jeudi 18 décembre 2014

Lou journalet dóu Pont de Garanço Desèmbre 2014

 

Desèmbre pren

E noun rènd!

                        ********************************

Urous que coume Ulisse a fa un bon viage

Urous que coume Ulisse a fa un bon viage

O coume aquel que counquistè l’aus d’or

E pièi s’entournè, d’us e rasoun fort

Viéure dintre si gènt lou restant de soun age !

Quouro tournarai vèire, las, de moun vilajoun

Tuba la chaminèio, e en qualo sesoun

Tournarai vèire lou claus de mon paure oustaloun,

Que m’es uno prouvinço emai de proun ?

Mai me plais la demoro que bastiguèron mi Grand

Que di Palais rouman soun audacious davans,

Mai que lou maubre dur me plais la lauso fino :

Mai moun Lèro galès, que lou Tibre latin,

Mai moun pichot Liré, que lou mount Palatin,

E mai que l’èr marin la douçour angevino.

          Reviraduro de Michèu

Qu’es verai ?

Qu’es verai ?

Tout ço que nous an di,

Tout ço qu’an pas di,

Qu’es verai ?

Restacado à la Franço,

Prouvènço a d’esperanço ;

Mai lou bon Rèi Rèinié

Sara bèn lou darrié.

Quàuquis annado après,

An di qu’erian francès;

Sian tambèn prouvençau,

Lou poudèn crida aut.

Pèr faire uno grando nacioun,

D’uno lengo avèn besoun.

Fierta dÓu païs nostre,

Resisto la lengo nostro.

Vaudès èron d’ereti ;

Saran lor destruï.

Pamens subre-viéuran

Coume rèire di proutestant.

Falié faire la crousado

Pèr sauva la countrado;

Lou païs sara pres,

Coulounisa après.

Fau crèire à n’un soul diéu,

Paradis e soun fiéu ;

Es-ti lou soul camin

A segre jusqu’à la fin ?

Mount’es la verita ?

Pas èici, pas èila ;

De pertout escoundudo,

Lèu troubado, lèu perdudo !

Qu’es verai ?

Tout ço que nous an di,

Tout ço qu’an pas di ;

Qu’es verai ?

Michèu

                                    Que d'aigo, que d'aigo !

Emé tóuti aquéli plueio que n'avèn agu noste gounfle, se parlavo que de malastre, d'inoundacioun, amor que li prouvençau noun podon óublida ço que se passè à Veisoun en 1992, aqueste endoulible que faguè tant de mort i'a tout just vint e dous an d'acò.

Se capitè qu'aquelo annado, lou proumié de Setèmbre, veniéu enfin d'óuteni moun mudamen pèr quita la regioun liouneso e tourna-mai travaia en Prouvènço. E aquéu jour, lou vint-e-dous de Setèmbre, me troubave à quinge kiloumètre de Veisoun. Me souvene d'aquéu ventaras que s'aubourè dins la matinado, que bacelavo li contro-vènt, toursavo lou ramarès dis aubre, desviravo tout. Lou cèu èro ploumba, e subran, se boutè à plòure ; uno plueio sarrado e countinuouso, coume se vuejavo, d'en aut, de tino e de tino d'aigo, e se vesié pus rèn qu'uno muraio de plueio. E à quinge kiloumètre de Veisoun, èrian ignourènt dóu malastre que se ié debanavo. Sus lou cop de cinq o sièis ouro, me decidère de rintra au mieu. Quouro me troubère sus la routo, m'avisère que tout èro ennega, sabiéu pus ounte falié passa, amor que l'aigo recurbié tout : camin, routo, champ ; vesiéu flouta de poumo, de caisso, de branco ; à Camaret, li gendarmo barravon la routo e assajavon de diregi li veituro dins la bono direicioun ; aguère la bono idèio d'ana aganta l'autò-routo à Bouleno pèr ana jusqu'à Boumpas, e d'aqui, segui la route d'Ate. E coum'acò pousquère rintra au miéu sènso mai d'entrepacho ; e coum'escoutère pas la radiò, sabiéu toujours pas ço que s'èro passa au rode d'ounte veniéu.. Es un cop à l'oustau, qu'aprenguère tout aquéu malastre, e veguère proun que li que m'esperavon s'èron fa un brave marrit-sang, aguènt pas en aquelo epoco de telefounet barrulaire.

L'annado seguènto, à pau près à la meme dato, i'aguè mai un episòdi de plueio diluviano que reviéudè li plago, mai fuguè pas tant marrit.

Enfin, au mes de Nouvèmbre de 1993, aguère enfin la mudacioun qu'esperave tant pèr travaia en Ate, que n'aviéu moun proun de travessa cade jour lou despartamen.

Mai pas pu lèu arribado eilabas, se prouduguè la memo causo qu'à Veisoun, de plueio diluviano, de jour e de jour de tèms, de biòu d'aigo e de fango que davalavon di colo qu'envirounon la vilo ; Calavoun èro foro de soun lié, emplenavo la valèio, carrejant tout dins sis aigo enferounido : caravano, aubre, veituro, piscino... Lou malastre aurié pouscu d'èstre lou meme, mai li gènt se mesfisèron e boutèron de palejaire mecani sus chasque pont pèr aganta lis aubre carreja pèr lis aigo e li bouta dins de camioun, fin d'empacha que faguèsson de restanco, e que l'aigo poudènt plus s'escoula, enneguèsse touto la vilo. Lou malastre fuguè enfin evita.

Es coum'acò que tres an à-de-rèng me fauguè endura li subroundamen emé tóuti li coumplicacioun de routo deslabrado, de pount afoundra que me coustregnavon de chanja de routo.

Tóuti aquélis aigo enferounido que rès li pòu arresta m'an toujour fa pòu ; mant un cop la chaucho-vièio me n'en faguè faire de pantai malastrous. Mai me dise que i'a forço gènt qu'an viscu, antan, e siguèsse qu'en Avignoun, au ritme dis inoundacioun. Quouro s'avisavon que lou Rose gounflavo, esperavon pas, mountavon si moble e soun sant-frusquin dins lis estànci ; sourtien li barco pèr se desplaça. Dins la vilo, istalavon li bastardèu pèr reteni l'aigo , mai acò empachavo pas tout. Sus nost'oustau d'Avignoun, dedins li bàrri, i'avié dos o tres placo que marcavon à chasque desbourdamen lou nivèu dis aigo, e veguère qu'èron arribado jusqu' au proumier estànci. A l'ouro d'aro, mau-grat que lou Rose, à pau près un cop l'an, s'escampo sus li lèio de l'Oulo e sus la Bartalasso, lou dedins de la vilo es espargna, mai i'a proun d'àutri rode ounte li gènt óublidon qu'acò pòu encaro arriba.

                                                                          Michello

                Encaro la crounico jardiniero !

En aqueste sesoun, de segur qu'avès fa coume iéu, estrema li planto jaladisso dins vòsti remiso o vosto serro. Pièi es lou moumen de rintra li darnièri recordo, leva di liéume d'ivèr que reston dins la terro en esperant la culido : pòrri, bledo-rabo, garroto, rabo, e subre-tout li patanoun, que sabe pas bouta couire sènso n'en metre dins l'oulo emé de caulet-rabo, de caulet-navèu e de panés. Acò vous fai un d'aquéli bouioun !

Mai vuei, vous vouliéu parla d'uno autro meno de recordo qu'es lou moumen de culi avans que l'auceliho aguèsse tout acaba : valènt à dire li grato-quiéu, o agufo, coume se disié au miéu, o s'amés miés, li fru de l'agoulencié. I'a gaire, n'aviéu alesti uno gelarèio pèr uno tastadisso, e tóuti li que soun vengu se n'en soun lipa li dèt. En mai d'acò, aquéli fru soun clafi de vitamino .

Pèr l'alesti, es gaire dificile, just un pau long !

Aprés la culido, ié fau leva lou pichot tap negre, es ço que soubro de la flour, pièi li coungela, amor que pèr èstre bon, fau que venon blet.

Un parèu de jour mai tard, li bouta dins uno cassolo, li curbi d'aigo e ié bouta lou cabucèu. Faire bouli plan uno ouro de tèms à pau près., pièi lis escracha dins un tamis fin de leva li grano e la bourro.

Fau pesa la poupo mesclado à l'aigo e ié apoundre de jus de limo e de sucre ( à pau près sièis cènt gramo pèr un kilò e faire couire acò cinq à dès minuto, pas mai.

Me n'en dirés de nouvello !

                                                      Michello

Quand Vedeno se negara, plus rèn eisistara...

Es ço que se disié antan... A Vedeno, li proumié souveni d'inoundacioun soun proun recènt, amor qu'autro-fès, i'avié forço valat, roubino bèn cura, mai de terro faturado ounte la plueio se poudié trescoula, e de sebisso pèr barra la routo à l'aigo. Aro, tout acò es feni, la vido mouderno a tout cambia, mai pas en miés.

Lou proumié grand episòdi de subroundamen, acò fuguè uno marrido passo, èro lou vint-e-dous de Setèmbre, en milo nòu cènt nonanto dous.

Marineto se ramento d'aguè vist coum'un ridèu d'aigo que barravo la visto e acò durè quàuquis ouro de tèms. Dins li quartié d'en bas dóu vilage, li placo d'esgout s'aubouravon e fasien giscla l'aigo.

Martino veguè, que de la colo de Piecaud l'aigo davalavo e chasque rego de vigno semblavo un pichot valat ounte l'aigo cascaiavo e toumbavo en empourtant de lambias de terro émé lou quitran de la routo. Un endoulible vertadié.

                                     Travail couleitiéu.

Souvèt à nosto beloto

Pèr mi cousin Ivono e Eli

Davans lou fournèu que rounrouno

Tout galoi de rousiga soun bos,

Escoutavian lou vènt regagnous,

Coulerous, qu’enflo la voues.

Ero l’ivèr, la porto bèn sarrado,

A taulo tÓuti li quatre asseta,

Rèn conto mai qu’uno causo,

Eliminant tÓuti nÒsti soucit

Es la beloto e soun empreso

Carto en man, cadun espèro

Lis anouncio e si suspresso

Proumié ple varlet reviroun

Es grisejant dins quento ambianço

De paraulo de-fès vivo

Lucado pleno de desfisanço

Mai l’amista gardo si dré.

Vivian sènso ié prene gardo

De moumen riche de bonur

Mounte entre nautre, rèn se gardo

De messorgo, fiel à plen cor.

Nautro beloto semaniero

Nous ajudo à vieii plan plan

Que duro long-tèms pèr nous destraire

Es moun souvèt de novo an.

Revira de Gineto Desmoulins-Viaud

                                                                  Oudeto

Un bon remèdi

Coudeno avié perdu sa clau. Uno ventrado d’agroufioun i’avié douna uno ringo que vous n’en dise pas mai. Talounet, lou courdounié, que de sa fenestro l’avié vist touto la matinado courre au cabanoun, prenguè un taboussoun de damo-jano, lou meteguè dins uno bouito e lou mandè pèr la posto à soun vesin Coudeno, amé uno biheto que disié : « S’es pas proun gros, ié metras uno pato ! »

Quand Coudeno aguè desfa la bouito, prenguè uno talo coulèro, que lou lendeman èro coustibla. Lou remèdi fuguè bon, amor que rèn que lou vesènt, Coudeno fuguè gari.

