jeudi 24 avril 2014

Envitacioun

 

Lou mes passa, dins aquéu journalet, vous ai parla dóu jardin de Moussu Mistral, à Maiano. À l'ouro d'aro, es lou jardin dóu musèu Frederi Mistral ; l'oustau, coume lou jardin, se podon vesita. ( d'à gratis pèr lou jardin).

Vous ai di que Dono Mistral n'avié fa la douno à la coumuno. Es dounc l'óufice de tourisme que s'en óucupo ; es coum'acò que Dono Brigido Pitra, qu'ei counservadouiro dis archivo, e tambèn en cargo dóu jardin, me demandè, à la debuto de l'annado, de realisa l'erbié di planto dóu jardin e de lou veni metre en mostro  au musèu, e encaro de l'acoumpagna pèr li vesito dóu jardin, à la fin de Mai e la debuto de Jun ( Li «  Rendez-vous au jardin »).

Es pèr iéu un grand óunour, dins l'annado de counmémouracioun de la despartido dóu Mèstre, d'apoundre moun obro umbleto dins l'entimeta di liò, dins lou fougau ounte Mistral a espremi l'inmensita de soun engèni pouéti.

Michello

affiche expo Maillane pour mail

 

A l’occasion des “ Rendez-vous au jardin 2014”
et dans le cadre de la commémoration
du centenaire de la disparition de Frédéric Mistral

30 & 31 Mai, 1er Juin 2014
MUSÉE FRÉDÉRIC MISTRAL
MAILLANE

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°3 Abriéu 2014

 

Pichoto plueio d’Abriéu

Fai bello meissoun d’estiéu

Un óumage digne e esmouvènt

Fasié gaire caud, aquéu matin dóu 25 de Mars, mai erian noumbrous à veni rèndre óumage au Mèstre de Maiano que faguè sa despartido i'a cènt an d'acò.

Cènt an que nous a lèissa pèr eiretage uno obro inmenso, un tresor vertadié qu'a permès au pople de Prouvènço de retrouba sa lèngo e soun ounour.

Michèu Mazan, lou presidènt de l'Assouciacioun «  Lou Pont de Garanço » faguè sa dicho pèr evouca l'ome, soun obro e ço que fuguè la fin de sa vido, enjusqu'à soun darnié badai. Moussu Guin, lou Conse de Vedeno faguè tambèn un pichot discours, e iéu, vosto servicialo, aguère envejo d'evouca l'afougamen de Mistral pèr la boutanico, en legissènt un tros dóu pouemo Mirèio:

«  l'erbeto di frisoun ».

Pièi avèn pendoula uno poulido garbo de flour roujo e jauno souto la placo de la carriero Frederi Mistral, e cantaire e cantairis, mena pèr Dono Rougier, chèfe de cor, an canta, e nàutri em'èli, la Coupo Santo.

A la seguido d'acò, nost'ami Marc, escoulan dóu cous de prouvençau, nous óufriguè lou got de l'amista. E tout en cantant, lou cor bèn escauda, avèn viéuja nòsti coupo de vin blanc en l'ounour dóu pouèto.

Poudrés regarda li fotò d'aquesto ceremounié sus lou blog http://blogdemagrand.blogspot.fr/

mistral_hommage (2)mistral_hommage (15)

 

mistral_hommage (10)mistral_hommage (13)

 

.mistral_hommage (7)mistral_hommage (21)mistral_hommage (20)mistral_hommage (25)mistral_hommage (22)mistral_hommage (29)

mistral_hommage (33)mistral_hommage (36)mistral_hommage (38)mistral_hommage (40)mistral_hommage (41)

