samedi 26 mars 2016

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°51 : Mars 2016

Lou mes de Mars,

Es amar.

Lou cascavèu ( seguido)

 

Le grelot (suite)

Encigala de bonur alor que se sarravon d’un vièi òume que ribejavo lou camin, Jòusé se clinè vers Jano e ié murmurè :

« Escouto l’auceloun que canto !

De si retournello encanto

Nòsti dous cor amourous,

Pivela d’èstre tant urous. 

De branco en branco, uno aucello

Que de sis alo fai la bello,

Ié piéutejo trefoulissènt

D’un esmòu viù e ardènt.

Soun bonur esmeraviho

Tout l’aubre e si ramiho.

Soun à la sousto dóu malur

Car sis ate soun simple e pur.

Se lis ome èron mai toulerant,

S’avien lou cor sus la man,

Tout sarié linde e plus bèu

Coume aquest poulit tablèu ».

………………………………………

Michèu

Enivrés de bonheur alors qu’ils s’approchaient d’un vieil ormeau qui côtoyait le chemin, Joseph se pencha vers Jeanne et lui murmura :

« Ecoute le petit oiseau qui chante !

Avec ses ritournelles, il enchante

Nos deux cœurs amoureux,

Fascinés d’être si heureux.

De branches en branches, une oiselle

Qui avec ses ailes fait la belle,

Lui piaule d’un air plaintif, tressaillant

D’un émoi vif et ardent.

Leur bonheur émerveille

Tout l’arbre et ses ramilles.

Ils sont à l’abri du malheur

Car leurs actes sont simples et purs.

Si les hommes étaient plus tolérants,

S’ils avaient le cœur sur la main,

Tout serait pur et plus beau

Comme ce joli tableau. »

……………………………………..

Michel

                                     Lou quartié de Quito-Braio

Aquéu quartié d'Avignoun s'atrobo après lou balouard Sant Rùfi, en anant dóu coustat de Durènço, toco lou quartié de Bagno-Pèd.

Lou grand de Jano, qu'èro jardinié, restavo, èu, à Sant Rùfi. Avié uno terro de trege eimino e un cabanoun. Anavo à sa terro emé soun chivau « Riri », e tambèn sa carreto.

Dins soun cabanoun, i'estremavo sis óutis e li banasto ounte metié soun ourtoulaio pèr l'adurre au marcat d'Avignoun.

Arrousavo soun ort à niue emé l'aigo dóu canau de Durènço. La maire de Jano i'anavo pèr travaia, fasié lou camin à velò, carrejavo la pichoto sorre dins lou carretoun, e Jano, elo, seguissié d'à pèd.

Aqui se retroubavon uno chourmo de drole qu'avien qu'uno idèio en tèsto, èro de s'ana traire dins l'aigo, ço qu'èro enebi pèr si gènt.

                  Reviraduro coulèitivo sus uno idèio de Jano.

                                              L'ort de Coudoun

Dijòu passa, en escoutant lou raconte de Jano e d'Óudeto, à prepaus dóu quartié de Quito-Braio, acò m'a fa souveni de noste jardin d'ourtoulaio, mai de sieissanto an en rèire, pountannado qu'aviéu óublidado....

A Ceresto, restavian dins lou vilage, e lou jardin d'ourtoulaio que menavon mi gènt, coume tóuti li famiho en aquelo epoco, s'atrobavo un pau liuen dóu vilage, à pau près tres bon kiloumètre, e tout acò se fasié d'à pèd. I'anavian la majo part dóu tèms amé nosto maire : iéu, qu'ère la pequeleto, e mi dos sorre ; moun fraire nasquè quàuquis annado mai tard. Ma maire butavo la veitureto d'enfant, mai iéu amave miès de marcha que de me faire carreja ; la mai einado de mi sorre èro un pau fulobro, tirassavo la cambo, malautejavo toujour, e arribavo proun de cop que mi dos sorre se garrouiavon pèr se faire carreja. E un cop que nous entournavian, la veitureto servié à carreja li banasto de liéume. Lou quartié dis ort, en ribo de l'Encremo, se noumavo « Coudoun », e n'ai passa de bèllis ouro, aqui, à jouga !

En ribo di gandolo, la terro èro un pau argielouso, e n'en preniéu à plèni man pèr n'en gaubeja de bèsti, de terraieto, de pantin, e que sabe, encaro ! Li fasiéu seca au soulèu. Emé de gràndi fueio replegado, fasiéu de barco, e li seguissiéu jusqu'à la ribiero. Nosto maire nous defendié d'ana dins l'aigo, èro gaire founso, mai toujour lindo e fresco, cascaiavo sus li code em'un poulit murmur, quouro au souleias de la plano, quouro souloumbrouso entre de bartas e de sebisso d'avelanié. Sus lou cop de quatre ouro dóu tantost, ma maire desplegavo uno touaio sus la tepo, e fasian pauseto pèr lou gousta : uno lesco de pan em'uno barro de choucoulat o de pasto de coudoun, e à la sesoun, la frucho. Em'acò, nous groupavian mai à l'obro. Aviéu de plesi à travaia emé mi gènt, amor que mau-grat moun jouine age, coumpreniéu qu'avièn de mau à derraba sa vido e nous assegura la mangiho, alor, fasiéu tout moun proun pèr ajuda. Derrabave li marridis-erbo ; èron de-fes-que-i'a, talamen drudo, que tirave tant que poudiéu, e me toumbave d'assetoun, l'erbo à la man ! Ço que me tiravo proun peno, èro de culi li faiòu verd, amor que dins li planto i'avié un fube d'aquélis aragno cambarudo que me venien sus li man e me fasien quiéla de l'esfrai...