Revira dou calendrié pèr 1908

                                                                             Oudeto

               Lou sa farinous

Un medecin celèbre de Paris, Moussu lou dÓutour Charcot de l’institu, l’autre an, estènt malaut d’un mau d’esquino que ié fasié teni lou lié, reçaupè la vesito de nÒsti coumpatrioto Moussu Naquet e Sant Martin, que soun, l’un senatour, l’autre, coume sabès, deputa de vau-cluso.

Em’acÒ Sant Martin diguè au dÓutour Charcot :

« DÓutour, vous presento moun bon ami Naquet, que vous voudrié counsulta pèr uno malautié que porto. »

« Coume ? cridè Charcot, en se drèissant sus soun lié, vous que sias madecin e autant medecin que iéu, Moussu lou dÓutour Naquet, me venès counsulta ? »

« Que voulès, mèstre ! respoundeguè Naquet, quand sian malaut, li medecin, nous fisan gaire à nàutri-meme.

« Avès rasoun, diguè Charcot. Iéu, me siéu senti pres d’un marrit mau d’esquino. Ai counsulta ma couisinièro..M’a di de me bouta..sabès dequé ?

Un sa farinous e me n’en trove forço miés.. Moussu Naquet, fasès coume iéu ; e s’avès mau d’esquino, boutas iè tout-d’un-tèms, un bon sa farinous.

Se se riguè, vous demande vèire !

Car es pas que noun sachès que l’ounourable senatour es un pau espalu.

                                                    Armana prouvençau 1885

                                                                     Tira pèr Jano-Mario

N.B : S’avès uno istòri à nous counta (meme en francès), esitas pas : Nous agradarié de la bouta sus aquest journalet.

vendredi 28 novembre 2014

En esperant Nouvè….

 

Lou Service Animacioun e Culturo de Vedeno ourganiso, pèr lou dijóu vounge de Desèmbre, à coumta de 15 ouro dóu tantost au Lavadou, uno miejo groumando sus li trege dessèr.

L’Assouciacioun “ Lou Pont de Garanço” es assouciado en aquest evenimen festiéu.

Sias couralamen counvida à veni’mé’nàutri: alestissés de privadié de voste chausido: pastissarié calendalo, trufo de choucoulat, rusco d’arange counfido, pasto de coudoun, etc… Tastaren tout acò ensèn e faren l’escàmbi di recèto.

Escoutarèn de Nouvè, pièi vous countarai l’istòri di trege dessèr e di tradicioun calendalo.

Vous esperan noumbrous pèr parteja un moumen requist e estrambourdant!

A bèn-lèu…

                                                              Michello

mardi 25 novembre 2014

Un nouvèu cous de prouvençau en visto!

                     Image (3)

Es à la demando dóu municipe qu’au mes de Janvié farai l’ensignamen de la “Lengo Nostro” pèr de coumençaire de Sant Savournin e dis alentour.

Gramaci à Moussu lou Counseié Municipau Ajoun à la Culturo qu’a’gu aquelo bono edèio.

Li prouvençau countunion de se boulega pèr apara sa lengo. OSCO!

mercredi 12 novembre 2014

Les activités du” Pont de Garance”

Animations et réjouissances prévues pour finir 2014 et commencer 2015 !

    *Vendredi 5 Décembre : Nous nous dirigerons vers Villeneuve les Avignon ( un co-voiturage sera organisé) RV à 10h à la Chartreuse où notre ami Marc nous guidera tout au long de cette visite commentée. A midi, nous déjeunerons au «  Bistrot du Moulin », et l'après-midi, nous visiterons le moulin à huile. Voir bulletin d'inscription en bas de page.

    *Jeudi 11 Décembre, salle du lavoir, avec le service Animation et Culture de la ville, après midi gourmand autour des 13 desserts, avec des chants provençaux et une causerie sur les 13 desserts.

  • Nous vous donnerons bientôt plus d'informations.

*Samedi 24 Janvier : Salle Capeau : Assemblée générale du Pont de Garance, puis repas festif et dégustation des gâteaux des rois. Petite causerie sur «  les amours de Frédéric Mistral » par Christian Morel

*Samedi 7 Février : Maison des Associations : chants provençaux et saynettes avec la troupe «  Lou Roudelet voucau de Bedarrido » puis dégustation de crêpes avec cidre et vin chaud.

*En Mars : nous avons prévu une excursion jusqu'à Graveson, avec la visite du musée des arômes et du parfum, puis direction Maillane où nous déjeunerons d'un bon aïoli provençal. Visite commentée du Musée Mistral.

*Fin Avril, ce sera comme chaque année «  Le printemps de la maison des Associations » avec toutes sortes d'animations.

*En Mai, nous vous préparons une belle sortie dans la Drôme.

*Samedi 6 Juin, à la maison des Associations, nous inviterons une troupe de théâtre.

Nous reprendrons nos animations en Septembre, avec en premier lieu, le samedi 5, la journée annuelle des Associations.

Nous espérons que ce programme vous réjouira !

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Inscription pour la sortie du 5 Décembre 2014 à Villeneuve les Avignon

Mme Melle, Mr.................................................................participera à cette sortie.( préciser le nombre de personnes)...................

Participation financière : 34€ pour les adhérents, 38€ pour les non adhérents à l'association.

Ce prix inclut le repas et la visite guidée de la Chartreuse, conduite par notre ami Marc.

Veuillez vous inscrire au plus tôt par téléphone auprès de la secrétaire, Michelle : 04 90 22 00 83

Inscriptions jusqu'au vendredi 14 Novembre.

Le 5 Décembre, rendez-vous à 9h30 sur la place de Vedène pour le co-voiturage.

mardi 4 novembre 2014

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°38 Nouvèmbre 2014

 

Pèr Toussant,

L’óulivo à la man. (quouro n’i’a!!!)

 

L’estrangié

(le métèque de JÒrgi Moustaki)

Amé moun mourre d’estrangié,

De judiéu errant, de pastre grè

E mis long péu i quatre vènt,

Amé mis iue tout embuga

Que me douno l’èr de pantaia,

Iéu que pantaie plus souvènt,

Amé mi man de maraudaire,

De musician e roudejaire

Que rapinèron tant de champ

Amé ma bouco qu’a begu

Qu’a poutouneja e mourdu

Sènso jamai escanti sa fam,

Amé moun mourre d’estrangié,

De judiéu errant, de pastre grè

De voulur e de vagabound,

Amé ma pèu que s’es fretado

Au soulèu de forço estivado

E tout ço qu’avié coutihoun,

Amé moun cor que bèn faguè

soufri autant que soufriguè,

Sènso pèr acÒ faire d’istÒri,

Amé moun amo qu’a ges plus

La mendro chanço de salut

Pèr evita lou purgatÒri,

Amé moun mourre d’estrangié,

De judiéu errant, de pastre grè

E mi long péu i quatre vènt,

Courrirai, ma douço cativo,

Moun amo sorre, ma sourso vivo,

courrirai bèure ti vint an

E sarai toun prince dÓu sang

Pantaiaire vo adoulescènt,

Coume t’agradara de causi

E faren lor de chasque jour ,

Touto uno eterneta d’amour

Que viéuren jusqu’à n’en mouri

E faren lor de chasque jour ,

Touto uno eterneta d’amour

Que viéuren jusqu’à n’en mouri.

Reviraduro de Michèu

Prene lou tèms

DÓu matin jusqu’au sèr,

De longo courre, de-qué sèr ?

Perqué pas prene lou tèms

De viéure sa vido, seren?

Prene lou tèms de canta,

Pèr se lèissa bressa

E coungousta lou presènt,

Coume s’arrestavo lou tèms ?

DÓu matin jusqu’au sèr,

De longo courre, de-qué sèr ?

Perqué pas prene lou tèms

De viéure sa vido, seren?

Prene lou tèms de marcha

Siau e à sang pausa,

Escoutant dis aucèu,

Si cascaiun tant bèu.

DÓu matin jusqu’au sèr,

De longo courre, de-qué sèr ?

Perqué pas prene lou tèms

De viéure sa vido, seren?

Prene lou tèms d’escouta

L’auro que fai oundeja

Dins lou campèstre, li blad

Pas proun amadura.

DÓu matin jusqu’au sèr,

De longo courre, de-qué sèr ?

Perqué pas prene lou tèms

De viéure sa vido, seren?

Prene lou tèms de mastega,

Chasque plat li bèn tasta,

Pulèu que d’enfourna,

pressa, de pan-bagna.

DÓu matin jusqu’au sèr,

De longo courre, de-qué sèr ?

Perqué pas prene lou tèms

De viéure sa vido, seren?

Prene lou tèms de sourrire,

Amé lis enfant rire ;

Vendran trop lèu li dÒu,

Qu’ai ! las, nous penjon au cÒu.

DÓu matin jusqu’au sèr,

De longo courre, de-qué sèr ?

Perqué pas prene lou tèms

De viéure sa vido, seren?

Prene lou tèms de bada

En tout tèms la bèuta :

Un enfant que soumiho,

Un nénet que babiho.

DÓu matin jusqu’au sèr,

De longo courre, de-qué sèr ?

Perqué pas prene lou tèms

De viéure sa vido, seren?

Prene lou tèms de senti

Di flour la redoulènci,

Mirant li parpaioun

Chuca à rabaioun.

DÓu matin jusqu’au sèr,

De longo courre, de-qué sèr ?

Perqué pas prene lou tèms

De viéure sa vido, seren?

Prene lou tèms de pousa,

Dis iue de l’èstre ama,

Tout l’estrambord jouious

Di proumié jour fougous.

DÓu matin jusqu’au sèr,

De longo courre, de-qué sèr ?

Perqué pas prene lou tèms

De viéure sa vido, seren?

Perqué… pas prene… lou tèms

De viéure ….sa vido, …….seren?

Michèu

                              La crounico jardiniero

Sian enfin à l'autouno ! Mai coume toujour, li chanjamen de tèms e de sesoun, eici, soun brutau.

Après aquelo pountannado de tèms trop caud e trop umide pèr la sesoun, avèn vira d'un cop dins la frescour ; sufis d'uno reguignado dóu magistrau que semblavo de nous agué óublida...

Aquéu tèms foro sesoun a favourisa l'apetis di limaço e cacalaus de touto meno, e tambèn di caniho que m'an pas leissa grand causo... Mi plant d'eigreto e de mento soun coumpletamen rousiga, n'en soubro que li costo ; e despièi dous jour lou mistrau a talamen gansaia li planto que mi poulidi flour de cousmos e li dalia soun pèr sòu, li branco encaro cargado de merinjano soun esclapado, e acò's pas feni !

E sabés ço qu'ai vist, dins un ermas proche de l'oustau ? De prunié sóuvage en flour, e meme sus un d'aquélis aubret, de pichÒti pruno grosso coume de mevouioun d'agroufioun !