Jo d’enfant, jo d’antan…

Li causo an bèn chanja ! Dins la pountannado de moun enfanço, valènt à dire au mitan dóu siècle XXèn, lis enfant, dóu mens li de nòstis entour, s'enueiavon jamai, sabien ourganisa de jo, d'esperèli. Li boutigo èron pas clafido d'uno moulounado de jo de touto merço, soufistica e carivènd, coume à l'ouro d'aro. D'en proumié, fau dire que lis enfant di vilage o di bastido, la majo part dóu tèms, ajudavon si gènt, la famiho, li vesin. Pèr quant à iéu, aviéu toujour plasé de rèndre service, acò èro naturau ! «  Tè, pichoto, anariés pas me faire quàuqui coumessioun ? » Lèu-lèu, i'anave, e i'avié toujour vint sòu pèr me gramacia, que n'en croumpave de boumbounaio. A la fin de l'estiéu, i'avié la prouvesioun de bos pèr l'ivèr, à recata encò d'un vesin o d'un autre, èro l'obro dis enfant que fasien la cadeno dóu mouloun de bos jusqu'à la croto o la remiso ounte acò s'estremavo. E quouro avian feni, li gènt nous fasien béure un got de sirop. Falié ana culi l'erbo di lapin ? Quet plasé pèr iéu, culi li gros mourre, li tirasseto, li cardello, l'erbo di cinq costo...me disiéu que s'anavon regala, nòsti lapin !

Falié amoulouna li garbo de blad, coupa li lavando, culi poumo d'amour, tartiflo, meloun ? Èrian toujour aqui. A la primo, l'ouncle Lucian nous mandavo culi li courbo-dono redoulènto que dins sa distilarié n'en tiravo l'entre-sièis que mandavo pièi à Grasso pèr li perfumaire ; tout lou sanclamo dóu jour èrian clina , dins li prat, pèr culi aquéli poulidi flour de nacro emé sa courouno de courau.

Erian urous que noun sai !

Quouro avien pas besoun de nàutri pèr besougna, sabian toujour de que faire... D'a geinoui dins la pòusso, jougavian i goubiho o is ousset emé d'oussihoun de gigot que lou bouchié nous baiavo. Fasian tambèn de partido de marrello sus li trepadou, sautavian à la cordo en cantant. Li mai grand, emé de tros de courdeto e de bout de teissut, de papié, gaubejavon de serp-voulanto ; pèr li faire s'enaura, falié escarlimpa un mourre e ié douna d'envanc ; d'ouro de tèms, grand e pichot, lampavian darrié, à travès ermas e restoublo. Quouro nous arribavo de destousca uno vièio veitureto d'enfant, li mai abile la trasfourmavon en carriolo, em'acò davalavian li carriero pendoulouso, e fau dire qu' arribavo mai que d'un cop que la courso fenigue dins lou pourtau d'uno remiso, o que la carriolo cabusso e alor si passagié s'entournavon au siéu pèr faire sougna si plago. Es coum' emé li troutineto, nous arribavo proun souvènt de nous garça au sòu, e avian toujour li geinoui e li couide barbouia de mercuroucrome. Mi cousin, que restavon just l'oustau toucant, avien uno moulounado de pichÒti veituro en ferre, li «  miniaturo de Norev », e fasian de routo dins la póusso di camin, pèr li faire roula en enventant de conte de ma grand la borgno.

Faudrié encaro parla di jo coume lou que n'i'a un qu'a lis iue barra em'un foulard e que n'en dèu aganta un autre e devina quau es, lou jo de «  amago-que-tu-l'as » o jo dóu furet, li sauto-moutoun, e d'aqueli jo, se n'en poudrié counta jusqu'à deman, èron subre-tout de jo pèr li court de recreacioun.

Li jour de plueio, fasian de partido de mounoupouli que duravon de miejo, de damo, de bataio i carto, o encaro de « mikado ».

Basto, erian jamai à court d'idèio, e se d'asard erian pas proun pèr jouga, à dous o tres fasian la courso, lou proumié qu'arribavo en aut de la colo que s'enauro darrié lou vilage, lampant dins li draio, li clapiero, li bouissounado, e coum'acó, dous o tres cop à-de- rèng !

