mercredi 25 janvier 2017

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°59 : Janvié 2017

“Noun óublida l’essenciau pèr miéus viéure sa vido”

Leiçoun de vido : Li clavèu e la barriero

Un cop èro, i’avié un drole qu’avié marrit caratère. Un jour, soun paire ié baiè un saquetoun de clavèu e ié demandè de n’en planta un dins la barriero de soun jardin chasque cop que se disputarié amé quaucun.

Lou proumié jour, lou drole n’en plantè un noumbre espetaclous. Li semano que seguiguèron, aprenguè à se mestresa e n’en plantè de mens en mens dins la barriero. Fin-finalo, arribè un jour que n’en plantè plus degun. S’en anè alor vèire soun paire e i’anounciè la nouvello.

Soun paire ié diguè alor de retira chascun di clavèu qu’avié planta. Quouro fuguèron tóuti enleva, ié diguè : « Moun fiéu, as fini pèr bèn te teni amé lis àutri, mai agacho tóuti li trau que i’a aro dins la barriero. Sara plus jamai coume avans. Quouro te charpes amé quaucun e que ié dises quaucarèn de marrit, ié leisses uno blessaduro coume aquelo. Meme se lou tèms passo, n’en demourara toujour uno marco. »

Li dos sandalo

En Indo, dous passagié vouiajavon asseta sus lou cubert d’un trin clafi de mounde quouro l’un d’éli perdiguè sa sandalo : La veguè toumba au sòu, à coustat di raio. Pas-pu-lèu, prenguè sa segoundo sandalo e la mandè lou long dóu camin de ferre.

Soun vesin s’en estounè e l’ome ié respoundeguè :

« N’ai rèn à faire d’uno soulo sandalo. E se quaucun trobo la qu’es toumbado, ié sara pas mai utile. Autant que trobo li dos ! »

Tèste trouba dins la revisto « Alternatif Bien-Être » e

revira pèr Michèu

Drole de tèms !

Sabiéu bèn que, i’a de tèms, moun Grand fuguè forço deçaupu pèr un de si meiour ami que sousprenguè en trin de ié rauba si rasin. Mai pensave pas qu’uno talo mesaventuro m’arribarié.
Pèr aquèstis óulivado que fuguèron gaire fruchouso, sousprenguère dins uno de mis óuliveto forço granado, uno femo qu’amé l’ajudo d’un fielat e d’un penche, me raubavo mis óulivo.

                         50539738-cueillette-des-olives-dans-le-village-de-sicile-italie-image-teint-efoutò de la telaragno

Souspreso pèr moun arribado, countuniè pamèns à penchena l’óulivié e n’avié adeja uno pleno caisso d’óulivo bèn redouno.

                     51046341-pile-d-olives-fra-chement-cueillies-olives-de-fond

(foutò de la telaragno)

« Madamo, sias en trin de me rauba mis óulivo » ié cridère coumpletamen estabousi.

« Noun Moussu, glène e i’a ges de pancarto que me l’interdis » me respoundeguè amé forço aploumb.

Decidère alor de souna li gendarmo .

Avans soun arribado, veguère arriba uno veituro que s’acantounè darrié la miéuno.

« De-que venès faire aqui ? » demandère à l’oumenas que sourtié de soun auto.

« Vene querre lis àutris óulivo, pèr li mena au moulin » me diguè l’ome amé forço asseguranço.

« N’avès adeja pourgi » ié cridère.

« Vo, 59 kilo ! »

N’èro trop. Urousamen que li gendarmo arribèron e l’afaire s’acabè pèr uno recouneissènço de dèute signado pèr li dous raubaire.

M’entournère à l’oustau coumpletamen destimbourla e vous pode dire que n’en dourmiguère pas de la niue.

Lendeman matin, aquéli mal-estru me venguèron paga sènso un mot d’escuso.

Racountère aquesto istòri à un ami qu’èro tambèn forço deçaupu pèr lou coumpourtamen de quàuqui gènt e me countè alor sa darriero mesaventuro.

Quouro s’encamino amé sa femo dins la fourest, an pèr abitudo de saluda li gènt que rescountron e ansin un pau barjaca. Mai quàuqui fes, óutenon ges de respounso ; alor, pèr mountra i gènt soun impoulidesso, dis quatecant à sa femo, proun fort pèr èstre bèn entendu : « Dèvon pas èstre francès, bord qu’an pas respoundu ! ». E vaqui qu’un jour se veguè respoundre : 

« Sian francès, moussu, mai disèn bon-jour à degun ! ».

Pàuri gènt e bèn tristo dèu èstre sa vido !

« Noun óublida l’essenciau pèr miéus

viéure sa vido »

                                                               Michèu

                                              Après li fèsto....

Après lou tarabast di fèsto calendalo, coume es dous de retrouba lou siau e la pas necite à la refleissioun e au repaus...coume es bon de pousqué, tourna-mai, remira lou leva dóu jour, escouta li brut d'en foro de l'oustau, lou vènt e lou balans di branco, l'auceliho que van e venon dins la bouissounaio, lou gau, eilalin que souno l'ouro dóu leva. Apareilabas, de l'autre coustat, lou clouchié desgruno sis ouro... Lou cèu, pau à cha pau s'esclargis, lou blu se fai mens founs, e doucetamen, tout s'entremesclo ; es la magìo de l'ouro bluio.... me laisse flouta dins mi pantai ; siéu dedins o deforo ? Sabe pus...mi libre soun deforo e me fau esvarta lou brancun pèr lis aganta..