Lou mes passa, vous aviéu proumés de vous parla de bioudinamìo.

Pèr coumença, fau saché que la culturo en bioudinamìo es pas la meme causo que la culturo bioulougico, amor que prèn en comte li ritme planetàri. La bioudinamìo s'interesso au founciounamen bioulougi di sòu e di vegetau, e s'eiserço dins tóuti li doumèni de l'ativeta agricolo

Aquelo metodo fuguè d'en proumié estigançado bono-di Rudolf Steiner, en 1924.

En Alemagne, avien deja près cousciènci qu'èron en trin de councha li sòu en emplegant d'engrai chimi e d'àutri pesticide, es coum'acò que quàuqui scientifi prepausèron d'alternativo i proudu chimi.

Lou principe d'aquelo metodo es de regarda cade doumàni agricole coum'uno entita autounoumo que se dèu d'evita lis aport d'en foro dóu doumàni ( que siègue de plant, de semènço o d' àutri causo). Pèr ajuda li bòni forço cousmico, o n'en mestreja li marrido fau tambèn emplega de preparacioun à baso de planto. Mai tout aquéu travai se fai pas en qunte moumen o jour que siègue, se fai segound un calendié que prèn en comte l'aviado di planeto. I'a de moumen que soun favourable pèr semena, pèr taia, pèr planta, e i'a de moumen que fau rèn faire au jardin. Se dis que soun de nous lunàri, valènt à dire de moumen que la luno travesso lou trajit dóu soulèu.

Mai aquelo metodo, que se pòu pamens pas èstre mai naturalo, counèis tambèn si destrataire, la regardon coum'uno pratico magico , o d'arquemico.

                                                                                      Michello

                           Li cat....

Au nostre, avèn toujour agu de cat ; de segur que n'i 'en avié un à coustat de moun brès quouro nasquère, coum'uno fado clinado sus l'enfantoun.

De mi proumié jo, n'ai lou remembre ; aviéu, à guiso de titèio, un gros cat blanc taca de negre que ié disien : «  Blanquet ». Aquéu cat se leissavo tout faire sènso jamais brounca nimai me groufigna. Lou vestissiéu emé d'abit de nénet, lou couchave dins un vièi escouladou de terraio que ma maire m'avié baia, emé de pato i'aviéu fa un matalas e de lincèu ; e lou cat boulegavo pas !

De segur qu'èro proun vièi, e un jour lou veguère plus ; s'èro ana escoundre pèr mouri tranquile. N'en plourère de jour e de jour...

Me ramente perèu que quouro anavian encò de mi grand peirenau, sourtien de soun oustau pèr nous aculi, e iéu, nauto coume tres poumo, me pauficave davans èli, li man sus mis anco, ié mandave : 

-«  Vous dirai lou bon-jour quouro m'aurés adu lou cat ! »

E alor tóuti dous fasien tripet-pelòri pèr trouva lou cat ; la grand fringouiavo lou papié rose de la boucharié en cridènt lou cat, lou grand fasié lou tour di remiso e de la feniero, e fenissien toujour, l'un o l'autre, pèr lou destousca e me l'adusien coum'uno óufrèndo.

Quàuquis annado mai tard, un sèr, veguerian arriba la grand que tenié uno saco de telo de juto que se ié vesié dedins quicon qu'estarpavo ; nous diguè quatecant : «  vous ai adu lou cat » ; Ai jamai sachu se nous l'adusié pèr me faire plèsi, o se lou cat l'encoumbravo. O belèu que cresié qu'aquèu cat èro l'encauso de quàuqui mau-parado, amor qu'èro tout negre.

D'efèt, li cat negre, de toustèms siguèron mau ama, se disié qu'avien fa'no pacho emé li masco, chascun li rendié respounsable de si malur ; à l'age-mejan, n'i'a forço que fuguèron crema emé li masc ; i'a pamèns uno legèndo que dis que d'ùni cat negre, nouma «  Matagot » ( valènt-à-dire cat-masc) avien lou poudé de multiplica de pèço d'or : n'i'en falié bouta uno souto soun couissin, à coustat de la chaminèio, e anue, n'en fasien veni à bòudre ; dóu cop, fuguèron un pau miès counsidera. Mai à ço que vese, li mascarié di cat soun ancrado dins la memòri couléitivo e li gènt amon pas li cat negre ; es de segur à l'encauso d'acò que n'ai toujour agu e que lis ame tant.

De cat, n'i'a toujour agu au nostre : de blanc, de negre,de gris, de rous, de raia, n'en vos , n'en vaqui !

 

                          A trier 039

 

 

IMG_1192

 

 

IMG_2021

 

Quouro m'enanère de l'oustau peirenau pèr m'istala au miéu, aguère lèu fa de n'en acampa un parèu de malurous : uno catouneto griso trop lèu desmamado e de segur jitado à la roubino pèr la nega, e qu'avié reüssi à se sourti d'aquèu marrit pas, mai gardè pèr lis ome uno talo mesfisènço que de sièis mes la pousquère pas touca. I'aguè tambèn un autre catoun rous que fuguè embarra dins lou cabanoun dis escoubiho.

Demié tóuti li cat qu'avèn agu, d'ùni semblavon d'èstre un pau differènt ; sabe pas se se pòu parla d'inteligènci o de coumprenènço, mai i'a de cat que semblon d'èstre quàsi d'uman, e d'un pau, se boutarien à parla. Vous dounon l'impressioun de vous coumprendre, dirai meme que semblon de devina vòsti pensado e vòsti sentimen.

L'escrivano Couleto, disié, à prepaus de si cat qu'amavo tant : «  Dins ma vido, i'a'gu forço chin, mai i'a'gu lou cat ! A l'espèci cat siéu redevènto, en quauque biais, ounarable de dissimulacioun, d'un grand mestrige d'entre iéu, d'uno ahiranço pèr li son brutau, e dóu besoun de m'acata loungamen. »

         IMG_2012

 

Animau misterious, secrèt, independènt, tout en èli es remirable : la gràci e lou souple de si mouvemen, la bèuta de sa fourraduro óudourouso, la mecanico perfèto de sis arpo que sorton e dintron dins soun fourrèu, li couissinet redoun de si pauto, si moustacho e si subre-ciho que fernisson plan pèr lis enfourma de ço que se passo, mai lou plus bèu es encaro lou dedins de sa bouco quouro se duerb dins un grand badaiun que devisto un palais de maubre rose finamen escrincela e adourna de pieloun blanc, e sa lengo raspouso, cargado de perlo eigagnouso que s'enroulo poulidamen. E sis iue ! D'un verd de moufo, vo jaune vo encaro blu rebaton la lus e ispirèron Maurisse Carême qu'escriguè :

«  Lou cat durbè lis iue

Lou soulèu ié dintrè,

Lou cat barrè lis iue,

Lou soulèu ié restè ;

Es pèr acò que lou sèr,

Quand lou cat se reviho,

Aperceve dins sis iue

De moucèu de soulèu. »

Couleto disié encaro : «  De frequenta li cat, l'on risque que de s'endrudi. Sarié-ti pèr comte que despièi mié-siècle recerque la coumpagnié di cat ? 

Aguère jamai de lou cerca bèn liuen, nais souto mi pas. »

Pode dire la meme causo, ai pas besoun de li cerca, arribon soulet, cat perdu, abandouna, mau-ama e mau-trata que s'endraion dins moun camin en bousco d'un oustau acuiènt e de mèstre respetous en quau poudrien fisa soun amanço.

Lou mai estraourdinàri, es que chasque cop qu'ai-las, n'i’a un que defunto, siègue de malautié, d'auvàri, o dóu vieiun, n'i'a un autre qu'arribo coume se venié m'assoula d'aquelo perdo.

Aurien-ti un siesien sèn ?

                                                              Michello

 

 

 

                   IMG_1942

 

                         Vedeno de moun jouine tèms

Vedeno de moun tèms èro un poulit vilage ;

Uno aigo claro, à gros bournèu, gisclavo de la font,

Li lèio de platano déjà prenien de l’age,

E nàutri, li pichot, jougavian tout de long.

Quand la voto venié, se fasié grand boumbanço,

La taulo s’aloungavo, bèn garnido à plési,

Pièi, li bouchoun sautavon, cantavian li roumanço,

Quand li bouito sautavon, restavian pas mousi.

Aro, i’a just lou large dins li carriero

Pèr passa coume un fum amé d’outis nouvèu ;

Dins li caire, cantoun e dins lis iero,

Se vèi de grand oustau de pu bèn en pu bèu.

Aro, ai pÒu dóu prougrès, moun cor es plen de peno,

Ai tant di d’adessias, en plourant, pèr toujour,

Tant de gènt desparèisson pau à pau de Vedeno !

Mai lou soulèu n’en ris e fai leva lou jour.

Dono Gineto Viaud-Demoulins nascudo au Pountet en 1903

Pouemo prepausa pèr Jano-Mario

                              Lou marrit pagaire

Un marrit pagadou venguè trouba un avoucat :

« Moussu, dis, siéu eici pèr vous dire que dève quàuqui sóu à-n-un individu que, chasco fes que me rescontro, m’afrounto davans tóuti, e me reclamo soun argènt, aquéu manjaire !...acÒ, sentès, me vèn en Òdi ! voudriéu un pau saupre, se i’aurié ges de biais pèr..pas paga. »

L’avoucat ié respound :

« avès-ti passa’n papié ? » « m’engardariéu bèn ! »

« i’a ges de testimÒni ? » « n’i’a ges, moussu. »

« eh ! bèn ! en aquéu cas, mandas-lou rascla de bouto ! »

« acÒ sufis, moussu ! …adessias !

Coume lou bon estajan anavo èstre à la porto, l’avoucat ié fai :

« me fau dès franc, coumpaire ! »

« avès de papié ? » l’autre ié dis. « noun »

« avès de tèstimÒni ? » « crese que badinas ? »

« eh ! bèn ! en aquéu cas, anas-vous rascla de bouto ! »

Armana prouvençau 1861-Frederi Mistral

Prepausa pèr Jano-Mario

mercredi 24 septembre 2014

Espousicioun au castèu de Fargues. Lou Pountet

Expo Fargues

Cette exposition, hommage à Frédéric Mistral pour commémorer le centième anniversaire de sa mort, aborde le thème de la flore chère au poète, tant dans sa vie que dans son œuvre.

Dans sa vie, c'est un herbier des végétaux présents dans ce qui fut le jardin de sa demeure, aujourd'hui musée Frédéric Mistral à Maillane. Arbres, arbustes, plantes diverses, soit une soixantaine de planches botaniques réalisées en langue provençale.

Dans son œuvre, ce sont les illustrations photographiques des végétaux chantés tout au long de son poème «  Mirèio » qui viennent accompagner le lecteur, alliant la beauté de l'image à celle du texte de F. Mistral.

Dans ces journées du patrimoine, mettre en valeur la langue provençale, patrimoine immatériel dont nous devons la renaissance à Frédéric Mistral, s'imposait comme une évidence.

