet, talamen pichot que se sarié plega dins uno fueio de juvert ! A de rèng, cadun ié fasié si devoucioun...Aro, vous lou pode counfessa, fasiéu semblant de ié pausa mi bouqueto, acò me descouravo ! Lou mai grand plesi, èro un cop la messo acabado, de manja li bignet redoun que se vendien en aquelo óucasioun : li brassadèu perfuma à l'aigo nafro qu'èron enfiela sus de bastoun, nàutri li metian à nòsti pougnet e li rousigavian tout de long dóu camin de retour...

Anarai pas jusqu'à dire qu'èro noste soulo moutivacioun pèr ana à la messo, mai èro bèn un pecat de groumandige ; urousamen, moussu lou curat l'a jamai sachu....

Michello

Istòri vertadièro levado dóu libre «  Cereste en Luberon »

Lou belèn de Sant Savournin

E zou, tournen mai à la glèiso ! Mai aquéu cop pèr vous dire que s'avès lou tèms, déurias ana vesita la crècho dins la glèiso de Sant Savournin.

Es uno crècho proun grando e animado ; tóuti li santoun fan au mèns 30 centimètre d'aut, soun articula e anima, vèsti d'abit en teissut. ( e i'a quatre-vint persounage e nonanto sièis bèsti) Tóuti li mestié d'antan soun representa, i'a meme li que fabricon lou papié. L'aigo davalo de la colo en cascaiant e toumbo dins un barquiéu ounte i'a uno bugadiero e un pescaire. I'a meme, dins un cantoun, un fiò que brulo e se n'en vèi la tubèio ; lou gau canto e lou Ravi brassejo davans l'enfant Jèsus.

Es quaucarèn de remirable ; sabe que fau un mès pèr l'istala. La poudrés vèire jusqu'à la vèio de la Candelouso, lou proumié de Febrié. La candelouso es la festo di lume, li jour que crèisson e la revengudo dóu soulèu ; dins la liturgìo catoulico, es la fin di festivita calendalo, adounc la crècho se dèu de disparèisse. La tradicioun vòu que l'enfant Jèsus siègue presenta au tèmple, au moumen di relevaio de la Vierge Marìo. En signe de pureta, bandisson dos couloumbo blanco.

Pèr aquelo ceremounié, escoundon tout lou reste de la crècho en tiblant de lincèu blanc. Es pèr acò que se parlo de «  Crècho blanco ». A Sant Savournin, an counserva aquelo tradicioun, e lou proumié dimenche de Febrié se fai uno poulido ceremounié dins la glèiso, en l'ounour de la crècho blanco ; i'a de gènt en coustume tradiciounau e de musician. Aquest'an, se capite d'èstre lou jour de la Candelouso.

Alor, venès à la glèiso de Sant Savournin pèr aquelo poulido ceremounié, acò amerito de se desplaça ! ( manjarés vòsti crespèu quouro vous entournarés au vostre)

Michello

Vesitode la crècho : tóuti li dissate e dimenche de Janvié

L'adiéu à la crècho, dimenche lou 2 de Febrié à 16 ouro