                 IMG_0678

Lou “ dedins-deforo” (foutò de Michello)

Li cat, éli, dormon di tres. Dequé i'a de miés à faire quouro fai fre deforo, que l'animalun soumiho souto la terro ? An ges besoun de calendié nimai de reloge, coume li planto, espèron lou signau. Despièi que li jour soun vengu tant court e li lòngui niue proun frejo, li cat dormon la majo part dóu tèms, bèn enroula que semblon la couquiho di cacalaus.

 

IMG_0685Toupie”( foutò de Michello)

N'avèn un que li pichot avien bateja « Nouvè » ; de tèms en tèms, sauto sus lou bufet pèr s'asseta dins la moufo de la crecho, bèn à soun aise , pièi s'entorno mai dourmi sus soun couissin.

 

IMG_0765 “Nouvè” ( foutò de Michello)

31 Desèmbre : Darnié jour de l'an avans de cabussa en 2017 ; la nèblo jalado escampo si pampaieto d'argènt ; gès de brut, tout es estoufa pèr la nivoulino qu'agaloupo tout. Deman sara un autre jour, uno autro annado, e zou mai li vot, li souvèt, li poutoun... Aquest an, encaro mai que lis autre a passa coume un uiau....

                                                                      Michello

De vido...de chin !

Dins ma vido, ai toujour agu de cat, tóuti mai bèu e brave lis un que lis autre, tóuti abandouna, se soun vengu recata au miéu. Bràvi cat ! Ai pres siuen de vous, e me l'avès rendu au centuple !

 

IMG_0755Mai de chin, n'avèn agu que tres, mai tres forço diferènt lis un dis autre. Pèr coumença, i'aguè uno chino « teckel » di long péu negre emé dos taco rousso sus lis usso. Èro bravo, mai quèt caratère ! Amavo pas d'èstre netejado, mai d'un cop es anado se viéutoula dins la bòuso ; quand avian decida de la lava, lou coumprenié rèn qu'en vesènt tout ço qu'avian alesti pèr acò : bacino, saboun e pato pèr la seca. S'enanavo, e de tout lou jour la vesian pus ; avans de s'entourna à l'oustau, alucavo se lis eisino de la teleto èron encaro lèsto pèr lou suplice ; se vesié pus rèn, alor dintravo à l'oustau touto countènto.

                             dogue-teckel

Jenìo e la pichoto chino “teckel” Venus, e iéu, darrié ! ( foutò de 1975!)

Pièi, i'aguè Jenìo, uno grando chino di dogo alamand, blanco tacado de negre. Fuguè abandounado jouino pèr de gènt que l'avien croumpado, pièi la leissèron au refuge de la SPA. Es aqui que moun ome la veguè un jour, e n'aguè pieta. I'anerian mai tóuti tres emé lou pichot, e aquelo bèsti lou sentiguè : s'aplantè davans nous autre en nous regardant dins lis iue e nous baiant sa pauto ; pièi nous pausè sa tèsto sus l'espalo.... Es coume acò que l'avèn adóutado ; jougavo emé li pichot e semblavo toujour se mesfisa de ié pas faire mau. E ço qu'èro finalamen amusènt, es qu'aquelo bèsti tant grando, avié pòu de tout ! Avié pòu de la chavano ; quouro ausié lou tron, coumençavo de tremoula e fasié tres-tres, alor assajavo de veni sus nòsti genoui pèr se rassegura ! Me souvene qu'un sèr que regardavian un filme au marrit fenestroun « La sounado de la séuvo » e i'avié de loup qu'ourlavon... noste bravo Jenìo istè gaire en chancello, tout d'uno escarlimpè sus mi genoui en fasènt tacheto ! E quouro la menave encò dóu veterinàri, dins la salo d'espèro fasié rire tout lou mounde amor que tremoulavo de la pòu, pèr la rassegura, falié ié teni la pauto ! En aquelo epoco, avian une cato « Belugo » que noun poudié faire si pichot s'èrian pas à coustat d'elo ; alor la chino èro tambèn aqui, emé sa testasso tant grosso que la cato à coustat dóu panié, lipavo li catoun ! E quouro dourmié, li catoun i'escalavon dessus e se couchavon sus sis esquino . Alor elo durbié lis iue, aussavo un pau la tèsto pèr li regarda , e boulegavo pus ; S'avié besoun de se leva, s'aubouravo doucetamen pèr li faire esquiha avans de se bouta sus si pauto. Quouro n'en fuguè, proun vièio, à soun darnié badai, tóuti l'avèn plourado. D'annado mai tard, erian en chancello pèr croumpa un autre chin, un « labrador ». E un de nòstis ami nous sounè pèr nous counvida à veni au siéu, à Saut pèr vèire un poulit chin que lou poudié pus garda. I'anerian lou dimènche di rei ; avèn begu lou cafè, manja lou reiaume, blaga , e lou chin, bèu labrador negre, viravo à l'entour de la taulo, fasié l'ourso, dre sus si pauto de darrié, gingoulant pèr se faire douna un tros de reiaume.. Quouro se sian auboura pèr nous enana, lou chin ( que ié disien Villi) avié coumprès ; nous seguiguè jusqu'à la veituro, e un cop durbido la porto de darrié, tout d'uno s'istalè sus lou sèti, dins un souspir de countentamen, e mutè plus...Après uno pichoto ouro de routo, nous vaqui à tres kiloumètre de l'oustau, aqui ounte fau ataca la mountado soudo, e subran lou chin s'aubouro de soun sèti e se bouto à gingoula de plesi en boulegant la co ! Sabié, ai jamai sachu coume, qu'arribavo à soun nouvèl oustau... A la fin de la semano, noste fiéu einat venguè à l'oustau pèr la dimenchado. Lou divèndre, sus lou cop de dès vo vounge ouro de vèspre, avèn ausi sa vèituro qu'atacavo la mountado, e lou chin, que dourmié coume un soucas sus sous couissin, l'ausiguè tambèn ; s'aubourè tout d'uno e anè l'espera darrié la porto en boulegant la co ! E ié faguè fèsto coume se sabié qu'èro quaucun de la famiho ; e faguè la meme causo quouro venguè noste segound fiéu ; coumprenié tout ! Venguè éu tambèn proun vièi, diabeti, e agarri pèr li raumatisme. Esperè que touto la famiho siguesse vengudo, èro moun anniversàri, pèr faire soun darrié badai. E mai de dès an après, mi felen se ramenton encaro que pichot qu'èron, s'assetavon à coustat d'éu, sus soun couissin, apiela contro soun esquino, ié legissien de libre ; éu, urous coume un rèi, boulegavo pus....