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°37 Óutobre 2014

En óutobre, lou porc souto lou roure

 

Ma liberta

JÒrgi Moustaki

Ma liberta

Long-tèms te gardère,

Coume uno perlo raro,

Ma liberta,

Es tu que m’ajudères

À larga lis amarro,

Pèr ana ounte que siegue,

Pèr ana jusqu’au bout

Di camin de fourtuno

Pèr culi en pantaiant

Uno roso de vènt

Sus un rai de luno.

Ma liberta

Davans ti voulounta

Moun amo èro soumeso

Ma liberta

T’aviéu tout douna

Ma darriero camiso

E quant soufriguère

Pèr poudé satisfaire

Ti mèndris eisigènci

Cambière de païs

Perdeguère mis ami

Pèr gagna ta fisanço.

Ma liberta

Sachères desarma

Mi mèndris abitudo

Ma liberta

Tu que me faguères ama

Memo la soulitudo

Tu que me faguères risouleja

Quouro vesiéu acaba

Uno bello aventuro

Tu que m’aparères

Quouro anave m’escoundre

Pèr cura mi blessaduro.

Ma liberta

Pamens te leissère

Uno niue de desèmbre

Desertère

Li camin escarta

Que seguissien ensèn

Quouro sènso me mesfisa

Li pèd e li man liga

Me leissère faire

E te trahiguère pèr

Uno prisoun d’amour

E sa bello joulièro.

E te trahiguère pèr

Uno prisoun d’amour

E sa bello joulièro.

Revirado de Michèu

Lou Dardar descuerb la bèuta dÓu rasounamen matemati

Aquest tantost, lou jardinié biaissu veguè arriba tourna-mai soun coulègo Dardar amé uno grando joio. Lis abitudo reprenien lou dessus. Coume fuguè triste de pas lou vèire pendènt aquest ivèr. Aro, n’en mesuravo que mai quant aquesto amista èro impourtanto.

« Me vaqui ! Es poulido la vido ; coume m’es agradiéu de te pousque veni vèire ! Es quouro sian esta malaut que mesuran veramen que li causo li mai simplo soun impourtanto ; sian de countunio carcagna pèr de proublemo que soun en realita pau impourtant au regard de la santa. Asseten-nous sus lou banc e barjaquen un pau, qu’avèn forço causo à nous counta » diguè lou Dardar que la visto de soun coulego reviscoulavo.

Lou jardinié biaissu avié proumés à soun coulego de i’esplica la soulucioun au proublemo de soun felen. Perèu, se carguè d’aquesto taco que sara pèr lou Dardar uno descuberto.

« Escouto-me, Dardar, e vèiras qu’es pas coumplica ; me siéu demanda en t’esperant coume te poudriéu mountra lou mai simplamen poussible, la soulucioun au proublemo de toun felen. T’a demanda se poudriés veni au jardin partènt de toun oustau en fasènt 1 pas, pièi ½ pas, pièi 1/3 pas, pièi ¼ pas e tout-à_de_rèng. Es impoussible dins la pratico de lou verifica, mai te vau mountra qu’aurié pouscu ana forço mai liuen.

Anan pèr acÒ, parteja ta prougressioun virtualo en diferèntis estapo :

La proumièro estapo courespound i 100 proumié desplaçamen

La segoundo estapo courespound i 100 seguènt desplaçamen

La tresenco estapo courespound i 200 seguènt desplaçamen

La quatrenco estapo courespound i 400 seguènt desplaçamen

La cinquenco estapo courespound i 800 seguènt desplaçamen

La sieissenco estapo courespound i 1600 seguènt desplaçamen e tout-à_de_rèng 3200, 6400, 12800,………

Pèr chasco estapo, lou plus pichot desplaçamen es lou darrié : pas/100, pas/200, pas/400, pas/800, pas/ 1600….

Ansin à chasco estapo, auras fa mai de :

Proumièro estapo : 100xpas/100 = 1 pas

Segoundo estapo : 100xpas/200 = ½ pas

Tresenco estapo : 200xpas/400 = ½ pas

Quatrenco estapo : 400xpas/800 = ½ pas

Cinquenco estapo : 800xpas/1600 = ½ pas

E tout-à_de_rèng ….

Veses ansin, qu’à chasco estapo auras franqui mai d’uno mita de pas e coume i’a uno infineta d’estapo, miege pas après miege pas, poudras ana mounte vos » finiguè pèr dire lou jardinié biaissu.

Lou Dardar n’èro estabousi ; la tèsto ié viravo. Venié de descubri la bèuta d’un rasounamen matemati. Pèr éu, li matematico èron lou calcul amé si taulo de multiplicacioun que falié recita de cor ; mai, noun ! Au countràri, rèn à counèisse de cor, soulamen faire marcha soun esperit pèr un rasounamen simple e eficace.

« Baio-me un cop de toun vin, qu’es tambèn uno meraviho ! » faguè lou Dardar que reprenié gous à la vido.

Michèu

Crid di bèsti

Ai retrouba, encò d'un bouquinisto, un libre tout simple, un d'aquéli libre dis regiounalisto ( d'ùni diran passatisto) que, dins uno lengo foro dóu coumun talamen es preciso, imajado, justo, en un mot pouëtico, counto, descricho pèr un passiouna, de « Sceno de la vido en Lemousin e en Perigord verd ». Aquéu passiouna, ancian istitutour pièi deputa dóu Vau de Marno, es Fernand Dupuy, enfant dóu païs.

Escoutes-lou, aquéu vièi istitutour dounant à si felen uno leissoun de voucabulàri sus li crid di bèsti :

Lou gau canto, quiquiriqui ! ( vo caracaca) (1), la galino cacalejo (2), lou chin japo (3), lou chivau endiho (4), lou biòu bramo (5), la vaco bradalo ( vo mugis) (6), la dindouleto bresiho ( vo cascaïo) (7), la couloumbo roucoulo (8), lou quinsoun ramajo ( vo gasaio, bresiho) (9), li passeroun piéutounon ( vo repiéuton) (10), lou feisan e l'auco cridasson (11) quouro lou dindard clussis (12). La gramujo gréulo ( vo fai si coua) (13), mai lou courpatas crouaco (14) e l'agasso barjaco (15). E lou cat, coume lou tigre, miaulo (16), l'elefant barris (17), l'ase bramo (18) mai lou cèrvi rais (19)*, lou moutoun belo (20), evidentamen e vounvounejo l'abiho (21). La bicho bramo (22) quouro lou loup ourlo. (23)

Sabes, bèn de segur, tóuti aquéli crid, mai sabes-ti, sabes-ti que lou canard narrejo, li canard nasihon (24), que lou bòchi o la cabro cabreto (25), que la machoto-banarudo chouco ( ouloulo) (26), mai que la machoto, èlo, fai si chou (27), que lou pavoun bradalo (28), que l'aigle glatis (29).

Sabes-ti que se la tourtouro roucoulejo (30), lou favard ( o ramié) caracoulo (31) e que la becasso croulo* (32), que lou perdigau cacalejo (33), la cigougno claqueto (34), e que se lou courpatas crouaco (35), la graio courbino* (36) e que lou couniéu quilo (37) quouro la lebro plourinejo (38).

Sabes tout acò ?

Bèn, mai sabes-ti ? sabes-ti que l'alauseto piéulo (39), lou sabes pas.

E belèu sabes pas mai que lou picatas picasso* (40) o que lou senglié broundino (41), lou camèu barjo (42), e qu'es à l'encauso dóu camèu que se desbarjo.

Belèu sabes pas nimai que la poupudo (vo petugo) pupulo* (43), e sabes pas nimai se en Lemousin se dis «  la pepue » amor que pupulo o amor que fai soun nis emé de causo que pudisson ; basto ! Mai es poulit, la poupudo pupulo.

E encaro, sabes-ti ? Sabes-ti que la rato, la pichoto rato griso couïno ? (44) As d'avoua que sarié daumage de descounèisse que la rato couïno e encaro de noun saupre que lou gai cachoulo ! (45)

Tèste que vanego sus la telaragno , revira en prouvençau pèr Michello e si felen, Liso e Batisto.

Li mot marca d'uno estello* soun de mot qu'eisiston pas en prouvençau, lis a faugu crea.

1: le coq chante, 2 : la poule caquète, 3 : le chien aboie, 4 : le cheval hennit, 5:le b?uf beugle

6: la vache meugle, 7 : l'hirondelle gazouille, 8 : la colombe roucoule, 9:le pinson ramage

10 : les moineaux piaillent, 11 : le faisan et l'oie criaillent, 12 : le dindon glousse, 13 : la grenouille coasse, 14:le corbeau croasse, 15 : la pie jacasse, 16 : le chat et le tigre miaulent, 17:l'éléphant barrit, 18 : l'âne braie, 19 : le cerf rait, 20 : le mouton bêle, 21 : l'abeille bourdonne, 22:la biche brame, 23 : le loup hurle, 24:le canard nasille mais les canards nasillardent, 25 : le bouc ou la chèvre chevrote, 26 : le hibou hulule, 27 : la chouette chuinte, 28:le paon braille, 29 : l'aigle trompète,

30 : la tourterelle roucoule, 31 : le ramier caracoule, 32 : la bécasse croule, 33:la perdrix cacabe, 34 : la cigogne craquète, 35:le corbeau croasse, 36 : la corneille corbine, 37 : le lapin glapit,

38 : le lièvre vagit, 39 : l'alouette grisole, 40 : le pivert picasse, 41 : le sanglier grommelle,

42 : le chameau blatère, 43 : la huppe pupule, 44 : la souris chicote, 45 : le geai cajole.

 

 

Crounico jardiniero.

Quet estiéu !

Avèn pas manca d'aigo e avèn pas pati de la calour ; es toujour au mens acò de gagna, e es pas iéu que m'en plagneirai. Mai emé touto aquelo aigo, mi rousié soun gaire poulit, rouviha e taca de negre. Li poumo d'amour e li merinjano an gaire douna, crese qu'an manca de calour, amor que i'a agu quàuqui nue fresqueto...( vounge degrat au mes d'Avoust!)

Mai acò a pas coupa l'apetis di limaço e di cacalaus qu'an fa un malur dins mi taulo d'ensalado ; aro, pèr me n'apara, ai trouva un biais : anue, curbe mi plantun e mi taulo emé de velo d'ivernage, em'acò, ié venon pas !

De segur qu'avès remarca, coume iéu, qu'èrian envahi pèr de tòro raiado de verd e de gris que desfuion tÓuti li bouis ; es la piralo di bouis, que soun parpaioun se dis «  parpaioun dóu lume » ;

Ié fau pouvereja uno soulucioun em'un proudu que se dis «  baciloun de turinge » ( un proudu pèr li culturo bioulougico )Em'acò li caniho s'arreston de mastega e moron ; acò fai rèn is iòu, alor n'en fau passa tóuti li dès jour pèr n'en veni au bout. Mai semblo que la piralo agarisse pas li bouis sóuvage, s'ataco qu'en aquéli que soun planta dins li jardin, que soun pas dins soun envirouno d'óurigino. Segur que i'a uno esplicacioun en acò, à cerca dóu coustat di planto coumplementàri, o belèu di predatour de la piralo que s'atrobon qu'alentour di bouisseire sóuvajo, amor qu'en generau, la naturo prevéi tout.

