dimanche 8 décembre 2013

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°29 Desèmbre 2013

 

Lou mes de l’Avènt,

De plueio o de vènt

 

Soun pas tant poulit qu’acÒ nÒsti eros !

L’autre sèr, escoutave l’emissioun sus Clemenceau, noste eros naciounau. Aprenguère alor qu’èro un pistachié de proumièro ; mai pousquè pas supourta de pourta li bano : Remandè sa femo dins soun païs d’Óurigino dins un batèu en found de calo e se n’en parlè plus.

Fuguè uno emissioun à la glÒri dÓu persounage ; la republico a besoun d’eros pèr mountra lou camin au pople ; mai pèr acÒ, fau escafa sis emperfeicioun e li mountra en eisèmple.

Jules Ferry, lou paire de l’escolo laïco e gratuito pèr tÓuti, a douna soun noum à forço escolo de Franço ; mai avié d’idèio forço pau recoumandable sus la coulounisacioun. Dins uno dicho en tèms que presidènt dÓu counsèu afourtissié : « I’a pèr li raço superiouro un dre, pèr-que i’a un devé pèr èli : An lou devé de civilisa li raço inferiouro. La declaracioun di dre de l’ome es pas estado escricho pèr li nègre de l’Africo equatourialo ». A l’ouro de la desparicioun de Mandela, aquéli fraso nous endignon e nous endoulihon.

Pèire de Coubertin, lou foundatour de l’oulimpisme, èro un misougine de proumièro : « Uno oulimpiado femelo sarié impratico, ininteressanto, inestetico e incourrèito. Lou vertadié eros oulimpi es à mis iue l’adulte male individuau. Li jo oulimpi dèvon èstre reserva is ome, lou role di femo devrié èstre avans tout de gueierdouna li vincèire ».

Pèr n’en reveni à Clemenceau, pensave que se parlarié de la revÒuto di païsan de 1907 e de soun menaire Marcelin Albert que Frederi Mistral califiè dÓu « grand boulegaire dÓu brave pople de la terro ». Mai de bado !. La couquinarié qu’empleguè Clemenceau pèr descredita lou menaire di païsan aurié fa taco sus lou persounage d’eros naciounau.

Lis insurgènt dÓu 17en bataioun de Besié fuguèron tambèn Óublida : s’èron insurgi pèr pas devé tira sus li païsan qu’èron pèr lis un si gèns e pèr lis àutri si cousin. Fuguèron manda en Tunisio e fuguèron pas oublida 7 an mai tard : mouriguèron quasimen tÓuti à Verdun.

Despicha, leissèron alor lou marrit fenestroun e prenguère lou libre « Li letro de moun moulin » qu’encaro un cop me meravihè.

Eros ! Mèfi !

Michèu

«H » comme « huile

De l’huile d’olive, de tournesol d’Òli d’Óulivo, de viro-soulèu

Un moulin à huile un moulin d’Òli

Peinture à l’huile pinturo à l’Òli

Faire tache d’huile s’espandi

Une mer d’huile uno mar d’Òli

Mettre de l’huile sur le feu empura lou gavèu

Ça baigne dans l’huile tout acÒ rounflo

C’est une huile es un gros grun

 

Lou Nouvè de Moussu lou Curat

Mai que d'un cop vous ai deja parla de moun vilajoun, Cerèste, eilabas, un cop franqui lou pont sus Calavoun que desseparo lou despartamen de Vau-cluso e lou dis Aup de nauto-Prouvènço.

Se vous n'en parle mai, vuei que sian dins la pountannado calendalo, es pèr vous óufri un « Nouvè » que de segur couneissès pas :

Nouvè ceiresten*

Aquesto nuiè se fai grand festo,

De la vido ren de tant bèu.

Venès entendre lou nouvèu

Avancès-vous, gens de Ceiresto

Es pas questioun d'ana durmi,

Fau sounja qu'à se rejoui.

Aven ausi su la Gardetto

Quauque ren que nous esfraya,

Un angi cantant Gloria.

Just vé l'amount, ' mé sa troumpetto

Nous a dit qu'eici trouverian

L'enfant de Diéu qu'esperavian.

N'arrivo jusque de Barbiero

Bontemps, Pestèu,Frances, Grivet,

Barbelli, San-Marc, Cartaret,

Blaques, Long-Roux, Mount-Blanc, Viguiero,

Lei Prats, Carluec, Boueisse, Còudoun,

N'en ven de tout caire e cantoun.