Aro, ounte n'en sian de tóuti aquéli jo ? Vese, emé mi felen, que leva di jo eleitrounico, i'a pu grand causo que lis agrado. Mai pichounet, avèn proun jouga i titèio, à la gousteto, i balançadou, mai aquéu tèms a passa, e an gaire d'imaginacioun o d'envejo pèr s'óucupa sènso si jo tant soufistica. Pèr li destourba d'acò, fau abena uno voio dóu tron fin que de lis interessa i causo de la vido vidanto e de la naturo. Chasqu'age e chasqu'epoco an si plesi. Ansin vai la vido !

Michello

Lou canau Crilloun(*)

Vaqui uno istÒri sus lou canau Crilloun qu’uno mita es la prouprieta dóu Pountet e l’autro de Vedeno ; d’un coustat es dounc lou territÒri de Vedeno e de l’autre lou dóu Pountet.

Couneissiéu un vesin que demouravo dóu coustat dóu Pountet ; mai èro pas finoche.

Ero ami amé lou pastre que soun oustau èro proche dou miéu, coustat Vedeno. Aquéu pastre avié un grand prat davans soun oustau que ié fasié broustiha si quàuqui fedo ; èro bèn souvent sa femo que li survihavo ; mai la majo partido de soun avé èro gardado pèr lou pastre à Bourdino de Sorgo.

Mai vaqui qu’un jour lou vesin dóu Pountet e lou pastre se cerquèron reno : Carcagna, lou vesin venguè plus bèure soun café : èro pamens uno abitudo ; venié toujour à biciéucleto caussa de si grÒssi boto que devié jamai quita la niue bord que dourmié dins uno remorco qu’atalavo à soun cicle.

Pèr se venja di paraulo dóu pastre que i’avien pas fa plasé, se levè de bon matin pèr acampa de taio-cebo que boutè tout d’uno dins la marteliero d’arrousage dóu pastre. La niue seguento li taio-cebo coumencèron à faire soun obro tras la ribo dóu canau ; lou vesin survihavo l’avançado di traucado facho pèr li bestiolo. Quàuqui jour mai tard, lou pastre avié plen d’aigo dins soun prat ; coumprenguè tout-d’un-tèms qu’èro un tour de couioun de soun vesin qu’avié vougu se venja.

(*) Lou canau Crilloun es alimenta pèr la Durènço à l’autour de la Chartrouso de Bonpas. Davalo en direicioun dóu nord e desseparo li coumuno d’Avignoun de la de Mouièro e Lou Pountet de la de Vedeno. Dóu coustat de Sorgo es en counducho sousterrano. Sis aigo se jiton au jougnènt de l’Ouvèso amé lou Rose, entre lou Pountet e Sorgo. La realisacioun d’aquel canau dato dóu siècle dès e vuechen. En 1751, Avignoun souveto ameioura l’irrigacioun di terro pleno de caiau de Mountfavet e dóu Pountet. En 1769, lou Rèi de Franço dounè soun autourisacioun. Es lou Du de Crilloun qu’oufriguè lis obro que coumencèron en 1785.

Jano-Mario

Marius, l’espicié

I’a de gènt qu’an marca soun passage : Si vido proufessiounalo , soun gentun e soun saupre-faire èron aprecia e recounèigu pèr tóuti dins lou vilage.

Amé sa femo, Marius tenien uno espiçarié à la debuto de la carriero dóu Chivau Blanc ; èro l’espiçarié de tout lou quartié ; èro de soun tèms ; i’avié de tout pèr satisfaire lis besoun de chascun.

Me souvene qu’au founs dóu mèmbre, i’avié uno bouto amé soun tap que permetié au Marius d’emplena direitamen li boutiho dóu vin de la famiho Mitan.

Ero un forço bon car-saladié : Lou dijÒu matin, èro lou jour de la car-salado ; aquel jour, coume i’avié pas escolo, ma maire me sounavo de bono ouro pèr ana coumpra « boudin, saucisso e àutri car-salado », e bèn souvènt de bon matin en esperant que l’espiçarié durbriguèsse, car li gènt venien d’ouro pèr èstre servi.