Aro, se vèi que l'autouno es en camin, li fueio dis aubre coumençon de toumba ; mai aquest'an, de que n'en vau faire, di fueio di platano, amor qu'avèn plus lou dre de li crema ? Se n'en fau emplena de saco e de banasto pèr lis adurre à la rafatarié, ai pas feni de vanega e de gausi de gazòli... Aquelo dispousicioun de la lei m'agrado pas ; amave bèn de senti, à l'autouno, aquelo óudour di fueio que cremon ; acò me ramentave moun enfanço, à Cereste ! À la recreacioun,escoubavian la court de l'escolo e fasian de mouloun de fueio de marrounié que lou cantounié fasié crema lou dijòu ; i'avié toujour quauque galapian qu'escoundié de marroun dins lou mouloun de fueio, e petavon coume de cop de fusiéu . E l'óudour dóu fum s'espandissié dins tout lou vilage. Ai-las, acò es feni !

Pèr n'en reveni au jardin, l'umidita de tout l'estiéu a gasta quasimen tóuti mi rasin blanc, leva d'un pèd de l'autin que me fuguè baia pèr un moussu, un especialisto de la culturo en «  bioudinamìo », que me diguè : «  Avisas-vous de lou jamai trata, n'a ges de besoun ».

La bioudinamìo es un biais de faire en tenènt conte de l'aviado di planeto e en emplegant que de proudu naturau pèr planta e entre-teni lou jardin. Se voulès, vous n'en parlarai un autre cop.

Mai, fin finalo, acÒ fai chifra mai que mai. Li planto, soun coume nàutri, au mai ié baias de salouparié chimico, au mai soun sujèto à aganta li malautié. Lou dise de longo, fau lèissa faire la naturo...

Michello

 

 

 

 

 

 

 

La balado irlandeso

Cansoun de Renaud

Vouguère planta un arangié

Aqui mounte la cansoun n’en vèira jamai

Aqui mounte lis aubre n’an jamai douna

Que de granado desgoupihado.

Jusqu’à Derry, ma bèn amado,

Sus moun batèu, naviguère.

Diguère is ome que se batien,

Vène planta un arangié.

Beguèn un vèire, anèn pesca ;

Gès de guerro poudra perdura

Quouro la bièro e l’amista

E la musico nous faran canta.

Tuas vÒsti Diéu à tout jamai ;

Souto deguno crous l’amour se plais ;

Soun lis ome, noun li capelan,

Que fan verdeja lis arangié.

Vouliéu planta un arangié,

Aqui mounte la cansoun n’en vèira jamai :

Flouriguè e baiè

Li fru melicous de la liberta.

Reviraduro de Michèu e prepausa pèr Jano-Mario

La Sorgo

Cansoun de Marcèu Esteloun

Regoulo, regoulo en s’enanant

De sa bello sourso claro.

Es bluio, es verdo,

Seguis lou soulèu

Dins la mirado de sis iue,

Es verdo, es bluio.

Regoulo, regoulo en s’enanant

De sa bello sourso claro ;

Es bluio, es verdo.

Seguis lou soulèu,

Dins la mirado de sis iue,

Es verdo, es bluio,

Seguis lou soulèu,

Dins la mirado de sis iue,

Es verdo, es bluio,

Verdo, bluio.

Prepausa pèr Jano-Mario

Prouvènço Piemount

En legissènt li Nouvello de Prouvènço, aprenguère la despartido de Sergi Arneodo, « Mèstre de Counsciènci » prouvençale e italiano, ço que me faguè reviéure de souveni un pau luenchen.

Couneiguère aquel Mèstre lor di rescontre « Piemount-Prouvènço » que fasien amé lou group « Reneissènço » beileja pèr dono Mitan.

Aquéli rescontre se debanavon tÓuti lis an, lou proumié dimenche de setèmbre, ço que nous permetié d’i’ assista bord qu’à n’aquelo espoco, lis enfant dintravon en classo soulamen en Óutobre. Erian dins lis annado setanto.

Erian louja à Santo Lucio en Coumboscuro ; li repas èron pres ensèn amé lis àutri roudelet. Dourmian dins un mèmbre de soun oustau toucant l’ataié d’ebenistarié. Après lou pichot dejuna, pèr ana faire un brisoun de teleto, falié sourti e ana à la font que soun aigo èro jalado. Ero alor l’oucasioun de bÒni partido de rire. Falié pièi se carga dÓu vèsti countadin pèr ana à la messo à Santo Lucio ; sourtian pièi de la gleiso en un long defila pèr plaça uno placo dedicado à Frederi Mistral ; danso e cant seguissien la ceremounio. Me remembre qu’aquel jour, après li danso, un àvi nous acoustè : avié aremarca lou fanioun Reneissènço sus li tambourin ; nous faguè alor que couneissié Vedeno ; avié travaia enco li lachié Dao à Santo Ano ; moun ome se n’en souvenguè .

Dins lou tantost, li danso reprenguèron amé li group de la regioun, Demonte, Ronco Canavese e n’en passe.

Lou vèspre, se boutè lou fiÒ à un grand mast para de bos e danserian autour acoumpagna de l’acourdeoun. Quouro lou bos fuguè counsumi, beguerian lou vin caud , caufa pèr lou fiÒ; fuguè aprecia pèr tÓuti.

Uno annado, sian ana à Elia, pichot masage ajouca dins la mountagno ; jamai un car i’èro mounta ; pèr intra dins lou vilage, lis estajan avien espandi lou passage toucant lou vabre ; tÓuti lis ome nous ajudèron à desplaça lou car pèr lou bouta en direicioun dou despart. Lendeman, à Ronco Canavesse, messo, defila e danso fuguèron au prougramo ; sian esta counvida pèr un ome que demouravo tout près dÓu massiu de la Vanoiso ; èro lou direitour dÓu Lido de Paris ; nous Óufriguè lou champagno ; avié coumpra tout lou maset e baiè à chasque estajan uno vaco e ié faguè tambèn veni l’aigo.

En s’entournant d’aquéli sourtido, prenian lou tèms de vesita li quàuqui vilage rescountra : Cuneo amé sis especialeta de tourtoun e lipetarié, Suso e sis aperitiéu vo vin.

Dins tÓuti li vilage que ié figuerian recegu, uno placo coumemourativo au noum de Frederi Mistral fuguè pausado e souvènt uno carriero dÓu vilage porto soun noum.

Avèn garda un bon souveni d’aquélis escampado ; parlavian prouvençau amé li gènt dÓu rode que nous aculissien amé forço plasé e amista.

Oudeto

samedi 13 septembre 2014

Tiatre prouvençau !

 

Dissate, lou 4 d’ óutobre, l’Assouciacioun “ Lou pont de Garanço” de Vedeno a lou plèsi d’aculi à l’oustau assouciatiéu: “ La Chourmo dis afouga” de Perno-li-Font, que nous vai chala emé aquéli  très pichoti pèço; legissès acò:

La counsigno es la counsigno...

Banaste Babèu, uno païsano di mai rustico fai di siéuno pèr soun amessioun à l'espitau. Fai passa un brave carcan à l'acuièiris e uno mesprenturo s'istalo entr'èli dos.

Tout aquéu chaplachòu pèr lou derrabage d'uno dènt dou sèn !

Pèço escricho pèr Jano-Marìo Gerin e Crestian Morel.

Lou garissèire

Mourèu, après tant e pièi mai d'auvàri, fuguè engaja coume cantounié pèr la coumuno, e dèu tapa li trau dubert pèr la plueio..

Segound soun abitudo, amo d'estaca lou bout emé li passant. Vaqui que de fiéu en courduro, bono-di sa couneigudo dou plantun souvage, vai s'endeveni dins lou rôle dóu garissèire dóu vilage, ço qu'agradara pas sa femo...

Pèço escricho pèr Simouno Servant.

Sus lou banc di madur

Dins tóuti li vilage, i'a un banc à l'oumbro d'uno platano ounte lis ancian se recampon pèr charra de tout e de rèn.

A Perno-li-Font, avèn Mourèu que s'entre-mesclo dins li discussioun e qu'enrego la siéuno sus tout. Acò sènso tabla sus sa femo que lou tèn d'à ment...

Pèço escricho pèr Jano-Marìo Gerin e Crestian Morel.

 

Fotò 1::  Li vaqui sus lou pountin!

 

 

                  image

Fotò 2:

La chourmo guierdounado.

 

                                DSC01234

 

De tout segur qu’acò vous agradara, alor, venès noumbrous!

lundi 1 septembre 2014

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°36 Setèmbre 2014

 

Setèmbre emporto li pont, o bèn agoto li font.

 

 

Dessouto li dous tihÒu

Dessouto li dous tihÒu,

Asseta lou dijÒu,

Escoutave proun bèn siau,

Charra en prouvençau.

Lou Marius venié vèire

Soun grand ami moun rèire,

E aquel parladis

M’embuguè dÓu païs.

Oh ! Lengo Nostro tant amado,

Mai que mai deleissado,

Dous bres de ma jouvènço,

La prendrai ta defenso.

Michèu

Li retroubado de Dardar e de soun coulègo jardinié

« Bon-jour Dardar ! I’a de tèms que t’aviéu pas vist. De-que fasiés encÒ tiéu ? M’an di que sourtiés plus ? » diguè lou jardinié biaissu en vesènt arriba soun coulègo Dardar dins soun jardin.

« Me n’en parles pas ! Ai aganta uno salouparié ; fasiéu que de toussi. Aro es passa. Proufiche d’aquelo poulido journado pèr te veni vèire. Es uno reviscoulado pèr iéu. E tu, coume vas ? » respoundeguè lou Dardar veramen countènt de pousqué tourna vèire soun coulègo.

« Ère un pau ourfanèu de plus poudé barjaca amé moun coulègo ; mai aro que te vese, n’en siéu veramen rassegura ; avèn talamen de causo à nous dire » apoundeguè lou jardinié alor que s’anavon asseta tÓuti dous sus lou banc.

« Justamen, lou pichot es vendu me trouva aièr e m’a pausa un proublemo qu’ai pas pouscu ié respondre ; sabe pas mounte vai cerca acÒ ; de moun tèms, pensavian pulèu à la pesco vo à jouga ; mai, enfin ! Ié respoundeguère que te lou demandarié » diguè lou Dardar que i’èro un plasé de se trouba à l’oumbro dÓu tihÒu de soun coulègo.

« De-que t’a demanda toun jouine felen ? Siéu curious de lou saupre » faguè lou jardinié que la vesito de soun ami ié fasié gau.

