jeudi 12 mai 2016

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°52 . Abriéu 2016

: Pichoto plueio d’abriéu

Fai bello meissoun d’estiéu.

Pageina

Pas-gêné

_Digo-ié tu !

_Vaudrié miés que ié diguèsses, tu !

Ansin s’arresounavon Bourlas e sa femo, proufichant de ço que Pageina èro encaro dins soun lié. Aquéu Pageina èro un ami de Bourlas qu’èro arriba un bèu matin en disènt : « I’avié long-tèms que s’erian pas vist. Ai pensa te faire plesi en venènt faire uno pichoto vesito ». E i’avié quinge jour qu’èro aqui, en manjant coume un rassaire e bevènt coume un trau, sènso jamai parla de parti !

Li Bourlas n’avien soun proun, e cercavon un biais de se desfaire d’aquel oste encoumbrant, car èron louja à l’estré e li sòu ié fasien pas la guerro. Es la femo que decidè, fin-finalo, de ié parla.

Quand Pageina se fuguè leva e qu’aguè amata soun boulas de café, la Bourlas ié diguè :  « Brave ami, acò fara quinge jour vuei qu’avèn lou plesi de vous agué emé nautre. Vosto femo e vòstis enfant se dèvon langui. À la plaço de dono Pageina atroubariéu que restas trop deforo. Ço que vous dise aqui, es pas pour vous enmanda mai me sèmblo qu’un ome qu’a quita soun oustau despièi quinge jour pòu pas sènso resoun seriouso… »

_ « Avès resoun ! coupè Pageina, ma femo e mis enfant se dèvon langui de me vèire….Ié vau escriéure de veni ! »

Pas-gêné

_Dis-lui toi !

_Il vaudrait mieux que tu lui dises, toi !

Ainsi discutaient Bournas et sa femme, profitant de ce que Pas-gêné était encore dans son lit. Ce Pas-gêné était un ami de Bourlas qui était arrivé un beau matin en disant : « Il y avait longtemps qu’on ne s’était pas vu. J’ai pensé te faire plaisir en venant faire une petite visite ». Et il y avait quinze jours qu’il était ici, en mangeant comme un ogre et buvant comme un trou, sans jamais parler de partir !

Les Bourlas en avaient assez, et cherchaient un moyen pour se défaire de cet hôte encombrant, car ils étaient logés à l’étroit et l’argent ne les embarrassait pas. C’est la femme qui décida, finalement, de lui parler.

Quand Pas-gêné se fut levé et qu’il eut terrassé son grand bol de café, la Bourlas lui dit : « Cher ami, cela fera quinze jour aujourd’hui que nous avons le plaisir de vous avoir avec nous. Votre femme et vos enfants doivent se languir. A la place de madame Pas-gêné, je trouverais que vous restez trop dehors. Ce que je vous dis ici, ce n’est pas pour vous chasser mais il me semble qu’un homme qui a quitté sa maison depuis quinze jours ne peut pas sans raison sérieuse… »

-« Vous avez raison ! coupa Pas-gêné, ma femme et mes enfants doivent se languir de me voir…Je vais leur écrire de venir ! »

Lou vin d'agrenas*

Danièlo a agu lou gentun de nous baia sa recèto de vin d'agrenas. Es un vin pèr l'aperitiéu, e Michèu nous a di qu'èro un chale, uno vertadièro melico...

Mai mèfi !...es de counsouma emé mouderacioun !

N'en vaqui la recèto :

Vous fau :

Pèr un litre de bon vin rouge proun coursa ( fau que fague au mens 12 degrad) :

– vuech o dès brout d'agrenas

– un vèire d'aigo-ardènt

– dous cènt gramo de sucre

Alestimen :

Faire macera l'agrenas dins lou vin e l'aigo-ardènt, quaranto-vuech ouro de tèms.

Filtra e i'apoundre lou sucre. Mescla e emboutiha.

Serva li boutiho à l'oumbro, li revira regulieramen pèr faire foundre lou sucre.

Se counservo perfetamen dins de boutiho tapado.