L’ivèr, tuiavo lou porc : sa charcutarié èro renoumado. Travaiavo tambèn quàuquis eiminado de terro, amé soun chivau qu’èro vièi e pas trop esfraia coume soun mèstre : Travaiavo uno terro vesino de la nostro e de fès, quouro travaiavian de councèrt, n’en proufitavian pèr un pau barjaca. Soun chivau au travai, fasié dès mètre e pièi s’arrestavo ; lou Marius sourtié alo soun boursoun pèr roula uno cigareto en esperant que soun chivau repartiguèsse. Un jour alor que soun chivau s’èro arresta, ié cridè : « Se siés las, digo-lou, s’ennana n ? »

Toujour amé lou sourire i labro, lauravo si terro e tranquilamen fasié soun obro.

Andrelou

N.B : S’avès uno istòri à nous counta (meme en francès), esitas pas : Nous agradarié de la bouta sus aquest journalet.

samedi 19 avril 2014

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°32 Se mars noun marsejo, Tout l’an n’i’en pren l’envejo. Mars 2014

Se Mars noun marsejo,

Tout l’an n’i’en pren l’envejo

 

Óumage

Sian lou 25 de Mars 2014, i’a cènt an que lou Mèstre de Maiano faguè sa despartido, e vuei, dins chasque vilage, dins chasco vilo de Prouvènço, coume à Maiano, coume à Vedeno, li prouvençau s’acampon  pèr aquesto journado dÓu souveni.

Vaqui ço qu’escriguè Alfos Daudet dins uno de si « Letro de moun Moulin », sus Frederi Mistral : la viraduro en prouvençau es de Mario Mauron .

«…..Enterin que Mistral me disié si vers dins aquelo bello lengo prouvençalo mai qu’i tres quart latino que li reino an parla, antan, e qu’aro soulet coumprenon nÒsti pastre, amirave aquel ome, entre que iéu e, sounjant dins aquest arrouinamen avié trouva sa lengo meiralo e ço que n’avié fa, me figurave un d’aquèli vièi castèu di prince di Baus coume se n’en vèi dins lis Aupiho : plus ges de tèulisso, plus ges de balustre i bescaume, plus ges de veirau i fenèstro, lou trèule dis augivo rout, lou blasoun di porto rousiga de moufo, de poulaio estrepant dins la court d’ounour, de porc se viétoulant dins la capello ounte pousso l’erbo , de pijoun venènt bèure i grand benechié plen d’aigo de plueio e pèr fini , dins li rebaladis, dos o tres famiho de pèd-terrous que se soun basti de cabanoun dins li soubro dÓu vièi palais.

Pièi vaqui qu’un bèu jour, lou fiéu d’un d’aquèli pacan s’amourousis d’aquèli gràndi rouino e s’enmalicio de li vèire ansin proufanado ; lèu, lèu fai courre lou bestiàri foro de la cour d’ounour ; e, li fado l’ajudant, à n’èu soulet rebastis lou grand escalié, remet de bousarié i paret, de veiriau i fenèstro, requiho li tourre, redauro la salo dÓu trone e met sus pèd, lou vaste palais d’autre tèms ounte lougèron de papo e d’emperairis.

Aquèu palais remounta es la lengo prouvençalo.

Aquèu fiéu de pacan, es Mistral . »

Michèu

Lou jardin de Moussu Mistral

Lou proumié cop que venguère dins aquest oustau èro l'ivèr ; uno d'aquéli bèlli journado d'ivèr, jalado, mai souleiouso. Au jardin, tout èro siau, e aleva dóu brusimen de l'auro dins lou ramarès di pin, s'ausissié res ; lou jardin èro sóuvertous e mort. Ges de flour, soulamen quàuqui fueio morto secutado pèr lou vènt que farandoulejavon à l'entour de l'estatuo dóu Mèstre.