 

                               Labrador

            Vili, vo “ Bouboulo”  en 1996                                                                

                                               Michello

samedi 14 janvier 2017

la vaqui, la vertadiero moustacho d’ourso!

                            

     081 la moustacho d'ourso

foutò d’Oudeto

Es aquelo mato de bauco, que cuberto de nèu s’èro desseparado en dos, e que faguè pòu à la feleno d’Oudeto. ( vèire lou journalet dou mes d’óutobre)

dimanche 1 janvier 2017

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°: 58 « Bòni fèsto calendalo ! » Desèmbre 2016

 

                               Lou Pichot Capeiroun Rouge

 

20732259-Petit-Chaperon-Rouge-rencontre-un-loup-Banque-d'images imajo de la telaragno

A l’orle dóu bos, vivié uno chatouno que li gènt dóu vilage amavon forço. Ié disien lou Pichot Capeiroun Rouge bord que pourtavo toujour un capouchoun d’aquesto coulour.

Un jour, sa maman ié diguè : « Ta grand es malauto ; Porto-ié aquesto galeto e aquest pichot pot de mèu. Mai passo pas pèr la fourèst car poudriés faire de marridi rescountro. »

La chatouneto prenguè lou panieroun e partiguè d’un pas jouious.

Escoutant pas li counséu de sa maman, decidè de travessa la fourèst pèr poudé jouga amé sis ami lis animau.

Subran, alor que la chatouneto cantounavo jouiousamen, lou loup sourtiguè à sa rescountro.

« Bon-jour, chatouno. De-que fas touto soulo dins aquesto grando fourèst ? » ié demandè lou loup.

« Vau pourta un pichot panieroun de lipetarié à ma grand qu’es malauto »

« E demoro liuen ta grand ? » demandè lou loup en se fretant lou mentoun.

« Noun, viù tout proche d’aqui » respoundeguè la chatouno en mountrant uno chaumiero dóu det.

Lou loup decidè d’ana éu-tambèn encò la grand e arribè encò la malauto bèn avans la chatouneto.

Piquè à la porto.

« Quau es ? » demandè la vièio damo.

« Siéu lou Pichot Capeiroun Rouge » respoundeguè lou loup en imitant sa voues.

La grand durbiguè la porto. Lou loup se jitè sus elo e n’en faguè qu’uno boucado. Pièi se carguè de soun bounet de niue e prenguè sa plaço dins lou lié.

Quouro la chatouno arribè, fuguè souspreso de trouba la porto duberto e li moble revessa.

« Mounte sies, grand ? »

Lou Pichot Capeiroun Rouge anè tout dre dins la chambro de sa grand.

« Grand, as bèn de grands iue … »

« Es pèr mièus te vèire, moun enfant »

« Grand, as bèn de gràndis auriho ! »

« Es pèr mièus t’entèndre, moun enfant ! »

« E qu’as de gràndi dènt ? »

« Es pèr mièus te manja » cridè lou loup en se jitant sus la chatouno e n’en faguè qu’uno boucado.

Gava e satisfa, lou loup sourtiguè e s’endourmeguè davans l’oustau. Un bouscatié passè e coumprenènt ço que s’èro debana, durbiguè lou vèntre dóu loup que n’en sourtiguèron sano e sauvado lou Pichot Capeiroun Rouge e sa grand.

                                    Reviraduro de Michèu

 

                             Nouvè....ié sian mai !

