mercredi 2 décembre 2020

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°93: « Ié sian mai, en esperant un vacin ! » òutobre 2020

 

Un pau de tout...


Leva dóu Couvide, de que i'a de nòu ?

Avèn agu la chanço d'agué quàuqui bòni plueio, e acò es pas feni, mai fau espera que i'aguèsse mai pas d'endoulible coume i'a'gu en Bretagno nimai de delùvi coume dins lou Gard e aquésti jour dins lis Aup Marino. Segound li meteouroulougisto, acò risco d'arriba de mai en mai souvènt.



Aquest an pèr la duberturo de la casso ai pas entendu li fusiéu petarada de countunìo coume lis àutris annado ; belèu que lou cassun s'èro counfina, quau saup ?

Aquest estiéu aviéu legi, dins lou journau un auvàri qu'èro arriba à-n-un naturiste en Alemagno ; uno maire-senglié e si pichot s'èron aproucha d'un camp de nudiste e la maire raubè uno saco ounte i'avié un ourdinatour barrulaire qu' empourtè dins sa goulo. Lou prouprietàri se n'avisè tout d'uno e se bandiguè darrié li bèsti, nus coume un verme ; fin finalo la bèsti leissè toumba la saco avans de desparèisse dins li bos. En seguido d'acò, d'assouciacioun d'aparamen di bèsti faguèron uno peticioun pèr qu'aquelo bèsti «  impertinènto »noun fuguèsse tuado.



Coume sian à parla de bèsti, me demande perdequé un pau de pertout i'a de gènt que matrasson li chivau, me demande ço que vòu dire tout acò. Li gènt soun-ti vengu fòu  en plen?

E li mouissau ? Après quàuqui jour de fresquièro avien despareigu, mai lou tèms dous e siau revengu, soun mai aqui, éli tambèn, lèst à nous pougne. Mai crese qu'anan agué quàuqui bono mistralado que belèu li fara parti en plen pèr aquest an, e vau pousqué jardineja mai à moun aise sènso cregne aquelo enjanço...

E li cabrian? soun pa'ncaro tóuti parti ; i'a gaire d'acò, n'i'avié quàuquis un dins lou jardin que venien rascla la rusco di plumachié de segur pèr faire si nis, aviéu un pau d'ànci quouro deviéu ana souto li aubrihoun querre mi tartugo pèr lis embarra pèr la niue ; èron aqui à me vira à l'entour, mai au bout de quàuqui jour de segur s'èron abitua à iéu e me leissavon tranquile.



Li tartugo an senti l'autouno e n'i'a dos que se soun deja entarrado pèr la marrido sesoun ; lis àutri sorton encaro un pau mai manjon quasimen plus.

Vouliéu pas parla de «  la situacioun sanitàri » que nous enfèto, mai acò chanjo talamen nosto vido que pode pas faire autramen. Se pòu plus faire de proujèt, tout cabusso...Es verai que lou virus ( lou couiounas!) es encaro aqui que barrulo, mai me sèmblo que se s'empegan lou masco bèn coume fau sus la caro, (e pas souto lou mentoun coume n'i'a que fan!), e se se lavan li man proun souvènt e courreitamen coume se dèu, i'a gaire de risco.

Enfin, avèn pouscu reprendre li cous de prouvençau, mai lis « escoulan » soun pas tóuti aqui, n'i'a que de segur an pòu de sourti e de se faire enfenouia, o belèu qu'an perdu la moutivacioun après sièis mes d'arrèst. Es ço que cresiéu, mai aièr que siéu anado à Bedarrido pèr lou proumié cous, li gènt èron quasimen tóuti aqui, e urous que noun sai de mai charra prouvençau.

Forço gènt volon plus metre lou masco e suporton pas de pas pousqué faire ço qu'an envejo de faire ; un ami m'a manda un tros d'uno letro que Madamo de Sevigné mandè à sa chato lou 30 d'Abriéu de 1687 , anas vèire qu'adeja à-n-aquelo epoco avien degu supourta la memo causo.

Vaqui ço qu'escriguè :

«  Subre-tout, ma caro enfant, venès pas à Paris ! Plus degun sort de pòu de vèire aquéu flèu s'abatre sus nautre ; s'espandis coume un fiò de bos se . Lou Rèi e Mazarin nous counfinon tóuti dins nòstis apartamen. Moussu Vatel que prouvesis si cargo de marèio s'encargo de nòsti repas que nous fai adurre. Acò m'entristesis, me fasiéu uno gau d'ana assista i representacioun d'uno coumedìo de Moussu de Corneille «  Lou messourguié » que se n'en dis lou plus grand bèn. Nous languissèn un pau e pode plus vous counta li darnièris entrigo de la Cour, nimai li darnièri tengudo à la modo . Urousamen, vese d'escoundoun ma caro amigo, Marìo-Madaleno de la Fayette e se chalan di fablo de Moussu de La Fontaine, que n'i'a uno bèn à prepaus «  lis animau malaut de la pèsto » Tóuti n'en defuntavon pas, mais tóuti èron touca.Vous mande dous drole de masco ; es la grando modo, tout lou moundo lou cargo à Versailles. Es un poulit èr de proupreta e acò empacho de se countamina.

Vous poutounejo, ma bello !

Vesès que i'a rèn de nouvèu, 333 an après...

Enfin, fau se dire qu'amé lou tèms, lou virus fenira bèn pèr desparèisse de bon e poudren alor recoumença noste trantran...

Michello



Entresigne pèr saupre lou tèms que vai faire...


Aquéu tèste çai souto, l'ai leva dóu proumier Armana Prouvençau, estampa en 1855 !

A-n-aquelo epoco, pèr saupre lou tèms qu'anavo faire, regardavon pas la «  cadeno meteò »

se fisavon soulamen à ço qu'avien après de si rèire, e de ço que poudien óusserva, causo qu'aro, avèn óublida. D'eisèmple : lou mistrau, se se lèvo lou dilun, duro tres jour o un, quand se lèvo lou dijòu, duro tres jour o nòu ; o encaro que lou mistrau dóu dissate vai pas au dilun. ( Carle Galtier)

Disian encaro quouro li neblo dóu matin soun roujo : roujo lou matin, la plueio es en camin. Quouro li dindouleto voulavon bas, disian tambèn que marcavo la plueio. Dins l'oustau, quouro la sau es mouisso, marco la plueio. E li raumatisme, acò tambèn anouncio lou chanjamen de tèms, acò, pichoto, me fasié rire, mai à l'ouro d'aro, lou pode afourti !

Chasque rode a son biais pèr dire lou tèms que fara ; au nostre disian : «  Quand lou Luberoun a soun capèu e Luro soun mantèu, tant poudrié èstre de plueio coume de nèu »

E quouro restave dins l'Isèro, m'avien fa remarca que quouro la cadeno dis Aup se vesié netamen, acò marcavo la plueio tres jour après. Un jour, à Sant Malo, èrian dins un cafè, un vièi ome nous faguè remarca que quouro la pouncho que sabe plus soun noum, e que s'avanço dins la mar se vèi pas, es que vai plóure, e se se vèi, es que plòu...


Michello






 garanço ».