Aquest an, venguère mai à la fin de Janvié ; l'ivèr plouvinous entre-coupa de bèlli e douci journado avié abriva la flourisoun di glaujo dins la lèio. Li lauretin coumençavon d'espandi sis oumbello blanco, lóugeiramen rousenco. A coustat de la nerto, oumenage à l'obro dóu Mèstre, l'erbo di berrugo espandissié si capitulo roso. Au mitan de la tepiero, souleto, uno ourquido, uno grosso taverniero, venié souleia si flour purpurino.

Lou jardin de Moussu Mistral, noun es un grand jardin, mai un jardin galant que noun sai. Dóu coustat dóu Nord, l'intrado emé si dous pieloun encadra pèr lis óulivié-fèr que l'encapellon e si tres tuei auturous en signe de benvengudo, visajo l'oustau dóu lesert que fuguè lou proumié oustau dóu Mèstre, un cop qu'emé sa maire quitèron lou mas dóu Juge, après la despartido dóu paire.

Pèr uno lèio bourdado de coulougnet, se pòu countourna l'oustau pèr descurbi la partido souleiadisso dóu jardin emé si grand pin, pin blanc e pin pignoun, sa figuiero, aqui, toucant un pichot téulissoun que fuguè lou galinié ; d'àqui, uno lèio flourido bourdejo la muraio e vous meno au pourtau que se duerb sus uno autro carriero.

Aquéu jardin, emé l'estatuo dóu Mèstre que ié segnourejo, es un jardin embuga de mistèri, emé si draio que s'enfuson dintre li bousquetoun, un jardin pausadou, emé si banc dispausa d'eici e d'eila, lou jardin d'un mèstre amourous de naturo ounte se frustejon un fube de vegetau de touto merço, en un mot, un jardin de pouèto. De segur, l'amo dóu Mèstre s'es arrestado eici.

M'assete un moumenet sus un banc, à la calo dóu ventoulet ; un cat blanc e negre travesso la carriero e s'endraio dins lou jardin ; se vèi qu'es coustumié de l'endré, e m'espincho, de segur susprès de me vèire coume s'ère eici au miéu.

Sabe que Moussu e Dono Mistral amavon li cat, alor, de generacioun en generacioun an garda l'abitudo de veni treva lou jardin, e d'efèt, despièi que siéu cargado de realisa l'erbié d'aquéu jardin, ié vène de tèms en tèms pèr surviha l'espandimen di flour, me sente eici coume au miéu, e de l'endré, n'en counèisse tóuti li cantoun e lis escoundihoun. Sabe ounte trouba li pato d'ourso, li trauco-peirau, li flambo, lou pan de lèbre, e meme la flour de sabre, aquelo flour negro e pudènto que sa tijo semblo uno pèu de serp.

E à chasco vesito me demande li qualo d'aquéli planto èron aqui dóu tèms dóu Mèstre ; de segur i'avié li tuei, li pin, belèu la figuiero e la nerto ; sabe que, coume iéu, amavo li jardin ounte lou plantun e li flour sóuvage se mesclon is àutri.

Sounge que tóutis aquéli vegetau an de segur ispira lou pouèto e que l'alen carga de si redoulènci ié venié dita si mai poulit vers.

Michello

Souveni de la creacioun dÓu « jardin di dindouleto »

ço que vous vau counta, lou vau faire pèr estapo. Au cous de moun proumié mandat municipau, avian prougrama de refistoula lou quartié di dindouleto qu’èro en douliho amé forço oustau abandounado à mand de s’esbarboula. L’entre-presso nous Óucupè de 1959 à 1965, bord qu’a faugu de tèms pèr mounta lou proujet e lou realisa ; ço que faguè avança l’afaire, es l’afoundramen d’uno partido de l’oustau de moussu Monot ; fuguè un miracle que i’aguèsse pas de blessa. Lou proumié travai fuguè de trouva un oustau au quartié dÓu « Poulit Camp » pèr assousta aquesto famiho : Es lou camioun de la coumuno e soun persounau que se carguèron de ié faire soun Sant-Miquèu.