 

                             images-et-photos-gratuites-libres-de-droits-téléchargement-gratuit30-1560x878

L'annado a fila coume un uiau, emé sa cargo de joio e de peno ; e nous vaqui tourna mai au tèms de Calèndo, pountannado qu’ame mai que mai, amor que ramplis nòsti cor de joio e nòstis iue de meravihous. Se n'en manco de gaire pèr qu'emé moun ome pousquessian dire que quasimen despièi mié-siècle que se sian marida, avèn toujour festeja Nouvè au nostre, emé nosto famiho, nòsti gènt e la parentèlo, pièi, à cha un se soun amoussa... Venguè pièi nosto nisado, e aro, li nisado de nòstis enfant, li nebout e neboudo e sa ninèio. Dequé i'a de mai bèu qu'aquéli taulejado famihalo, qu'aquéli matin de nouvè que fan rire l'enfantuegno ? Despièi que mi péu blanquejon, que lou vieiounge me secuto, retrobe toujour la meme voio pèr lis engensamen calendau, mai chasqu'an me pause la questioun : Quant de cop encaro sourtiras li santoun de sa bouito ounte lis as sarra, pèr candelouso ? Auras-ti encaro long-tèms la voio pèr ana acampa la moufo, lou verbouisset, li branco de sapin pèr adourna l'oustau ? E quouro te saras enanado à Santo Repausolo, quau sourtira li santoun de sa bouito, quau reünira la famiho à l'entour dóu fougau ? L'aurés coumprés, Nouvè es pèr iéu uno fèsto sacrado ; siéu urouso, tre la debuto de Nouvèmbre de vèire li magasin s'adourna de beloìo de touto merço : garlando beluguejanto, santoun, dauraduro e ournamen calendau ; e de presènt, n'en vos, n'en vaqui ! E que me fai gau de croumpa, pèr chascun, ço que de segur ié fara plesi, de l'empaqueta poulidament e lou sarra, en esperant lou bèu grand jour. Quouro mis enfant èron pichot, lou mai jouine, sènso muta, èro capable de vous desvira l'oustau pèr saupre ounte èron escoundu li paquet ! Quand l'einat me diguè que cresié plus au Paire Nouvè, es iéu que fuguère la mai entristesido, amor qu'èro un pau de la magìo de Nouvè que s'avalissié. Es éu que me diguè : « Tant miés qu'eisisto pas, lou Paire Nouvè, coumençave de me demanda coume fasié pèr teni en l'èr ! »

Ah, Calèndo ! Que de fèsto meravihouso aurai viscudo ! E li vaqui mai que s'acampon !

                                                    Michello

                                          Un Nouvè en musico...

Acò se passavo i'a proun de tèms, pèr tout dire, au siècle passa, e meme au darrié milenàri... Adeja, chatouno, amave forço la musico, la grando musico, e en l'escoutant, ère toujour esmougudo. E me disiéu : quand saras grando, aprendras à n'en jouga, ansin te poudras chala de longo. E me vesiéu deja, desgrunant de noto, e la meloudìo se coumpausavo dins ma tèsto, bressarello, encantarello...E me vesiéu assetado davans l'estrumen que me pivelavo tant pèr sa gràci que pèr la clarta dóu son ; me vesiéu, anas saché lou perqué, touca de l'arpo ! Encò de mi gènt, n'en ai jamai parla, avien deja proun de mau pèr nous abari, falié travaia ; la musico, èro pèr éli, un afaire de fulobro, acò nourris pas soun ome ! Alor me siéu countentado de n'en pantaia... Ai travaia, abari mis enfant, e ai feni pèr óublida moun souvèt. Sus lou cop de la cinquanteno, un jour que barrulave dins Paris emé lou mai jouine de mi fiéu e soun amigo, dins lou rode de l'Arc de Triounfle, m'aplantère davans uno veirino ounte fasien la mostro de quàuquis arpo, tóuti mai bello lis uno que lis autro. N'aguère un sarramen de cor en sounjant à moun pantai de jouinesso ; ma vido s'èro escoulado, e l'aviéu óublida. Alor countère tout acò à Rouman e Flourenço que me diguèron : « Coume vas èstre à la retirado dins quàuquis annado, as que d'ana aprene la musico ! » E ma fisto, es ço que faguère ; ai après la teourìo musicalo, li lei de l'armounìo ; quet chale ! Ai descubert qu'emé sèt noto se poudié proudure uno enfinita de son ; e tout d'uno, acò me semblè clar, simple, bèu e estraourdinàri. Arribè Nouvè ; chascun duerb si presènt, e dins moun paquetoun, i'a uno clau, e un papié emé d'entresigne ; e ansin, d'esplico en esplico, finiguère pèr descurbi... l'arpo ! Ero davans mis iue, e lou cresiéu pas... la poudiéu touca, caressa si cordo, li faire canta. N'en fuguère touto estabousido ! Bràvis enfant ! Avien tout ourganisa : chascun avié dubert lou porto mounedo ; avien vougu me faire lou presènt de ma vido, e l'avien fa ! I'avié encaro un pichot papafard ounte i'avié marca : « Emé li coumplimen de Dono Crestino », soun adrèisso e numero de telefouno. De Paris ounte restavo, Rouman m'avié trouva un proufessour, eici, à -n-Avignoun, aguère plus qu'à la souna pèr coumença li leiçoun. Es ansin qu'ai agu lou plesi de musiqueja, de lònguis annado de tèms. A la vespredo, pèr me repausa d'uno journado de travai, anave dins moun burèu, seguido de moun chin « Bouboulo », un gros chin negre di « Labrador », e ma cato, elo tambèn, negro « Poupouno » ; elo sus lou radassié, èu sus lou tapis, e m'escoutavon...tèms en tèms, la cato durbié lis iue, jitavo un pichot « miàou ! », pièi penequejavo mai ; lou chin, éu, à chasque fin de particioun aubouravo la tèsto e me regardavo coume pèr me demanda : « es deja feni ? »E coume recoumençave de jouga, pausavo mai sa tèsto sus sa pauto dins un gros souspir.. Èrian urous ! Ai agu lou plesi de jouga emé de cambarado de l'escolo de musico, moun pantai èro vengu realita ! Mai vaqui, i'a quàuquis annado, que li misèri de l'age an coumença ; l'artròsi m'agarriguè lis espalo, li genoui, pièi à cha pau, li pougnet e li man. Mi det perdèron sa souplesso, soufrissiéu, e deguère faire moun dòu de la musico ; l'arpo restè muto, souleto dins un cantoun. Mai acò me maucouravo ; un estrumen de musico dèu jouga, dèu viéure, alor, dins un sarramen de cor decidère de me n'en separa. A la vèio d'un Nouvè, un jouine moussu la venguè querre , me la croumpè pèr sa chatouneto que, me diguè, adeja à cinq o sièis an, avié en elo la musico e s'èro afougado pèr aquel estrumen. En sounjant tant à la souspresso e au bonur d'aquelo pichoto, qu'à moun arpo qu'anavo countunia belamen sa vido, n'en fuguère tout d'uno assoulado...