E aro, fau espera un pau avans de se n'en coungousta....

Michello

* Agrenas : Prunellier épineux, épine noire ( prunus spinosa)

Lou diabloutin

Moun proumié rescontre em'aquelo estranjo bèsti fuguè i'a d'acò quàuquis annado. Aviéu grand dubert lou pourtau dou garage pèr sourti la veituro, e dequé vese ? Uno bestiouleto que dounavo un pau d'èr en un pregadiéu, mai mistoulino coume uno buscaio*. Bèn quihado sus si lòngui pauto, me regardavo...Èrian tòuti dos pivelado pèr aquéu fàci-à-fàci ; e'm'acò boulegavo pas, pas mai qu'un pichot brout de rampau desseca que l'auro aurié adu aqui. Sènso l'aguè jamai visto, sabiéu qu'aquelo bestiouleto èro la babo* d'uno empuso, amor qu'ai legi em'interest l'obro de Fabre, e n'en fai un retra que noun s'óublido.. E, verai, pèr uno estrànjo bèsti, acò n'es uno !

Mai vaqui soun retra counta pèr Fabre :

« Lou mounde dis inseite n'a pas, dins nòsti païs, de creaturo mai bijarro...Lis enfant la noumon, eici, lou diabloutin. Es un glàri*, un diabouli trevant*. Soun vèntre aplati, festouna sus li bord, s'enausso en arc de vouluto, sa tèsto counico a pèr cimié dos bano escaraiado* que semblon de dago. Sa fino caro pounchudo saup regarda de caire, si lòngui pauto an i jounchuro d'apoundoun en lamello*. Autamen quihado sus lis escasso di quatre pauto de darrié, l'abdoumen counvouluta, lou touras* aussa drech, e li pauto de davans, quicho-pèd de batèsto*, replegado contre lou pitre, mouletamen se balanço, brandinejo* au fin bout d'un rampau... Qu lou vèi pèr lou proumié cop dins soun pausamen fantasti, tressauto de la souspresso ».

Pèr pousqué sourti la veituro sènso l'escracha, m'a faugu la chanja de plaço, amor que brandavo pas, countuniavo de me regarda fissamen. Li jour d'après, la cerquère aqui ounte l'aviéu istalado, mai de bado ! La veguère plus.

Pièi, au printèms passa, alor qu'ère d'a geinoui dins l'erbo pèr regarda de flour emé la lùpi, de que vese ? Moun diabloutin !, la babo-empuso, la meme estranjo bèsti, quihado sus uno planto, me regardavo, tèsto souto. Restè aqui quàuqui jour, pièi la veguère plus. Quàuqui tèms après, n'en veguère uno forço mai grosso ; soun vèntre avié perdu si festoun e noun èro recouquiha ; avié carga de lònguis alo, e sus sa tèsto, en liogo di dos bano, avié de meno d'anteno plumouso. Aro avié carga sa fisiounoumìo d'insèite perfèt, adulto ; l' « imago » coume dison li scientifi.

A la fin de l'estiéu, n'en veguère mai uno mistoulino, uno babo, countro la faciado de l'oustau, bèn au cagnard, acroucado souto uno fueio de glaujo. A passa tout l'ivèr aqui, souto la meme fueio. Se vene à la coutiga em'un brout d'erbo, boulego un pau, chanjo d'endré, pièi s'entourno mai aqui. Passon l'ivèr sènso manja, sènso se soucita

dóu tèms. D'efèt, que plóugue o que lou vènt terrau boufo à tout derraba, es restado aqui, impassible, fin que la calour de la primo ié vengue reviha la fam. Es au mes de Mai que fara sa mudo*, e vaqui lou retra de l'inseite adulto despinta pèr Fabre : « Gardo sa mitro pounchudo e li resso de si bras, mai soun abdoumen se recouquiho plus en crosso, e la bèsti poussedis un brinde courrèit* : de gràndis alo

d'un verd tendre, roso is espalo. Lou mascle s'emplumacho de baneto plumouso que semblo li d'ùni parpaioun de niue. Au contro dóu pregadiéu, e mau-grat soun aspèt bataié, l'empuso es uno bèsti pacifico. Manjo gaire, soulamen uno vo dos mousco ié sufison pèr la journado. Fabre nous dis encaro : E estènt ni galavardo* ni cannibalo,