Aquel auvàri faguè avança li causo e amé l’autourisacioun de la prefeituro, pousquerian coumença lis obro. Li « Peiriero Vauclusenco » de Sant-Savournin aguèron lou travai : soun patroun èro moussu Lafont, counse d’aquesto vilo.

Coume i’avié forço rouino, avèn decida de li bouta dins un terren qu’èro un vertadié palun que toucavo la carriero Marcèu Cerdan encÒ Moussu Rougié.

Amé l’acord de Moussu Lafont, li rouino fuguèron alandado avans d’èstre recuberto de terro, ço qu’anavo permetre de faire uno eiro de jo pèr lis entrinamen, car i’avié qu’un soulet terren de jo sus lou relarg, mai n’en parlarai mai tard…

Parlen d’en proumié dÓu travai entre-pres ; et uno grando souspresso nous esperavo.

Dins l’oustau de moussu Morel, uno persouno qu’èro estado gàrdi –campèstre à Vedeno, un omenas de mai de cènt kilo. Dins soun oustau deja en douliho, avèn trouva, en la destruisènt, escoundu dins un cros, l’escaleto d’uno persouno.. e inutilo de vous dire que tÓuti lis autourita fuguèron prevengudo, de la gendarmarié à la prefeituro.

Avèn pensa que lor de la debanado dis Alaman, un d’entr’èli s’èro engaja pèr errour dins aquel quartié sènso sourtido : Moussu Morel l’agantè, lou tuiè, lou desvestiguè, car avèn trouba gès de frusco sus èu. L’a pièi enterra dins aquel trau en ié jitant dessus de cau vivo ; a cubert alor lou trau d’un bard de ciment. Amé l’acord dis Autourita, avèn fa veni lou capelan Maury de Vedeno pèr benesi li soubro e avèn agu l’autourisacioun de pourgi l’escaleto dins lou mouloun d’os dÓu cementàri.

Avèn plus agu d’àutri souspreso e pau à pau lou terren de la calado fuguè tambèn apresta gramaci li rouino.

Lou quartié di dindouleto desbarassa de si pèiro fuguè pièi acacha pèr l’entrepreso Aniset Martin ; ansin vai respeli lou quartié di dindouleto. Fau dire que lou counse Jaque Gontard èro un forço grand urbanisto e amé l’architèite de l’entrepreso Martin que ié disien tambèn moussu Gontard, travaièron de coutrio pèr dessina aquel quartié : Ero un pichot beloio amé si plantacioun, si restanco, sa font, si cagadou. Uno persouno venié tÓuti li matin, neteja e entreteni li liÒ, acÒ meme lou dissate, car forço maridage venien prene de foutougrafio. A n’aquesto persouno, ié voudriéu rèndre Óumage : gramaci moussu Carle Serra mai counèigu souto l’escais-noum « Lolo ».

Siéu regretous qu’aquel liÒ siegue tant desgaia vuei.

Acabarai ma dicho en vous parlant un pau de l’estàdi de Vedeno qu’èro sus la plaço. I’avié qu’un estàdi pèr lou baloun round e pèr lou rubi e falié engimbra lou calendrié di rescontre pèr lou poudé utilisa.

De-que dire d’aquel estadi ? Un cabanoun pèr li vesitaire amé un roubinet d’aigo fresco pèr se lava e devien de fes nous desveti sus lou terren. Me remembre que jougave alor au rubi ; pèr se lava, anavian au lavadou. Forço gènt venien nous regarda jouga pèr nous encouraja. L’atiramen èro la marchando de bonbon, Madamo Benavent, amé sa carreto vo sa banasto. Mai tard, i’avien basti un pichot envans pèr que pousquèsse countunia soun coumèrci : Nous baiavo autant de bonbon que li que vendié.

Aco èro Vedeno…..

Marcèu Turin, (ancian counseié municipau)