                                                                          Michello

                                                 depositphotos_123747540-stock-illustration-harp-musical-instrumentimage de la telaragno

                          Un biais de dire........istòri vertadiero

Lou paire d'un de nòstis ami èro ploumbié. Un cop qu'èro à travaia dins uno grando oustalarié avignounenco, i'aguè uno dono ( dóu pessu!) que s'entramblè dins si fiéu eleitri, e toumbè de mourre bourdoun, li raubo estroupado... S'aubourè tout d'uno, e venguè coume acò au ploumbié : « Avés vist, aquéu lestige ? » E éu, de ié respoundre : - « iéu apele acò un tafanàri ! »

                                                                           Michello

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°57 : Nouvèmbre 2016

 

“ Lou mes dis óulivado”

                                      Lou laid anedoun

Un bèu matin de printèms, tóuti lis anedoun de la Maman cano esclapèron si couquiho e sourtiguèron de l’iòu…tóuti, à part un, que semblavo voulé jamai sourti.

La maman cano èro souscitouso. De-que se passavo en dedins ? « Crese qu’aquest pichot es bèn timide ! »

Enfin, la couquiho se roumpè e apareiguè un estrange anedoun, au plumage gris terne.

Lou laid anedoun vivié urous en barboutant dins l’aigo amé si fraire.

Mai un jour, lou canard lou mai valènt dóu galinié apareiguè. Quouro veguè l’anedoun, decidè qu’èro bèn trop laid pèr demoura amé lou groupe. «  Vai-t’en e t’entornes pas aqui ! »

Maman cano assajè d’apara soun pichot mai tóuti lis àutris animau se garcèron d’elo. Tout lou mounde pensavo que lou canard èro tant orre que meritavo que lou cassèsson.

L’anedoun partiguè dounc en quisto d’un nouvèu fougau. En camin, rescountrè uno colo de canard que se garcèron d’éu : « Qualo meno d’animau estrange sies-ti ? 

Subran, un cassaire sourtiguè dóu bartas. Li canard fugiguèron tre li proumié cop de fusiéu…

L’anedoun se retroubè fàci au chin dóu cassaire ; creseguè sa darrièro ouro arribado souto li cro de l’animau, mai lou chin faguè demi-tour.

« Deve èstre bèn laid pèrque meme li chin degnon pas se sarra de iéu ! »

Perseguiguè soun camin, triste e soulitàri, sènso autro coumpagno que li pichots animau de la fourèst. Aperceguè au liuen un oustau e se sarrè pèr demanda d’ajudo e uno sousto.

L’acuei fuguè pas lou qu’esperavo. Lou cat trop gasta pèr la mestresso de l’oustau èro forço jalous : «Se vai esmòure davans éu e m’amara plus ! »

« Deforo ! canard, tiro-te vo couneiras mis arpo ! »

Pièi, fuguè l’ivèr e l’anedoun lou passè en tremoulant de la fre.

Quouro lou printèms arribè, d’enfant lou descubriguèron dins soun oustau que s’i èro assousta. E encaro uno fes, deguè fugi.

Lou tèms passè e l’anedoun grandiguè. Un jour que se bagnavo dins un estanh, de magnifique ciéune se sarrèron d’éu. L’anedoun lis agachè amé curiouseta.