« Vaqui ço que me diguè : Papet, sabe que vas ana vèire toun ami jardinié deman dins lou tantost. Es pas bèn liuen ; mai imagino qu’as un tèms infini pèr i’ana e que pèr l’ana trouba, vas faire un pas, pièi ½ pas, pièi 1/3 de pas, ¼ de pas e tout à-de-rèng. Assajo pas de i’ana ansin car li gènt poudrien dire que siés devengu fada! Mai, s’aviés tout lou tèms davans tu, arribariés-ti jusqu’au jardin de toun coulègo ? ». « Vaqui ço que me demandè moun drole ; ié respoundeguère alor que devié depèndre belèu de la loungour dÓu pas ; mai, que n’en sabiéu rèn e qu’anave te lou demanda. » diguè lou Dardar en se virant vers soun coulègo jardinié.

« Aqueste sèr, poudras dire à toun felen qu’auriés pouscu arriba dusqu’eici e meme faire mai d’un tour dÓu mounde, bèn-segur amé forço tèms davans tu » ié repliquè lou jardinié biaissu sènso gès d’eisitacioun. Avans de te n’esplica la rasoun, perdènt pas lis abitudo ! Anan tasta lou vin de l’annado e vas vèire qu’es uno meraviho. »

NB : la respounso dins lou journalet seguènt.

Michèu

Crounico jardiniero

Lou jardinié se dèu d'èstre paciènt...

Figuras-vous qu'aquest' an ai vist flouri tout ço qu'ai planta i'a dès an !Avans que de desmenaja, aviéu mes dins de pot touto meno de planto, aubre, aubrihoun que crèissien au nostre o dins lis alentour : un pichot tihòu (1), tetaire que creissié sus li racino d'un tihòu mant un cop centenàri qu'oumbrejavo nost'oustau ; segur qu'èron mis aujòu que l'avien planta'qui. Un frais (2), tambèn, uno grano samenado pèr un aucèu, amor que n'i’en avié un tant vièi que lou tihòu.Lou frais noun fai de flour espetaclouso, mai de flour sènso petalo, just uno pichoto garbo d'estamino, avans l'espelido di fueio, mai queto joio de li veire pèr lou proumié cop !

Pèr faire de lèio dins lou jardin, ai planta d'óulivié-fèr(3) que n'en aviéu trouva de grano au parcage dis Italian, en Avignoun; e aro, mi bèus aubret flourisson ! Es coume li pitouspouroun redoulènt(4), èron de grano trouvado sus d'aubret, dins un pargue.

E mi chaine (5) tant bèu! aviéu culi d'agland dins la séuvo dóu castèu de Chambord, souto d'aubre inmense, e uno quingeno d'an mai tard fan bèn si cinq mètre d'aut ; aquest' an cargaran si proumiés aglan. I'a encaro un saugras (6) qu'a fa poulidamen aquest'an si proumièri flour roso. Moun agrèu (7), tant poulidet emé si fueio pougnènto margaiado de blanc, lou croumpère, pichounet, pèr Calèndo, dins uno coupo emé d'àutri planto, e vaqui qu'a flouri e carga si proumièri boulo !

N'i’a pamèns qu'avien pas tant espera, coume lou pesseguié(8)... Èu avié chausi de greia dins un vase de flour, e fuguè lou proumié planta au jardin, e despièi cinq o sièis an se cargo, à la fin dóu printèms, d'uno moulounado d'aquéli pessegue coulour de vin ; mai chasqu'an si fueio agantavon la bousserlo : venien rouginasso e se boudenflavon avans que de toumba. Alor aquest'an ai assaja ço que m'avien douna coume remèdi : noun pas lou póuvereja emé de barbouiado bourdeleso, ié fau, tre la debuto de la primo, quouro li fueio coumençon de baneja, ié accrouca dins si branco de saquetoun de maio coum'aquéli que ié croumpés li tartiflo, e ié boutés dedins de cruvèu d'iòu, lou mai poussible, i'en apoundre chasque cop que s'emplego d'iòu à l'oustau. Lou cresiéu pas, mai pamèns es verai, aquest'an an pas agu li fueio boutihoulado !

Mai dins lou jardin, i'a pas que de plèsi ! Me fau derraba de longo li tijo de l'óubloun (9) que s'enviròuton de pertout ; crese que se restave un parèu de jour au jardin sènso boulega, me n'en trouvariéu encourdelado de cap en cimo ! Sabe pas coume faire pèr me n'en desbarrassa, e se quaucun lou saup, lou gramacìe de me lou dire !

Acò es coume li destrùssi, n'i’a qu'an ges de rapinaire... d'eisèmple, li guiraud-pudènt (10) que venon sus li frambousié, li vole pamèns pas empouisouna emé de salouparié chimico pèr enfeci tout lou jardin.

Aviéu de poulidi roso di mai redoulènto dóu rousié «  Fredéri Mistral » que m'an óufri l'an passa, e vaqui que d'escaravai (11), aquéli que soun negre taca de blanc, me rousigon tóuti li boutoun. Un après l'autre, lis agante e li negue, mai crese qu'au mai n'en leve, au mai n'i’a ! Fau vapourisa lou rousié emé de bouliduro d'ourtigo, mai dóu cop, senton pas tant bon !

Zóu, me fau arresta, ai d'obro que m'espero au jardin ; se couneissés un remèdi pèr tout acÒ, digas me lou !

Michello

  1. tilleul, (2) frêne, (3)troène (4)pittospore odorant, (5)chêne, (6) arbre de judée, (7) houx,

(8) pêcher, (9) houblon, (10) punaise des bois, (11) scarabée.

La chavano

Me souvene d'un jour, quouro ère enfant, me trouvave souto l'envans emé moun paire ; lou tèms s'èro mascara, à la subito, e d'uiau fasien de zistoun-zest dins lou cèu.

Moun paire aguè pòu, m'agantè dins si bras, e subran, de l'autro man dóu valat, lou tron toumbè sus uno piboulo e la refendeguè en dos, d'aut en bas..

Un autre cop, èrian à vendumia quartié di pichÒti plano ; lou tron petè, se boutè à plòure à bro ; ges de sousto pèr se n'en apara ! Se sian quicha souto la bacho emé li banasto de rasin. Veguerian lou fòudre sus lou poustèu en ferre de la ligno à nauto tensioun que s'abrasè, venguè roujo coume la forjo avans de s'entrauca dins lou sòu.

N'en fuguerian quite pèr un gros esfrai.

Jano-Marìo ( Reviraduro coulèitivo)

Encaro lou tron....

Èrian à Cavalaire, en veituro, anavian à Santo Massimo, e fuguerian susprès pèr uno chavanasso...

Subran, veguerian la boulo de fiò passa just davans lou paro-briso de l'autò, travessè la routo pèr s'ana jita dins la mar. Ausiguerian de crid d'esfrai di bagnaire qu'èron encaro sus la plajo.

Mai i'aguè mai de pòu que de mau, urousamen !

Simono ( Reviraduro coulèitivo)

Lou fóudre !

Sabe pas coum'acò venguè, pèr noste darnié cous de prouvençau dóu mes de Jun, mai se sian mes à parla de chavano, e en aquéu prepaus, n'i’a forço qu'an viscu de moumen un pau esfraious.

Es Jano-Marìo qu'estaquè lou bout, seguido pèr Simono ; vous vau aro counta la miéuno, jujas un pau...

Acò se passavo i'a tout bèu just quarant' an, l'estiéu de 1974.

Restavian en Avignoun, dins un pichot oustau qu'avian croumpa, entre mitan de la carriero Santo Catarino e dóu licèu Aubanel, dins uno carrierouno proun estrecho. Fasié uno calourasso espaventablo ; aviéu durbi dos fenèstro, uno que dounavo sus uno pichoto cour e l'autro sus la carriero. Ère assetado pèr faire teta moun pichot Rouman qu'avié aperaqui dous mes; moun einat, Pascau, quatr'an en aquelo epoco, èro quicha contre iéu e regardavo soun pichot fraire.

Subran m'avisère que lou cèu s'èro mascara, talamen qu'èrian dins la sournuro ; de luen en luen s'ausissié bourroula lou tron. Me disiéu que me faudrié lèu barra li fenèstro, un cop que lou pichounet arrestarié soun teta. Lou tron s'ausissié de mai en mai proche, e d'uiau enluminavon lou cèu. Mai aguère pas lou tèms d'espera'cò : tout en un cop n'en petè un de tarrible e veguère lou foudre que travessè l'oustau pèr davala pèr la fenèstro, passè just darrié moun pichot Pascau, qu'urousamen regardavo de l'autre coustat.

Imaginas un pau moun esfrai... diguère rèn, mai à la lèsto anère barra li fenèstro.

Crèse que d'aquéu jour m'avise pus de faire de courrènt d'èr quouro lou tèms es à la chavano, au contro d'acò, me despache de tout barra.

Michello

Titin dóu Martegue

I'a de gènt qu'an marca soun passage dins sa vido au vilage ; an viscu uno pountannado doulentouso dins soun jouin'age ; Titin n'es un d'aquéli.

Avans lou counflit de 1914, èro fiança emé Marto, «  Naud » ; la guerro s'atubè, e fuguè manda au front. Se pòu que pèr manco de coumunicacioun, Marto cresié que belèu avié despareigu..

Marto se maridè à Vedeno, e à la fin de la guerro,Titin desmoubilisa se maridè à Lioun e foundè uno famiho de mant un pichot. Coum'èro en mesacord emé sa femo e sis enfant, davalè à Vedeno rejougne Marto qu'èro vèuse en aquéu moumen.

Vaqui un parèu que s'es fourma après un fube d'esprovo. Titin e Marto restavon en dessus de nàutri, uno abitacioun en fàci de Balestri. Èro un ome galoi e toujour de bono imour ; me souvene qu'au moumen di fèn e di vendèmi èro aqui pèr douna d'ajudo. Dous cop pèr semano venié cura li chivau dins l'estable, rintravo de paio, èro impecable. Partié'mé sa boutiho de vin e soun paquet de taba que Jano-Marìo ié croumpavo ; aquéu jour èro l'ome lou mai urous de la terro !

Èro adeja proun vièi, e venguè un moumen que Marto lou poudié pus sougna, dintrè à l'ouspice de l'Isclo de Venisso, e de tèms en tèms, emé Marto, l'anavian vèire, ço que ié fasié grand plasé. Aquest ouspice èro dins un estat deplourable, la porto badanto dóu cementèri...

Defuntè gaire après.

Titin a leissa un bon souveni au vilage, e lou revèse encaro au travai, en siblejant o countant de blago.

