lundi 26 mai 2014

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°34 Mai 2014

Au mes de Mai,

Vai coume te plais

Envitacioun

Lou mes passa, dins aquéu journalet, vous ai parla dóu jardin de Moussu Mistral, à Maiano. À l'ouro d'aro, es lou jardin dóu musèu Frederi Mistral ; l'oustau, coume lou jardin, se podon vesita. ( d'à gratis pèr lou jardin).

Vous ai di que Dono Mistral n'avié fa la douno à la coumuno. Es dounc l'óufice de tourisme que s'en óucupo ; es coum'acò que Dono Brigido Pitra, qu'ei counservadouiro dis archivo, e tambèn en cargo dóu jardin, me demandè, à la debuto de l'annado, de realisa l'erbié di planto dóu jardin e de lou veni metre en mostro  au musèu, e encaro de l'acoumpagna pèr li vesito dóu jardin, à la fin de Mai e la debuto de Jun ( Li «  Rendez-vous au jardin »).

Es pèr iéu un grand óunour, dins l'annado de counmémouracioun de la despartido dóu Mèstre, d'apoundre moun obro umbleto dins l'entimeta di liò, dins lou fougau ounte Mistral a espremi l'inmensita de soun engèni pouéti.

Michello

Amour meirau, o istint de counservacioun ?

Pèr nosto secoundo escourregudo de printèms, emé touto la chourmo di boutanisto, anerian erbourisa dins lou relarg de l'abadié de Sant Michèu de Ferigoulet. Alegue (1), massugo (2) e massugueto ( vo isop de garrigo) (3) s'espandissien à jabo. Sus li mourre, alentour, aquéli gràndis ourquido noumado «  embriago de colo »(4), aubouravon fieramen si grapo de flour sarrado. ( Soun pas enebrianto, mai semblon d'èstre pintado emé de vin!). Après agué escarlimpa uno colo, se sian arresta pèr estudia sabe plus queto flour, souto un pin, e nòstis iue fuguèron atira pèr quicon que brihavo, au soulèu, sus un rampau .

-De qu'es acò ?

En lou regardant à la lùpi, se vesié coume de tiero de bouleto blanco bèn arrengueirado e pegado sus la tijo, tout à l'entour dóu rampau ; la majo part èron traucado d'un pichot trau redoun, e tóuti èron cuberto de pichotis escaumo d'un blanc nacra que brihavon au soulèu. Tout aquest ensèmble fasié coum'un manchoun de dous à tres centimètre de long.

-Mai de qu'es acò ?

Uno de nòsti cambarado, après l'agué bèn eisamina nous espliquè qu'acò èro la nisado d'uno toro proucessiounàri. Pego sis iòu sus un rampau fin que quouro espelisson, li babo aguesson lou manja sus plaço. Pèr lis apara di destrùssi coume li fournigo vo li guèspo, mai tambèn dóu marrit tèms, derrabo d'escaumo de sis alo e li pego sus lis iòu, de galis, e ié fai coum'uno tèulisso.

Elo, fin finalo, n'a pus de besoun de sis alo, amor que saup que sa vido s'arresto aqui, après agué coumpli soun obro majo : perpetua soun espèci.

AcÒ me ramento ço que vous aviéu counta, crese qu'èro l'an passa, sus lou nis d'aquélis aragno noumado epèiro, un nis que semblavo un pichot balloun diregible, amarra dins un cantoun de la muraio, à la sousto souto la gourgo, e à la calo dóu vènt, balloun fa de dos espessour de sedo pèr que la ninèio sieguèsse en segureta.

Avès tòuti vist li nisado de prègo-Diéu, accroucado un pau de pertout, contro li muraio, li contro-vènt, lou pege dis aubre...lis iòu soun apara pèr uno moufo soulidificado, e garnido d'alveolo ; acò dèu proutegi lis iòu di destrùssi, mai tambèn de la plueio e de la fre. Aquelo sustànci que sor de soun abdoumen ei viscouso, espesso ; au fin bout de soun vèntre, un aparèi estrange se met en mouvemen, semblo dous cuié que boulegon coume pèr faire mounta li claro d'iòu en nèu. Aquèu boulegamen encourpouro de boutiholo d'èr dins la masso viscouso, e en secant, lou mescladis vèn dur e isouterme. De tèms en tèms, s'arresto, enfounço soun óuviduto dins la moufo e ié quicho uno sequèlo d'iòu, pièi recoumenço soun nis. Vesènt acò, Fabre, lou saberu de Serignan, en soun tèms, avié imagina qu'acò se poudrié asata à la coustrucioun e à d'àutris usage dins la vido vidanto.