Pièi s’agachè éu-meme dins lou rebat dis aigo e ço que descubriguè lou faguè cambia à jamai. S’aperceguè qu’èro en realita un poulit ciéune e noun un laid anedoun coume lou cresié.

                          chicks-1528296_960_720

 

                                    reviraduro de Michèu

                         Me parlès pas de « Halloween ! »

 

           halloween-1734982_960_720

Aquelo fèsto de « Halloween » me vèn en òdi ! N'avèn pas proun, de fèsto, au nostre ? A l'ourigino, èro uno fèsto poupulàri e pagano tradiciounalo celto, d'Irlando, Escosso e Païs de Galo. Ié disien « vihado de la Toussant », en anglés : « The eve of all sant's day ». Belèu èro l'eiretage d'uno fèsto celto, la fèsto de « Samain » qu'èro celebrado à la debuto de l'autouno.Tóuti aubouravon sa lanterno emblematico, uno coucourdo vuejado de sa poupo e decoupado pèr n'en faire uno meno de tèsto ourriblo, que ié boutavon uno candelo dedins : « Jaume de la lanterno ». (« Jack o' lantern »).

 

                   stock-photo-halloween-pumpkin-head-jack-lantern-on-wooden-background-283016600

Au siecle 19èn, i'aguè un fube d'irlandès e d'escoussès, que fugissènt la famino, s'enanèron planta caviho en Americo, e i'aduguèron tanbèn aquelo tradicioun de la vihado de Toussant. Ai las ! Emé l'afougamen di jouine pèr tout ço que vèn dis Estat-Uni d'Americo, aquelo tradicioun fuguè lèu adóutado e espandido au nostre. Li jouine e lis enfant se devon de carga de vèsti esfraiant de masco, de trevant, de moustro vo de tiro-sang, pèr pièi ana pica i porto dis oustau en disènt l'escounjur : « De sucrèu vo un sort ! ». E de parla d'acò, d'aquelo vèio de Toussant, acò me ramento un di mai esfraiant entarramen qu'ague viscu, amor que se passavo un 31 d'óutobre dins la vesprado, i'a d'acò quàuquis annado. Èrian dins un vilajoun d'Ardecho, à quatre ouro de vèspre, davans la glèiso, qu'esperavian l'ouro de la ceremounié. E ma fisto, lou gourbeirard, emé touto la sequelo de veituro que lou seguissien , se fasien espera ; i'avié pamens que miechoureto de routo pèr veni despièi la capello de l'espitau jusquo à la glèiso. Espèro qu'esperaras...res venié ; tout lou mounde qu'esperavon s'estounavon, alucavon si mostro, telefounavon, e ma fisto, l'ouro passavo... Dóu tèms qu'esperavian, vaqui qu'arribo uno chourmo de drole e de jouvènt, emé sis òrri vèsti e si coucourdo ; n'i'avié meme un qu'èro abiha tout de negre, e brandussavo sa daio...la mort ! Aqui, davans la glèiso, à l'ouro de l'entarramen, ai trouva'cò proun descounvenènt. Enfin, à cinq ouro miejo, arriberon ! Crese que l'óuficié de pouliço que devié èstre presènt au moumen de barra la caisso èro parti, degun sabié ounte...Basto ! Lou curat faguè coume lou di tres messo basso, diguè la messo à la lèsto, amor que lou cementèri riscavo de barra si porto, e coume faire ? Lou lendeman èro Toussant, ges d'entarramen, acò nous menavo au dilun, èrian que lou divèndre... Enfin, à sièis ouro, à jour fali, arriberon au cementèri. Lou cros èro dubert, sourtiguèron la caisso dóu carri, e la boutèron dedins ; ai las ! Rintravo pas ! N'en mancavo gaire, mai poudien pas barra lou cros ; en mai d'acò, un di croco-mort èro esquicha darrié, poudié plus sourti ; fauguè tourna sourti la caisso ; èro nègro nue, ié vesien pus rèn, fauguè avança lou carri pèr faire lume emé li fare ; agantèron lou rabot, e zin-zan, acourchiguèron un pau la caisso pèr que pousquèsse rintra dins lou cros. Èrian tóuti aqui palafica, degun mutavo. La nèblo èro toumbado e agaloupavo tout, acabant ansin l'orrour dóu tablèu. E subran, vesen arriba un ome que semblavo tra pèr tra au mort ; meme estampaduro, meme trecana, meme age. Tóuti venguerian blave, sachènt plus ço que se passavo, s'èrian pas dins un marrit pantai emé la chaucho-vièio... Fin finalo, la famiho lou recouneiguè, èro lou fraire bessoun dóu defunt ; en malamagno despièi de lònguis annado, avié vira l'esquino en tóuti ; mai sachènt la despartido de soun fraire, s'èro mes en routo, mai malurousamen èro toumba en pano de veituro en camin, vaqui lou perqué èro tant tardié. Pas besoun de vous dire qu'aquéu sèr, avèn pas fa d'alòngui au cementèri...

                                                                  Michello

 

                              moonlight-through-trees-1616303_960_720

                         Pèr faire manja de liéume is enfant.....

Acò se saup proun, lis enfant amon gaire li liéume, mai vous vau baia uno recèto que ié vai faire ama.....li coucourdeto ! Me n'en dirés de nouvello !