Andreloun

N.B : S’avès uno istòri à nous counta (meme en francès), esitas pas : Nous agradarié de la bouta sus aquest journalet.

mercredi 18 juin 2014

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°35 Jun 2014

Soulèu de Jun

Rouino degun

 

De Nanto à Endaio

(920 km en tandem coucha)

Partènt d’Ancelis sus Lèro

Pèr rejougne Biarris la rico,

Long de la costo atlantico,

Pedalan jusqu’à la sero.

fotò 1

Dessus noste tandem coucha,

Liuen di veituro brusènto,

Avançan, suau, l’amo risènto,

Sus de camin apara.

fotò 2

De la vilo de Du Bellay(1)

Au rode di Du de Bretagno,

Perseguiguerian sènso lagno,

Dins un païs poulidet.

fotò 3

D’uno obro inmenso que fai gau,

Dous pont descubriguerian :

Lou de Nante tant elegant,

Lou de Sant Nasero tant aut.

fotò4

 

Vaqui la Vendée rebello,

Si palun e sis aucèu,

Si lando clafido de couniéu,

Que trouban toujour tant bello.

fotò 5

Vuei la costo seguiguerian :

D’ustri si famous crassat

Que li brego nous fan leca,

Pèr un tèms li lèisserian.

fotò 6

Sus un long e dre camin,

Rejougnèn La Rouchello ;

Dins l’esquino, la boufarello

Nous buto bèn fort vers la fin.

fotò 7

Charento avèn travessa

Sus un vièi pont trasbourdaire ;

De tèms n’avèn mes pièi gaire

À Mareno pèr arriba.

fotò 8

Sus un batèu gigantas,

Giroundo avèn travessa,

E sus de camin dre, plat,

Finiguerian l’estapo las.

fotò 9

Dins un païs subre-bèu,

Souto uno pinedo bèn fresqueto,

Avèn lounja li duneto,

Vers Arès pèr fini lèu.

fotò 10

Vaqui la duno dÓu Pilat,

E pèr soun grand escalié,

Francès emai estrangié

Descuerbon alor sa bèuta.

fotò 11

Biscarosso avèn quita,

Pèr de plasènt mounto-davalo,

Quichant fort sus li pedalo,

Pèr lou soulèu dardaia.

fotò 12

Li Lando lis avèn lèissado :

En tres cop de manivello,

Vaqui Euskadi la bello

E sis estacioun renoumado.

fotò 13

Di dos vilo Baiouno, Biarrris,

Au rugbi esquipo rivalo,

Qualo sara la capitalo

Di basque e de soun païs ?

fotò 14

Es acaba lou long viage.

Sian arriba à Endaio,

Long de poulidi draio,

Ravi pèr lou païsage.

Jun 2014

Michèu

  1. « Urous que coume Ulisse…. »

 

image        fotò 1                  image  fotò 2  imagefotò 3imagefotò 4imagefotò 5imagefotò 6imagefotò 7imagefotò 8

imagefotò 9

imagefotò 10

imagefotò 11

imagefotò 12

imagefotò 13

imagefotò 14

Moun afougamen pèr la pesco à la ligno

Siéu óuriginàri de Rems, en Champagno, ounte ai toujour viscu fin qu'à ma vengudo à Vedeno, i'a d'acò dos annado. Mi pu poulido vacanço soun aquéli passado encò de mi grand. Restavon dins un vilajoun toucant lis Ardeno ; mi meiour remèmbre soun liga au lavadou. Partian emé ma grand, la barioto cargado dóu tinèu de bugado encaro tubant ; erian perseguido tre lis abord de la ribiero pèr un troupèu d'auco siblanto e menaçanto. Avans de s'istala, ma grand m'ajudavo à alesti moun atirai de pesco rudimentàri : uno longo jitello, de fiéu garni d'un clavèu de ligno fa em'uno espinglo desvirado que i'acroucavian lou verme desenterra de fres sus plaço, e lou miracle óuperavo !

Entanterin que ma grand fretavo, lavavo, bacelavo e refrescavo lou linge dins l'aigo vivo de l'Aisno, sourtiéu, tout à coustat d'aquelo aigo sabounouso, de peissounet qu'au nostre ié dison « maca », que boutave delicadamen dins un ferratet d'aigo pèr lis entourna à l'oustau, espedicioun perihouso estènt que lis auco nous escourtavon au retour, mi saut pèr lis evita mau-menavon li pauri peissounet.

Acò fuguè moun aprendissage e n'en siéu toujour restado afeciounado pèr la pesco à la ligno qu'ai countunia de pratica e qu'ai la chanço de parteja emé moun felen, aquipa d'arnés di mai mouderno, mai subre-tout dins lou respèt pèr li peissoun que butan tourna-mai dins l'aigo, delicadamen e sistematicamen.

Travail de reviraduro couleitiéu sus uno idèio de Daniello.

Moun pepèi

Moun pepèi gardavo de fedo, noun pèr la lano, mai pèr la basano. Cade fin de mes, s'enanavo à pouncho d'aubo emé sa miolo «  Parpaioun » pèr vèndre si pèu à la fiero d'Embrun ; e ço que m'agradavo èro d'ana em'èu e de vèire s'auboura lou soulèu de darrié li mourre.

Quouro avié vendu tóuti si pèu, anavo croumpa tout ço que l'oustalado poudié pas proudurre e que ié defautavo : li brouqueto, la sau, lou petròli...

E se pèr cas óublidavo quaucarèn, se fasié espòussa pèr la grand. Pèr me faire plesi, m'óufrissié lou journau de « Mickey » e de lipetarié, que ié disien «  pipo-frès »( en francès, « aspir'frais ».)

Avans de s'entourna à l'oustau, s'arrestavo mai que d'un cop au cafè pèr bèure lou pastis; urousamen, Parpaioun couneissié bèn lou camin de l'oustau !

Travai couleitiéu sus uno idèio de Marc.

N.B : S’avès uno istòri à nous counta (meme en francès), esitas pas : Nous agradarié de la bouta sus aquest journalet.

La proucessioun di fiolo

« Près de Bourboun, vers la mountagno, i'a'no vieio capello que ié dison Sant Marcelin, e lou proumié de Jun, lis ome de Bourboun ié van proucessiounalamen en pourtant tóuti à la man uno boutiho de vin. Lou femelan ié pas amés, perço -que nòsti femo, segound la tradicioun roumano, à passa tèms, bevien que d'aigo ; e pèr i'abitua li chato, se ié disié de longo, emai se ié dis encaro, que l'aigo fai veni poulit. »*

Coume lou disié tant bèn Frederi Mistral dins si «  Memòri e raconte », aquelo tradicioun se perpetuo despièi lou siècle XVIen à Bourboun.

Sant Marcelin fuguè au siècle IVen, avesque d'Embrun ; semblarié qu'emé li mouine de l'abadié de Mount-Majour aguèsse sauva la pichoto Crau de la pesto en agoutant li palun.

Pèr agué refusa de sacrifica i faus-diéu, fuguè jita dins un croutoun empli de terraio esclapado, e blessa, un ange l'ajudè à se releva ; aubourant alor un tessoun taca de soun sang devers lou cèu, diguè aquéli paraulo : «  Segnour, vous óufre acò en sacrifice ». E un miracle se prouduguè, subran, fuguè uno gerlo de vin que tenié entre si man.

La capello Sant Marcelin fuguè bastido au siècle voungen, e li bourbounès envoucavon lou Sant pèr faire veni la plueio à la debuto de Jun, quouro li rasin coumençon de gounfla, e tambèn ié demandavon de lis apara contro li desbourdamen dóu Rose. Mai coume se dis à Bourboun, « Sant Marcelin, bon pèr l'aigo, bon pèr lou vin », en souveni de sa gerlo de vin benesido, l'envoucavon lou proumié de Jun pèr benesi lou vin, fin que la recordo à veni siguèsse bono e qu'aquèu vin siguèsse un remèdi contro tóuti li fèbre.

E la ceremounié se debano encaro, à l'ouro d'aro, coume l'a counta Frederi Mistral.

A dès-e-nòuv ouro, lou proumié de jun, lis ome van à la glèiso, e d'aqui, en proucessioun, s'encaminon vers la capello Sant Marcellin ; d'en proumié, lou clergié en capo roujo, e li clerjoun, pièi lis ome que carrejon lou buste e li relicle de Sant Marcelin, e enfin li proucessiounàri, chascun tenènt sa boutiho de vin à la man.

La messo se dis en prouvençau, pièi lou curat declaro : «  Mi fraire, destapas vòsti fiolo, e que touto barbo calo, vau faire la benedicioun »*Se canto alor li preguièro cousacrado, lou conse e lou clergié se signon e turton si fiolo, segui pèr l'assistanço que fai coum'èli.

Mai n'en bevon qu'uno goulado e tapon mai li fiolo pèr lis entourna au siéu, amor qu'aquéu vin benesi a lou poudé de gari li fèbre. Canton pièi lou cantico à Sant Marcelin, pièi la Coupo Santo.

Un cop l'óufice acaba, li ome se van entaula emé si femo que lis esperavon foro de la capello ( n'ia qu'espinchon au fenestroun).

Mai, que li femo siguèsson enebido d'aquelo ceremounié, acò me tafuravo l'esperit, e cercave lou perqué d'aquelo istòri..

E se capitè que lou dilun de Pandecousto, pèr la taulejado soulenno de la Santo Estello, en Aigo-Morto, aviéu à man drecho un moussu d'un age respetable, cigalo d'argènt espingoulado à la vèsto ; ié demandère d'ounte venié, l'asard fai bèn li causo, me respondeguè qu'èro de Bourboun! Alor, sènso mai espera, ié demandère lou fin mot d'aquelo istòri. E vaqui ço que me respondeguè :

«  Semblo que i'ague dos resoun en acò : se dis que Sant Marcelin n'avié soun proun de tóuti aquéli femo que viróutejavon à soun entour, qu pèr garni l'autar de linge brouda, qu pèr flouri la glèiso, chanja li cire, neteja, tafura.. tóuti aquéli manjo-bon-Diéu ié venien en òdi. E la segoundo resoun sarié qu'amavo pas li femo. En mai d'acò, dins li relicle, i'a uno dènt dóu sant, e se dis qu'es la dènt qu'avié contro li femo ! ».

Aquest' an, moun ome anè à la proucessioun em'un e sis ami bourbounès e m'a pourgi de fotò que poudrès veire sus lou blog : http://blogdemagrand.blogspot.fr

Michello

*leva de : « Memòri e raconte » de Frederi Mistral

 

Image (4)

IMG_4309

IMG_4311

IMG_4320

lundi 26 mai 2014

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°34 Mai 2014

Au mes de Mai,

Vai coume te plais

Envitacioun

Lou mes passa, dins aquéu journalet, vous ai parla dóu jardin de Moussu Mistral, à Maiano. À l'ouro d'aro, es lou jardin dóu musèu Frederi Mistral ; l'oustau, coume lou jardin, se podon vesita. ( d'à gratis pèr lou jardin).

Vous ai di que Dono Mistral n'avié fa la douno à la coumuno. Es dounc l'óufice de tourisme que s'en óucupo ; es coum'acò que Dono Brigido Pitra, qu'ei counservadouiro dis archivo, e tambèn en cargo dóu jardin, me demandè, à la debuto de l'annado, de realisa l'erbié di planto dóu jardin e de lou veni metre en mostro  au musèu, e encaro de l'acoumpagna pèr li vesito dóu jardin, à la fin de Mai e la debuto de Jun ( Li «  Rendez-vous au jardin »).

Es pèr iéu un grand óunour, dins l'annado de counmémouracioun de la despartido dóu Mèstre, d'apoundre moun obro umbleto dins l'entimeta di liò, dins lou fougau ounte Mistral a espremi l'inmensita de soun engèni pouéti.