Tout acò me leisso pensativo, e me dise que tóuti aquéli bestiouleto an coumprès d'istin, bèn de causo que l'ome se crei d'agué descurbi. Belèu qu'en liogo de lis estermina d'un biais sistemati, vaudrié mies li regarda autramen... ( Parle pas di toro proucessiounàri que soun un dangié vertadié pèr la santa).

Noto :

  • En Prouvènço, li nis de prègo-Diéu soun nouma « tigno » coume li mourdaduro de la fre sus li pèd vo li man. Es pèr acò que Jan-Enri Fabre avié escri à Fredéri Mistral fin de ié demanda lou perqué d'aquesto oumounimìo ; noun sabe ço que lou pouèto avié respoundu au saberu.

  • Aqueli nis avien la reputacioun magico de faire passa lou mau de dènt ; n'en falié garda un dins lou pouchoun, n'ia que lou nousavon dins lou moucadou, o pèr lou pas perdre, lou courduravon dins sis abit.

  • Li flour : 1:Alegue : se dis tambèn pourraco : asphodèle. 2 : massugo : se dis encaro roso de mountagno : ciste cotonneux. 3 : massugueto, vo isop de mountagno : hélianthème. 4 : embriago de colo : Barlie de Robert ( orchidacée)

Michello

Lou sàvi de Peiroutous (pichot vilage dóu Plantarèu)

L’autouno avié cubert lou camin de soun mantèu de fueio morto. Fasié bèu tèms. La plueio dóu matin s’èro arrestado e aro, un bèu soulèu calignadou dounavo d’alen à nòsti barrulaire.

Lou camin s’esperloungavo, suau, sus li coustiero dóu Plantarèu. Èro pas un camin di gènt pressa. Prenié lou tèms de mounta e davala ; èro uno regalido de proumiero de lou segui.

Ansin, coume pourta pèr uno nivo, li barrulaire s’encaminavon. Atraversèron lou bos dóu Comte de Fanjatous, pèr desbouca, fin finalo, dins la valado risènto dóu riéu d’Argentat.

Aqui, dins uno prado, à la sousto de la mountagno de Quié, un vilajoun, amé belèu cinq vo dès oustau, agouloupa à l’entour de sa glèiso, semblavo bèure lou soulèu generous.

Nous sarrerian e dintrerian.

De piquet de vigno, tout au long de la carriero grando, bèn aligna e amoulouna, atestavian d’uno vido oubranto, proudutivo.

Lou vilage èro dounc pas vuege, abandouna. Pamens, gès de mounde. Mai noun, aqui, sus un banc, au soulèu, un brave ome, tout soulet, esperavo.

Lou veguerian.

Li proumié lou saludèron. Nous respoundeguè, tout espanta d’aquéu signe d’amista ; dèu pas passa forço caminaire dins lou vilage !

« Tè, n’en vaqui d’àutri ! se diguè alor, me li fau ana vèire ! Mai, mount’es passado ma cano ? Mounte l’ai messo? Ah ! la vaqui ! Mai, se sarron de iéu ! M’an bèn vist ! e me volon charra ! »

Que fuguè countènt, nost’ome ! D’estrangié l’anavon escouta, éu que i’avien talamen di que repepiavo !

E èro pas amoussado la flame d’aquest’ome. Nous esbrihaudè, talamen mandavo de belugo. En un vira d’iue, nous semblè vèire tourna viéure lou vilajoun : Li carreto cargado de si fais de castagnié pèr faire li piquet de vigno, li biÒu ajouga e tout susènt que s’entournavon d’uno journado de dur travai buta pèr lou bouié ajuda de soun aguiado, li vesprado amé si vihado dins lou cantoun de la chaminèio, li castagnado, li despelucado e n’en passe.