Lou bescue emé de choucoulat e....de coucourdeto !

Fau : 200 gr de bon choucoulat negre 180 gr de coucourdeto raspado 3 iòu 50 gr de farino 30 gr de sucre

Pèr coumença, fau faire foundre lou choucoulat dins lou ban-marìo, pièi lou leissa un pau refreja. D'aquéu tèms , espeluca e raspa dos pichòti coucourdeto

( vous fau 180 gramo de poupo). Dins uno jato, fouita lis iòu emé lou sucre, fin d'agué uno crèmo blanco e moussouso ; i'apoundre lou choucoulat, bèn mescla, pièi la farino, toujour bèn bourroula, e fin finale i'apoundre la coucourdeto. Bouta tout acò bèn mescla dins un mole burra, vo dins un d'aquéli mole de « silicouno » qu'arrapon pas. Pièi bouta dins lou four caufa à 180 degrad pèr uno vinteno de minuto. Lou leissa refreja avans de lou sourti dou mole.

                                                                  Michello

 

                                 ob_b43385_gateau-au-chocolat-courgette

Foutò de la telaragno

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°56 : óutobre 2016

 

“Adiéu estiéu,

Bon-jour autouno!”

                                      La moustacho d’ourso
  L’istòri se  debanavo dóu tèms di vacanço d’ivèr dins la nèu. Me proumenavo amé ma feleno que manjavo dins si tres o quatre an.   Alor que passavian sus un pont de nèu, sauto sus un aubre e pataflòu cabusso dins lou trau.  Me cline pèr vèire mount’èro passado e vese plus que soun bounet . La pichoto cridavo : « Memèi, Memèi, lèu-lèu, i’a l’ourse, vese si moustacho ! »  En regardant au founs dóu trau, veguère uno tousco de bauco que la pichoto avié presso pèr li moustacho de l’ourso !!

                         miscanthus-hiver pour moustaches d'ourso

foutò de la telaragno

                                                         Oudeto e reviraduro coulèitivo
                                

                                         Pinocchio

Lou vièi Gepetto fabriquè un pantin de bois e lou troubè tant poulit que ié baiè un noum : Ié diguè Pinocchio. Miravo lou pantin quouro aquest se boutè à sauta e à parla, à la grando joio de Gepetto.  Gepetto ié coumprè un cartable, de libre e lou mandè à l’escolo. Lou faguè acoumpagna pèr Criquet qu’èro toujour de bon counsèu. Mai Pinocchio preferissié s’amusa e refusant d’escouta Criquet, se rendeguè à-n’un teatre de marioto.  Lou prouprietàri dóu teatre vouguè garda aquest pantin que fasié forço virouleto. Mai Pinocchio plourè talamen que lou leissè parti e ié baiè cinq pèço d’or.
  Sus lou camin dóu retour, Pinocchio rescountrè dous gusas. Criquet  counseiè à soun ami de fugi aquesto marrido coumpagno, mai Pinocchio vouguè rèn entèndre.  Lou Reinard e lou Cat qu’èron forço finocho, ié counseièron d’enterra si pèço pèr li faire fruteja.  Pinocchio ié faguè fisanço e tre qu’aguè l’esquino virado, li dous coumpan ié  raubèron.  Après aquesto aventuro, Pinocchio decidè d’èstre mai rasounable e mai óubeissènt e prenguè lou camin de soun oustau.  Uno couloumbo apareiguè alor e ié diguè que Gepetto avié pres la mar pèr lou cerca. Mai, sus la routo, troubè uno carreto coumoulo d’enfant que se rendien au Païs di Jouguet, e óublidant si bònis entencioun, partiguè am’èli.  Passè de journado entièro à jouga..  Mai un matin…s’aperceguè qu’avié d’auriho d’ase.  Plourè e mandè tant de tristi bramage  qu’uno bono fado aguè pieta d’éu e ié rebaiè soun aspèt abituau. Redevenguè dounc un pantin mai, tre que messourgavo, soun nas s’espandissié.  Amé de trounc d’aubre, bastiguè uno barco e acoumpagna de soun inseparable ami Criquet, prenguè la mar pèr retrouba lou paure Gepetto. Avien perdu tout espèr…de lou retrouba quouro fuguèron engoula pèr uno enormo baleno. Qualo fuguè la suspreso de  Pinocchio quouro troubè, dins lou vèntre de l’animau, soun car papa ! Proufichant d’un badamen dóu moustras,  se pousquèron escapa.  Desbarquèron sus la gravo. Pèr recoumpensa Pinocchio, la bono fado lou trasfourmè en un vertadié pichot drole.
                                              Reviraduro  de Michèu                                              

 

