Lou descruvelage
L’ome travaiant à l’usino de ciment, la femo s’òucupavo di pichot, di vièi, dóu meinage, di bèsti e di faturo.
Pèr gagna quàuqui sóu de mai, li femo qu’avien de vièi valide s’emplegavon dins li castèu dóu vesinage coume cousinièro, servanto o encaro damo de coumpagno, mai li plaço èron pas noumbrouso.
Se descruvelage. La countrado a forço nouguié e i’avié aquéli que n’en èron prouprietàri e vendien sa culido un bon pres, e lis àutri, lis umble que descruvelavon pèr li proumié.
À n’aquéli se pourgissié de saco de nose e rendien lou fru que ié dison nougaioun vo cruvèu, lou descruvelage counsistènt à separa lou fru de sa couquiho. Gardavon ansin li cruvèu esclapa que servien à alimenta lou fiò.
Ma grand, adeja vièio, descruvelavo ; apelavo aquel’obro passo-tèms, pèr crento segur.
Assetado sus uno cadiero basso toucant « lou cantou », li genoui suspourtant uno tableto de bos fin e dur, la man drecho armado d’uno masseto de bouis de long margue, picavo d’un cop se la nose tengudo de la man senèstro e roumpènt la couquiho, n’en retiravo li nougaioun sènso lis esclapa. Bèn-qu’acò parèiguesse facile, falié uno bono pratico pèr pas escracha la nose ; cachado, avié pas la memo valour marchando e pèr counsequènt, èro pas autant pagado à la descruvelarello.
Li nougaioun èron destina à la counfisarié pèr afistoula li pastissarié, o bèn pèr faire de bòni causo que li marchand vendien i riche.
Ai garda d’aquel tèms, uno masseto bèn usado, aguènt apartèngudo à ma grand, testimòni de moun enfanço perigourdino.
« Le village de mon père »
Pierre Fanlac
Reviraduro en prouvençau pèr li sòci dóu Pont de Garanço
Counmemouresoun
Sian vuei lou 22 de Setèmbre, e i'a trento an d'acò, Veisoun e soun encountrado se negavon...
I'avié tres semano qu'aviéu agu moun mudamen pèr reveni travaia dins lou Vaucluse, après dès annado dins l'Isèro. Basto, ère à quinge kiloumètre de Veisoun quouro aquéu delùvi arribè.
Me souvène que tout lou tantost plóuvié à bro, talamen que l'aigo que toumbavo sus li terrasso rintravo souto li porto-fenèstro, èrian tóuti emé de ferrat e de pato pèr agouta tóuto aquelo aigo ; e sabian pas ço que se passavo gaire liuen d'aqui. Sus lou cop di cinq ouro, la plueio avié cala, èro lou moumen de m'entourna à l'oustau, que restave à l'autre bout dóu despartamen, après Ate. Me boutère en camin, mai tre sus la pichoto routo, vesiéu plus mounte anave : la routo e li champ de chasque coustat, tout se tenié, tout acò fasié coume un lau. D'aigo à perdo de visto, e de branco, d'erbo , touto meno de causo e de poumo que ié floutavon dessus. Revèse encaro li poumo roujo flouta sus l'aigo ; ço que me guidavo, èro li lèio d'aubre que bourdavon la routo. A -n-un recouide, i'avié li gendarmo que lèissavon passa que li vèituro à gazòli. Tant bèn que mau, pousquère me póutira d'aqui e aguère la bono idèio de m'endraia vers Bouleno e d'aqui aganta l'auto-routo jusqu'à-n-Avignoun-sud. E tout de long de la routo, pèr m'assoula d'aquéli treboulèri, escoutère pas la radiò, mai de musico. Es soulamen arribado à l'oustau qu'aprenguère tout ço que s'èro passa : ma bello-maire qu'èro aqui avié vist aquélis evenimen à la televisioun e se fasié de marrit sang pèr iéu.Es coume acò qu'aprenguère tout aquéu malastre.
Aquéu jour d'aqui, à la debuto de l'après-dina, èro toumba seissanto-cinq pèr cènt de l'aigo que toumbo d'abitudo dins uno annado, es à dire vuetanto cinq milioun de mètre-cubo d'aigo, en dos ouro de tèms. E touto aquelo aigo davalavo di colo alentour dins l'Óuveso talamen gounflado que passavo à dès-e-sèt mètre en subre de soun nivèu abituau, empourtant tout sus soun camin: pont, veituro, caravano, aubre, oustau, e tout acò fasié de barrage que fasien encaro mounta lis aigo que negavon tout. I'a de gènt que fuguèron sauva, estènt qu'èron mounta sus li téulisso e que pousquèron èstre recampa em'un elicoutèri ; d'àutri aguèron pas aquelo chanço..