La bergiero de l'Aiguebello

Li dounè soun plus bel agnèu

Qu'a trouva dedins soun troupèu

Aquello bravo pastourello

De la lano de sei moutoun

Li tricotè un parèu de caùssoun.

Vaqui perèu l'ouncle Catusso

Mé soun gros bounet de coutoun,

Fara bèn rire l'enfantoun,

En li presentèn sa merlusso.

Dèurié coumprendre, l'ignoren

Qu'es un pòu rege per sei dents.

Nàutre, tamben, te voulen faire,

Bel enfant, nosti coumplimen.

Jusqu'à la mort, d'aquest moument,

Aùren gran soin de te coumplaire,

Nostro amour e nostro plési

Sara toujour de te servi.

Quouro ère pichouneto, à Cerèste, se cantavo dins tóuti lis oustau, à la gleiso, à l'escolo, pèr carriero.. En aquelo epoco, sabiéu pas, l'ai après i'a gaire, qu'èro lou curat Jan-Batisto Gra, curat de la parròqui de 1874 à 1903 que n'en escriguè li paraulo e la musico. Ère estabousido d'ausi l'enumeracioun de tóuti li bastido, meme li mai aluenchado dóu vilage. Ah, se li couneissiéu, aquéli bastido ! Enfant, en bando, n'en fasian lou tour, lou proumié de l'an, dins li camin jala pèr souveta la bono annado, e tambèn lou dimars de carnava, enmasca e cantant, pèr acampa ço que falié pèr alesti li crespèu !

Mai, revenèn à la gleiso ! Tóuti nòsti bravi parrouquian venien à la messo de miejo-nue ; crese que devié resta dins lis oustau que li qu'èron trop vièi, li malaut e la ninèio. La gleiso èro coumoulo de moundo ; queto fervour ! Un cop la messo acabado, tout aquéu mounde s'entournavo dins la fre à sis oustau.

Mai ço que m'agradavo, dins aquéu cant de Nouvè, èro lou persounage de « l'ouncle Catusso », lou qu'adus la merlusso à l'enfant Jèsus. Me lou figurave bèn, un pau nèsci, roujas de caro, couifa de soun bounet de coutoun, sourrisènt davans lou brès de l'enfant..

Mai se fau souveni qu'en aquelo epoco èro de coustumo de manja de merlusso pèr lou gros soupa, que siègue roustido o en sauço ; èro forço presado, amor que dins nòsti vilajoun aluencha, dins nòsti colo, se ié vendié gaire de pèis. Pèr lou gros soupa, au nostre, manjavian perèu d'espinarc o de cardo em'uno sauço à l'anchoio, d'ensalado emé de taioun de pan freta d'aïet, aprestado emé l'òli d'óulivo nouvelo, pièi, après lou froumage de Banoun, tant óudourous, venié enfin lou moumen tant espera de se coungousta di trege dessèr : la fougasso à l'òli qu'embaumavo l'aigo-nafro, la pasto de coudoun, li poumo, lou meloun jauno e li rasin, serva dins la feniero, quàuqui mandarino, frucho requisto e carivèndo, la frucho seco, amelo, nose e avelano, de figo, d'ambricot e de dàti que se croumpavon à l'espiçarié ; mai ço qu'esperave lou mai, èro lou nougat negre, lou vertadié nougat d'amelo de nòstis amelié, qu'aviéu cachado à la vihado ; ensèn, mi gènt l'alestissien. Ma maire fasié rousti lis amelo e moun paire fabricavo lou mole : de plancheto fissado sus uno plancho espesso, pièi après agué fa couire lou mèu rous emé lis amelo, lou vuejavon dins lou mole de bos garni de nèulo blanco, pièi lou curbien mai de nèulo e d'uno plancho lourdasso pèr lou bèn quicha, boutavon tout acò dins un chambroun qu'èro un vertadié geladou e lou tastavian en nous entournant de la messo de miejo-nue.

E aro, iéu que siéu la « Memèi », m'afecioune à countunia dins aquelo draio, à respeta nòsti tradicioun poupulàri e famihalo, en countant à mi felen coume se debanavon nòsti fèsto calendalo ; lou fau coum'un depost sacra, en souvetant que pousquèsson encaro, à soun tour, li perpetua.

Urous Nouvè en tóuti, e longo mai !

Michello

*Vous l'ai coupia coume l'ai trouva, sènso rèn chanja, dins un libre estampa en 2004 : «  Cereste en Luberon » ( oubrajo couleitiéu)