                                             L'oustau de mi grand
Vous ai deja parla d'aquéu pichot améu acrouca sus un pendis de colo, entre la viloto d'Ate e lou galant vilajoun de Vièns ; es aqui que moun rèire-grand de-vers
paire, Louvis – Moudèst, escai-nouma «  lou minaire » amor que fasié lou cavaire de pous, davala de si mountagno, èro vengu se louga pèr travaia, estènt encaro enfant. Si gènt, eilamoundaut, mai paure que li paure, lou leissèron parti, éu qu'èro l'einat, pèr assaja de gagna sa vido. E ma fisto, capitè bèn ! Fuguè aculi dins uno bono famiho, qu'avien de paio au paié ; éu èro gaiard e ardit au travai, em'acò, brave e poulit garçoun à ço que me n'an di. Fin finalo, se maridè em'uno di chato de l'oustau, Dóufino ; fau dire qu'avien fa Pasco avans li Rampau... Es coume acò que nasquèron moun grand, Feneloun, e soun fraire, Benòni. Aguènt planta caviho eilabas, Feneloun, moun « Pépé Lon », se maridè em'uno chato de Simiano, e s'istalèron à coustat de l'oustau peirenau. Èro un pichot oustau, mai mancavo pas  d'estable, de remiso e de cafouchoun. Pèr ié dintra, falié mounta tres escalié, souto l'autin de la glicino, buta la grosso porto de bos, e mounta mai tres o quatre escalié de pèiro ; intravias alor dins un membre sourne, que just uno fenèstro ié dounavo de jour ; à man gaucho, l'eiguié de pèiro subre-mounta d'uno estagiero clafido de toupin de touto merço, au founs de la pèço, la chaminèio que leissavo escapa de fum tant que poudié, e à coustat dóu fiò, un pichot radassié ounte moun grand penequejavo l'estiéu, quouro fasié trop caud pèr travaia, e l'ivèr, quouro fasié trop fre pèr sourti. Contro lou buget, trounavo uno majestouso mastro de bos de nouguié. Revese encaro lou placard di prouvesioun, dins lou recantoun, e la chambro di grand, darrié lou buget, emé soun gardo-raubo inmense, que amave tant de ié fourfouia dedins. E ço que troubave lou mai estraourdinàri, èro un pichot courredou que menavo vers uno autro chambro, toujours barrado, e que, coume lou gardo-raubo, recatavo  de tresor. Aquéu courredou èro talamen estré, que, leva de iéu qu'ère mistoulino, pèr ié passa, se falié faire mince, qu'en mai d'acò èro sourne, se ié vesié rèn, e à soun bèu mitan, pèr sòu, i'avié uno trapo que dounavo dins la grùpi di cabro ; mèfi ! qu'aurien lèu fa de vous embana ! I'avié uno autro chambro, de-pèr dessus la cousino, mai pèr i'ana, falié sourti de l'oustau e aganta un escalié toucant l'estable di chivau ; l'estiéu, coucagno, mai l'ivèr .. . Lou vènt amoussavo li candelo, falié marcha de tastoun, en se tenènt à la muraio. Es aqui que moun paire e soun fraire  avien dourmi, mai estènt parti d'aqui despièi forço tèms, la chambro, que sa téulisso prenié un pau l'aigo, servié pèr feni d'amadura li poumo e li coudoun. Ié gardavon encaro li rasin pendoula i fusto, li meloun verdau, li gigerino, frucho requisto pèr l'ivèr. Au sòu, i'avié peréu un mouloun d'amelo e de nose qu'esperavon d'èstre manjado. Es aqui, qu'emé mi sorre, avèn dourmi quàuqui-fes, tóuti tres dins un grand lié ; se sarravian pèr se rassegura en escoutant li bru dóu deforo ; la biso que miaulavo dins lou trau de la sarraio, e que butavo li contro-vènt di post desjounta ; dins li grands aubre bacela
pèr lou vènt, li machoto ourlavon, e tóuti tres assajavian de dourmi emé tout aquéu chafaret. I'aguè un cop, qu'au mitan de la niue, fuguère revihado pèr un grand bru, un tron assourdènt...èro ma sorre einado qu'avié cabussa dóu lié dins lou mouloun de nose... Ah, e la croto ! Aviéu uno bello petocho, de i'ana ! Èro founso e falié davala quàuquis escalié de pèiro lusènto de l'umideta, la candelo à la man, en se tenènt à la muraio, risquènt à chasque cop de s'envisca dins li telaragno ; queto aventuro ! Un raioulet travessavo la croto, au printèms, èro uno veno dóu sourgènt qu'abenavo la font e lou lavadou. Aqui trounavon quàuqui bouto pèr lou vin dóu Papet, e pèr sòu, d'escourpioun negre que s'enfugissien tout d'uno pèr s'escoundre souto li bouto, qu'èron pas abitua au lume. Quand lou vieiounge lis agantè, mi grand se venguèron istala à Ceresto, dins un oustau vesin dóu nostre. Eilabas, l'oustau fuguè barra ; quàuqui moble fuguèron vendu, coume lou gardo-raubo, que fauguè esclapa lou buget pèr lou pousqué sourti. D'aquel oustau, en mai di souveni, n'ai garda dous moble : lou radassié dóu papet, e la mastro, mai à soun aise dins moun grand oustau. E quàuqui fes, à la vihado, dins lou siau, lis entènde cracina ; me sèmblo que se revihon pèr me counta sa vido d'avans, eilabas, dins lou pichot oustau de mi grand.

 

                                                                      Michello     Photo 1 de st Amas

 

                         Photo 2 de St Amas    Photo  3 de St Amas

 

Foutò de Michello