A Veisoun i'aguè trento-quatre mort, quatre à-n-Aubignan , un à Gigoundas e quatre despareigu. Faguèron veni vue milo poumpié, dès elicoutèri pèr sauva li gènt, i'aguè seissanto-sèt coumuno e nòu milo persouno daumajado. Trento dous oustau qu'èron basti proche de la ribièro fuguèron agrasa e douge pont empourta pèr lis aigo enferounado.E au mitan d'aquéu malastre, d'aquéu mouloun de rouino, lou pont rouman , èu, brandè pas , i'aguè soulamen si parabando que fuguèron escagassado, èu que fuguè basti au proumié siècle, e que, de segur, n'avié vist d'autre.
L'an d'après, en Nouvèmbre de 1993, aguère moun mudamen pèr travaia à-n-Ate, e lou meme mes, i'aguè tambèn un delùvi, coume à Veisoun que se prouduguè, ; de plueio eicepciounalo, d'aigo que davalavo de tóuti li colo alentour pèr se vueja dins lou Calavoun qu'èro à soun massimon, e que carrejavo.. Ai vist passa de veituro, d'aubre, tout un fube de causo, e meme un nadadou . Mai la situacioun fuguè pas tant grèvo qu'à Veisoun, bord qu'avien previst qu'acò poudrié arriva, alor avien istala de palo mecanico sus cade pont pèr arrapa lis aubre e empacha que faguèsson de restanco ; un camioun anavo tant lèu vueja tout ço qu'avien póutira dis aigo. Ansin i'aguè gaire de degai.
Trento an d'acò, mai s'óublido pas.
Michello
Li chifro qu'ai douna dins aquéu tèste lis ai trouva sus la telaragno.
Plueio !
I'a de jour e de jour que l'esperavian, aquelo plueio, fuguè anounciado mai que d'un cop...pèr rèn !
Lou tron petavo plus liuen, se vesié d'uiau, mai ges de plueio au nostre ! Fenissiéu pèr plus crèire ço que nous anounciavo la meteò. E pièi, aquesto niue, douçamen, bèn douçamen, es arrivado, ô plueio benesido ! Toumbavo tranquilamen, l'entendiéu toumba sus la téulisso e courre dins li gorgo. Mant un cop me siéu derevihado e, chasque cop, escoutave...
Imaginave lou jardin que risié souto la plueio ; chasque brout d'erbo aussavo la tèsto pèr n'aguè sa part, e bevien, e bevien ... avien talamen agu set, pecaire, après la calourasso e li rounflado dóu mistrau que se tenien ras dóu sòu, coume s'ausavon plus regarda lou cèu, aquéu cèu toujour blu, vo alor adourna de quàuqui nivouloun que fasien que passa. Lis aubre, dejà un pau jaunejant, an lèu aussa si fueio que pendoulavon tristamen ; me semblavo meme d'ausi un grand souspir de soulajamen e de bèn-èstre, la naturo entiero se chalavo e bevié à sadou. Ai souspira d'aise em'elo e me siéu mai endourmido, urouso, rassegurado.
Fenissiéu pèr me demanda se un jour aurian mai de plueio, e me disiéu : « ounte soun aquéli lòngui journado griso de plueio ? » Me souveniéu que quouro s’èrian istala eici, à Sant Savournin, à l’autouno de 2003, avié plóugu tout lou mes de Nouvèmbre, la terro n’en voulié plus, li roubino èron pleno, li champ èron ennega, i’avié de vòu de gabian que ié venien pesca, e li journado, sènso soulèu n’en fenissien plus.
Autre souveni, quouro ai coumença de travaia dins l’Isero, erian au mes de Setèmbre, coumençè de plóure, e plòuguè dès jour de tèms sènso s’arresta, e acò aguè lèu fa de me baia lou làngui.
E aro,après mai quàuqui jour de calour descoustumado pèr la sesoun, aquelo plueio nous defauto talamen que sariéu lèsto pèr ana faire un roumavage fin de la faire reveni.
Michello