« tout es courrèit après la noço. L'empanacha s'en vai, respeta de la femelo, e vai à si pichòtis afaire sènso cregne de se faire arpouna e devouri pèr sa mouié. Finis de sa bello mort ». E Fabre de se questiouna sus la diferènci di mour entre li dous bestiouno : « Lis

aptitudo, l'aclinamen*, depèndon pas que de l'anatoumìo ; bèn aut subre li lèi fisico que regisson la matèri, planon d'àutri lèi que regisson l'istint ».

Michello ( e Jan-Enri Fabre revira pèr Michello)

(çai-souto, fotò dóu diabloutin sus la muraio de l’oustau)

          diablotin

 

*buscaio : brindille

*babo : larve

*glàri : spectre

*diabouli trevant :diabolique fantôme

*escaraiado :divergentes

*apoundoun en lamello : appendices lamelleux

*touras : thorax

*quicho pèd de batèsto : traquenard de bataille

*brandinejo : se dandine

*mudo : mue

*brinde courrèit : tournure correcte

*galavardo : goulue

*aclinamen : la propension, l'inclination

Jour de plueio...

Pli !...Plo !... Li gouto de plueio toumbon sus l'aigo e fan de bourtoutèu* que crèisson mai que mai pièi s'avalisson, autant-lèu ramplaça pèr d'àutri. Acò empacho pas li galinastro de vanega ; van à sis afaire coume se de rèn noun èro. Pèr se douna de vanc, avançon la tèsto e lou còu dins un pichot brut « toc...toc... » dirias un jouguet que se desplaço pèr estrapado*. La plueio de printèms gounflo li bourroun dis aubre. En gaire de tèms l'aubrespin a desplega si fueio tendrinello e alestis si flour, perloto blanco encaro bèn redouno. La figuiero es la mai tardiero pèr s'enfueia ; es verai que de fueio tant grandarasso, fau de tèms pèr li teissa. Li bourroun brun pouchejon au fin bout di rampau nouselu. Ai regarda mounte n'en èron li roure : coumenço de s'entre-vèire un flouquet de verd tendrinèu, mai si fueio esperon toujour Pasco pèr s'espandi. Subran, li vesés d'un verd blanquinous, douço coume de sedo, que s'óufron au bon soulèu. Es lou presènt de Pasco ! Li sarraié blu que nison chasqu'an dins la cabaneto dóu sofora, carrejon de brout de bauco vo de moufo pèr alesti soun nis. La plueio lis empacho pas de faire sis ana-veni, mai sautourlejon pas coume de

coustumo de branco en branco, s'entraucon lèu dins soun oustaloun emé sa trobo. Li lachusclo* an feni de desplega sa crosso que s'estajo d'uno moulounado de flour pudisso. Chasque flour, dins sa lojo verdo, emé si petalo jauno e negro, semblo un uei de serp que t'espincho souto. Fabre disié : « Febrié a de poulidi journado que marcon la primo que fara cala, noun sènso reguignado, li brutalige de l'ivèr. Au cagnard, dins li clapas, la grando éufòrbi, la chusclo di prouvençau, coumenço d'auboura sa grapo de flour peravans recouquihado en crosso, e discretamen , entre-duerb quàuqui flour sourno ounte se vendran abéura li proumié mousquihoun de l'annado. Quouro lou fin bout di tijo sara dre, li grosso fre saran finido ».

Alor, mau-grat aquelo reguignado d'encuei qu'a belèu fa mai fre que dins tout l'ivèr, es-ti vertadieramen la primo ?

                                                          Michello, lou 16 de Mars.

*Bourtoutèu : ronds dans l'eau

*estrapado : saccade

*lachusclo : euphorbe characias ou grande euphorbe

(fotò çai-souto)

 

                             IMG_0094