Michello

Amour meirau, o istint de counservacioun ?

Pèr nosto secoundo escourregudo de printèms, emé touto la chourmo di boutanisto, anerian erbourisa dins lou relarg de l'abadié de Sant Michèu de Ferigoulet. Alegue (1), massugo (2) e massugueto ( vo isop de garrigo) (3) s'espandissien à jabo. Sus li mourre, alentour, aquéli gràndis ourquido noumado «  embriago de colo »(4), aubouravon fieramen si grapo de flour sarrado. ( Soun pas enebrianto, mai semblon d'èstre pintado emé de vin!). Après agué escarlimpa uno colo, se sian arresta pèr estudia sabe plus queto flour, souto un pin, e nòstis iue fuguèron atira pèr quicon que brihavo, au soulèu, sus un rampau .

-De qu'es acò ?

En lou regardant à la lùpi, se vesié coume de tiero de bouleto blanco bèn arrengueirado e pegado sus la tijo, tout à l'entour dóu rampau ; la majo part èron traucado d'un pichot trau redoun, e tóuti èron cuberto de pichotis escaumo d'un blanc nacra que brihavon au soulèu. Tout aquest ensèmble fasié coum'un manchoun de dous à tres centimètre de long.

-Mai de qu'es acò ?

Uno de nòsti cambarado, après l'agué bèn eisamina nous espliquè qu'acò èro la nisado d'uno toro proucessiounàri. Pego sis iòu sus un rampau fin que quouro espelisson, li babo aguesson lou manja sus plaço. Pèr lis apara di destrùssi coume li fournigo vo li guèspo, mai tambèn dóu marrit tèms, derrabo d'escaumo de sis alo e li pego sus lis iòu, de galis, e ié fai coum'uno tèulisso.

Elo, fin finalo, n'a pus de besoun de sis alo, amor que saup que sa vido s'arresto aqui, après agué coumpli soun obro majo : perpetua soun espèci.

AcÒ me ramento ço que vous aviéu counta, crese qu'èro l'an passa, sus lou nis d'aquélis aragno noumado epèiro, un nis que semblavo un pichot balloun diregible, amarra dins un cantoun de la muraio, à la sousto souto la gourgo, e à la calo dóu vènt, balloun fa de dos espessour de sedo pèr que la ninèio sieguèsse en segureta.

Avès tòuti vist li nisado de prègo-Diéu, accroucado un pau de pertout, contro li muraio, li contro-vènt, lou pege dis aubre...lis iòu soun apara pèr uno moufo soulidificado, e garnido d'alveolo ; acò dèu proutegi lis iòu di destrùssi, mai tambèn de la plueio e de la fre. Aquelo sustànci que sor de soun abdoumen ei viscouso, espesso ; au fin bout de soun vèntre, un aparèi estrange se met en mouvemen, semblo dous cuié que boulegon coume pèr faire mounta li claro d'iòu en nèu. Aquèu boulegamen encourpouro de boutiholo d'èr dins la masso viscouso, e en secant, lou mescladis vèn dur e isouterme. De tèms en tèms, s'arresto, enfounço soun óuviduto dins la moufo e ié quicho uno sequèlo d'iòu, pièi recoumenço soun nis. Vesènt acò, Fabre, lou saberu de Serignan, en soun tèms, avié imagina qu'acò se poudrié asata à la coustrucioun e à d'àutris usage dins la vido vidanto.

Tout acò me leisso pensativo, e me dise que tóuti aquéli bestiouleto an coumprès d'istin, bèn de causo que l'ome se crei d'agué descurbi. Belèu qu'en liogo de lis estermina d'un biais sistemati, vaudrié mies li regarda autramen... ( Parle pas di toro proucessiounàri que soun un dangié vertadié pèr la santa).

Noto :

  • En Prouvènço, li nis de prègo-Diéu soun nouma « tigno » coume li mourdaduro de la fre sus li pèd vo li man. Es pèr acò que Jan-Enri Fabre avié escri à Fredéri Mistral fin de ié demanda lou perqué d'aquesto oumounimìo ; noun sabe ço que lou pouèto avié respoundu au saberu.

  • Aqueli nis avien la reputacioun magico de faire passa lou mau de dènt ; n'en falié garda un dins lou pouchoun, n'ia que lou nousavon dins lou moucadou, o pèr lou pas perdre, lou courduravon dins sis abit.

  • Li flour : 1:Alegue : se dis tambèn pourraco : asphodèle. 2 : massugo : se dis encaro roso de mountagno : ciste cotonneux. 3 : massugueto, vo isop de mountagno : hélianthème. 4 : embriago de colo : Barlie de Robert ( orchidacée)

Michello

Lou sàvi de Peiroutous (pichot vilage dóu Plantarèu)

L’autouno avié cubert lou camin de soun mantèu de fueio morto. Fasié bèu tèms. La plueio dóu matin s’èro arrestado e aro, un bèu soulèu calignadou dounavo d’alen à nòsti barrulaire.

Lou camin s’esperloungavo, suau, sus li coustiero dóu Plantarèu. Èro pas un camin di gènt pressa. Prenié lou tèms de mounta e davala ; èro uno regalido de proumiero de lou segui.

Ansin, coume pourta pèr uno nivo, li barrulaire s’encaminavon. Atraversèron lou bos dóu Comte de Fanjatous, pèr desbouca, fin finalo, dins la valado risènto dóu riéu d’Argentat.

Aqui, dins uno prado, à la sousto de la mountagno de Quié, un vilajoun, amé belèu cinq vo dès oustau, agouloupa à l’entour de sa glèiso, semblavo bèure lou soulèu generous.

Nous sarrerian e dintrerian.

De piquet de vigno, tout au long de la carriero grando, bèn aligna e amoulouna, atestavian d’uno vido oubranto, proudutivo.

Lou vilage èro dounc pas vuege, abandouna. Pamens, gès de mounde. Mai noun, aqui, sus un banc, au soulèu, un brave ome, tout soulet, esperavo.

Lou veguerian.

Li proumié lou saludèron. Nous respoundeguè, tout espanta d’aquéu signe d’amista ; dèu pas passa forço caminaire dins lou vilage !

« Tè, n’en vaqui d’àutri ! se diguè alor, me li fau ana vèire ! Mai, mount’es passado ma cano ? Mounte l’ai messo? Ah ! la vaqui ! Mai, se sarron de iéu ! M’an bèn vist ! e me volon charra ! »

Que fuguè countènt, nost’ome ! D’estrangié l’anavon escouta, éu que i’avien talamen di que repepiavo !

E èro pas amoussado la flame d’aquest’ome. Nous esbrihaudè, talamen mandavo de belugo. En un vira d’iue, nous semblè vèire tourna viéure lou vilajoun : Li carreto cargado de si fais de castagnié pèr faire li piquet de vigno, li biÒu ajouga e tout susènt que s’entournavon d’uno journado de dur travai buta pèr lou bouié ajuda de soun aguiado, li vesprado amé si vihado dins lou cantoun de la chaminèio, li castagnado, li despelucado e n’en passe.

Fuguerian traspourta dins un mounde qu’aurian agu proun de peno à imagina, tant lou vilage semblavo endourmi. Prenié tourna-mai vido dins la bouco d’aquest’ome de quatre vint siès an.

« E aquéli piquet que descubreguerias, de-que voulès, nous faguè lou brav’ome, soun moun travai de tóuti li jour » e coume pèr s’escusa, apoundeguè : « acÒ, óucupo ! »

AcÒ óucupo ! AcÒ óucupo !

E O ! AcÒ óucupo, aquéli man, aro que tremolon tant, mai que tenguèron tant de cop, la destrau tout uno vido vidanto.

E O ! AcÒ óucupo aquéli cambo, aro que trantolon tant, mai que lou menèron tant de cop, à la fièro de Pamiers, pèr croumpa li besougno necessàri à la vido de la granjo.

E O ! AcÒ óucupo aquelo tèsto, aro qu’óublido tout, mai que deguè tant de cop, chifra pèr paga lis estudi dóu droulet, en proumié au licèu de Pamiers e pièi à l’Universita de Toulouso, pèr que devenguèsse un Moussu.

E O ! AcÒ óucupo l’esperit, tambèn, pèr pas pensa à la téulisso de l’oustau que leisso passa l’aigo, pèr pas pensa à la malautié, pèr pas pensa au droulas que la vilo i’a rauba e que li vèn plus vèire, pèr pas pensa au vilage que se mÒr.

E O ! AcÒ óucupo !

Pin, pan, rai !

N’en vaqui un de mai !... « Aquéu es poulit ! arregardo, ma Louiseto, coume es bèn dre ! Es pas coume iéu ! »

E O ! AcÒ óucupo !

Pin, pan, rai !

N’en vaqui un de mai !... « T’ensouvènes, ma perloto, de l’annado qu’uno chavano de nèu nous tenguè encafourna pendènt mai d’un mès ? N’avian fa de piquet ?

E O ! AcÒ óucupo !

Pin, pan, rai !

N’en vaqui un de mai !... « Deman, ma perloto, te faudra alesti un pau mai de café ! Lou Jan de Perpignan nous vendra querre li piquet. Nous pourgira de segur uno boutiho de soun bon muscat. »

E O ! AcÒ óucupo !

Pin, pan, rai !

N’en vaqui un de mai !... Dóu lié à la cadiero e de la cadiero au lié, pièi dóu lié au lié, sarié, si que noun, lèu acabado aquesto vido !

E O ! AcÒ óucupo !

Pin, pan, rai !

N’en vaqui un de mai !... Douno de ritme à la vido : uno vido sènso ritme es coume uno cansoun sènso musico.

Pin, pan, pin, pan, pin, pan…. Queto leiçoun de vido !

Quàuquis annado mai tard, dins moun vilage de Prouvènço, m’arribe de pensa à n’aqueste vièi ome. Sa leiçoun, noun l’ai óublidado : siéu aro moulinié dóu Moulin « Li dous tihÒu » ; acÒ óucupo, mai subretout, m’es agradiéu.

Michèu

lundi 19 mai 2014

Un espetacle de trìo!

               Image (5)

 

Argument:

Au travers de cette conférence musicale, les interprètes se proposent de nous faire revivre, l'espace d'une soirée, un peu de notre histoire provençale avec la musique de nos lointains aïeux...

Ils évoquent le génie des troubadours, poètes et musiciens, dans la littérature de la langue d'oc, du XIème au XIIIème siècles.

Grâce à la vidéo-projection et au support d'images de scènes moyenâgeuses, ils nous présentent des lieux mythiques encore hantés par l'âme de ces artistes, qui, en chantant l'esprit chevaleresque et l'amour courtois, ont changé l'image de la femme.

Vous saurez tout sur l'art du trobar, génie des troubadours, la fin'amor, la cour d'amour, ainsi que sur l'un des illustres troubadours de notre terroir, Raimbaut de Vaqueiras.

La conférence est dite en français ; pour les textes interprétés en langue d'oc, le texte original ainsi que sa traduction en français, sont projetés sur le grand écran.

 

Venez nombreux!