Fuguerian traspourta dins un mounde qu’aurian agu proun de peno à imagina, tant lou vilage semblavo endourmi. Prenié tourna-mai vido dins la bouco d’aquest’ome de quatre vint siès an.

« E aquéli piquet que descubreguerias, de-que voulès, nous faguè lou brav’ome, soun moun travai de tóuti li jour » e coume pèr s’escusa, apoundeguè : « acÒ, óucupo ! »

AcÒ óucupo ! AcÒ óucupo !

E O ! AcÒ óucupo, aquéli man, aro que tremolon tant, mai que tenguèron tant de cop, la destrau tout uno vido vidanto.

E O ! AcÒ óucupo aquéli cambo, aro que trantolon tant, mai que lou menèron tant de cop, à la fièro de Pamiers, pèr croumpa li besougno necessàri à la vido de la granjo.

E O ! AcÒ óucupo aquelo tèsto, aro qu’óublido tout, mai que deguè tant de cop, chifra pèr paga lis estudi dóu droulet, en proumié au licèu de Pamiers e pièi à l’Universita de Toulouso, pèr que devenguèsse un Moussu.

E O ! AcÒ óucupo l’esperit, tambèn, pèr pas pensa à la téulisso de l’oustau que leisso passa l’aigo, pèr pas pensa à la malautié, pèr pas pensa au droulas que la vilo i’a rauba e que li vèn plus vèire, pèr pas pensa au vilage que se mÒr.

E O ! AcÒ óucupo !

Pin, pan, rai !

N’en vaqui un de mai !... « Aquéu es poulit ! arregardo, ma Louiseto, coume es bèn dre ! Es pas coume iéu ! »

E O ! AcÒ óucupo !

Pin, pan, rai !

N’en vaqui un de mai !... « T’ensouvènes, ma perloto, de l’annado qu’uno chavano de nèu nous tenguè encafourna pendènt mai d’un mès ? N’avian fa de piquet ?

E O ! AcÒ óucupo !

Pin, pan, rai !

N’en vaqui un de mai !... « Deman, ma perloto, te faudra alesti un pau mai de café ! Lou Jan de Perpignan nous vendra querre li piquet. Nous pourgira de segur uno boutiho de soun bon muscat. »

E O ! AcÒ óucupo !

Pin, pan, rai !

N’en vaqui un de mai !... Dóu lié à la cadiero e de la cadiero au lié, pièi dóu lié au lié, sarié, si que noun, lèu acabado aquesto vido !

E O ! AcÒ óucupo !

Pin, pan, rai !

N’en vaqui un de mai !... Douno de ritme à la vido : uno vido sènso ritme es coume uno cansoun sènso musico.

Pin, pan, pin, pan, pin, pan…. Queto leiçoun de vido !

Quàuquis annado mai tard, dins moun vilage de Prouvènço, m’arribe de pensa à n’aqueste vièi ome. Sa leiçoun, noun l’ai óublidado : siéu aro moulinié dóu Moulin « Li dous tihÒu » ; acÒ óucupo, mai subretout, m’es agradiéu.

Michèu

lundi 19 mai 2014

Un espetacle de trìo!

               Image (5)

 

Argument:

Au travers de cette conférence musicale, les interprètes se proposent de nous faire revivre, l'espace d'une soirée, un peu de notre histoire provençale avec la musique de nos lointains aïeux...

Ils évoquent le génie des troubadours, poètes et musiciens, dans la littérature de la langue d'oc, du XIème au XIIIème siècles.

Grâce à la vidéo-projection et au support d'images de scènes moyenâgeuses, ils nous présentent des lieux mythiques encore hantés par l'âme de ces artistes, qui, en chantant l'esprit chevaleresque et l'amour courtois, ont changé l'image de la femme.

Vous saurez tout sur l'art du trobar, génie des troubadours, la fin'amor, la cour d'amour, ainsi que sur l'un des illustres troubadours de notre terroir, Raimbaut de Vaqueiras.

La conférence est dite en français ; pour les textes interprétés en langue d'oc, le texte original ainsi que sa traduction en français, sont projetés sur le grand écran.

 

Venez nombreux!