Me souvene qu'un jour, sabe pas come acò se capitè, pataflòu ! Me vaqui emé li dous pèd dins la gandolo ; l'argielo dóu founs avié arrapa mi sandalo que restèron tancado dins l'aigo. Ma maire li sourtiguè em'uno eissado e li refresquè dins lou riéu ; e pèr qu'aguèsse pas li pèd dins lou bagna, me lis empatarassè dins de grand moucadou que n'avié toujour de propre dins sa pòchi, pèr cas que...

E s'entournerian au vilage coum'acò...

                                                                          Michello

                                                 Lou bissèst !

Aquest'an, sian dins l'annado dóu bissèst, e acò arribo tóuti li quatre an, leva dis annado seculàri, souto coundicioun que li dous proumié chifre se pousquèsson divisa pèr 4.

Es li rouman qu'avien chifra que falié apoundre un jour tóuti li quatre an pèr recoubra lou retard pres pèr l'annado civilo sus l'annado soulàri. A passa tèms, lou jour adiciounau èro apoundu avans

lou 24 de Febrié, amor que devié èstre lou siesen jour avans li calendo de Mars, e d'aquéu biais, i'avié dous cop lou 24 de Febrié. Es lou perqué dóu mot « bissextile », que vòu dire : « dous cop lou sieisen jour ».

Antan, li gènt disien que l'an dóu bissèst èro uno annado enmascarello, que n'arribavo que de mauparado e d'auvàri, que rèn se poudié bèn passa.

Lou prouvèrbi nous dis :

-Mesfiso-te de l'annado dóu bissèst

Emai d'aquelo d'avans e d'aquelo d'après.

O encaro :

-Agues pas pòu de l'an dóu bissèst

Mai d'aquelo d'avans e d'aquelo d'après.

Ço que vòu dire que fin- finalo, pouden èstre tranquile qu'uno annado sus quatre !

E la marrido reputacioun d'aquelo annado, fasié qu'antan la rendien respounsablo de tóuti lis auvàri.

Dins lou « Tresor dóu Felibrige », Mistral a escrit : « Bissèst : mot que s'apound chasque quatre an au mes de Febrié. Guignoun, malastre, auvàri, desfourtuno. » Se dis : « Te pagarai l'an dóu bissèst », o « te pagarai pèr li calendo greco » e acò vòu dire : « te pagarai jamai ». Se dis encaro :

« lou bissèst a tourna », valènt à dire que la fourtuno a vira l'esquino ; « avé lou bissèst » vau dire avé de malan, e « pourta bissèst » es pourta malur !

Dins un armana de 1860, ai trouva un pichot tèste de Frederi Mistral, que se raporto en acò :

« Jan dóu Fes, un bon ome que n'èro pas l'encauso que li granouio an ges de co, au bout de tres mes de maridage, sa femo faguè lou pichot. Coume avié, Jan dóu Fes, toujour entendu dire que li femo d'ourdinàri s'acouchon qu'au bout de nòu mes, anè trouva lou capelan pèr ié counta lou mal-auvàri.

Lou curat, que falié faire ? Pèr counserva la pas dins lou meinage de Janet e'nterrin ié leva si cascavèu d'en tèsto, prenguè soun breviàri, fuietejè, fuietejè, e'm'acò à la fin legissènt dins soun libre, diguè à Jan dóu Fes em'uno voues d'ouracle :

« Jan dóu Fes

Femo n'a pres,

L'an dóu bissèst que n'en vau tres..

Tres e tres fan sièis, e tres fan nòu :

L'enfant es tiéu, Janet, pèr-ço-que Diéu lou vòu.

E Jan, rassegura, anè bressa coume un bon boustre.

                                                     Michello

 

Prudènt, lou pichot !

Prudent, le petit !

Uno maire sort amé soun tout jouine fiéu e rescontro en camin uno de sis amigo fort poulido.

-Gregòri, demando la maire, embrasso la dono !.

-Noun Maman !

-Enfin Gregòri, óubeis !

-Noun Maman !

-Mai fas pas ta marrido tèsto ! Perqué vos-ti pas embrassa la dono ?

-Perqué Papa a ensaja aièr e a recegu un parèu de bacèu !

Une mère sort avec son tout jeune fils et rencontre en chemin une de ses amies fort jolie.
- Grégory, demande la mère, embrasse la dame !
- Non maman !
-Enfin Grégory, obéis !
- Non maman !
- Mais ne fais pas ta mauvaise tête! Pourquoi ne veux-tu pas embrasser la dame ?
- Parce que papa a essayé hier et il a reçu une paire de gifles !