samedi 9 octobre 2021

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°102: « À noste car ami desparèigu Alan » Setèmbre 2021

   


Pèr Martino, aquesto cansoun oucitano que se cantavo sus li camin de Sant Jaque e que se pòu escouta sus la telaragno : « Triste es lou cèu »


Triste es lou cèu, tristo es la tèrro
Siéu triste fin-qu’au founs dóu cor
Autour de iéu tout es misèri
Perque siéu tout triste coum’acò?
Siéu triste e fin-qu’au founs dóu còr.

Ounte vai l'aucèu, ounte vai l'abiho?
Ounte vai la lèbre dóu branat?
Ounte vai lou vènt quand se resviho?
Mai iéu noun sabe ount’ana
Pèr tant flouri siegue lou branat.

Vengue lou tèms de primavèro
Abriéu s’entournarà deman
Iéu qu'ai au còr doulour nouvello
Degun ai!las noun me vòu ama
Degun ai!las noun me vòu ama.


Triste est le ciel,
Triste est la terre,
Je suis triste jusqu'au fond du cœur,
Autour de moi, tout est misère,
Pourquoi suis-je aussi triste ?
Je suis triste jusqu'au fond du cœur.

Où va l'oiseau, où va l'abeille,
Où va le lièvre de la lande,
Où va le vent quand il s'éveille,
Mais moi, je ne sais où aller,
Pour aussi fleurie que soit la lande.

Vienne le temps du printemps,
Avril reviendra demain,
Moi qui ai au cœur douleur nouvelle,
Personne, hélas ne veut m'aimer,
Personne, hélas, ne veut m'aimer.

Michèu


Lou rescaufamen climati


Fai d'annado de tèms qu'ausèn dire que lou rescaufamen climati e tóuti li catastrofo que nous vai adurre soun ligado à l'ativeta umano : trop de veituro, d'avioun, de caufage, etc.

Sian respounsable de tóuti li malur que soun anouncia : li counglas e li nevié que foundon, li mar que soun nivèu vai mounta e nega lou païs, pièi la secaresso que vai faire mouri la vegetacioun e li bèsti, la calourasso que nous secara li mesoulo, basto, pèr l'umanita i'aura plus qu'à bada mouri...

Pèr pas empura lou mau, fau plus atuba de fiò, espargna l'aigo, plus se servi de veituro, e que sabe encaro !

Mai avèn óublida que de toustèms i'a'gu de pountannado de secaresso, e meme pièje qu'aquéli qu'avèn viscu aquéli darriéris annado. D'eisèmple, en1718, aurié fa 700 000 mort !

L'istourian Enmanuèl Leroy-Ladurie a publica en 1967 : «  Istòri dóu climat despièi l'an milo »

Un journau anglès publiquè tambèn lou 17 de Juliet 1852 aquéli dato :

En 1132, en Alsaço, li sorgo s'agoutèron e li riéu se sequèron. Lou Ren poudié se travessa d'à pèd.

En 1152, la calour èro talamen intènso que se poudié faire couire d'iòu dins la sablo.

En 1160, à la batèsto de Bela , en Oungrìo, un fube de sourdat defuntèron de la calourasso.

En 1276 e 1277, en Franço, li recordo de civado e de segue fuguèron toutalamen aneientado pèr la calour.

En 1303 e 1304, la Sèino , la Lèiro e lou Ren se poudien travessa d'à pèd.

En 1393 e 1394, un fube de bèsti defuntèron e li recordo fuguèron aneientido à l'encauso de la calour.

En 1538, 1539, 1540, e 1541, li ribiero d'Éuropo èron completamen agoutado.

En 1556, i'aguè la secaresso dins touto   l'Éuropo .

En 1615 e 1616, i'aguè la caniculo en Franço, Itàli e Païs -Bas.

En 1646 i'aguè 56 jour de caniculo à-de-rèng en Éuropo

Li mémis evenimen se reprouduguèron au siècle 18èn.

En 1718, i'aguè ges de plueio d'Abriéu enjusqu'en Óutobre. Li recordo fuguèron cremado, li ribiero agoutado e à Paris, lou prefèt faguè barra li tiàtre à l'encauso di temperaturo trop auto ( faguè 45 ° à Paris!) Dins li jardin arrousa lis aubre flouriguèron dous cop dins la meme sesoun.

En 1723 e 1724, li temperaturo èron estrèmo.

En 1746, l'estiéu fuguè particulieramen caud e se ; li recordo fuguèron calcinado, i'aguè ges de plueio mant un mes de tèms.

En 1748, 1754, 1760, 1767, 1778, lis estiéu fuguèron mai tras  que caud.

En 1811, l'annado de la coumeto, l'estiéu fuguè caudas e lou vin eicelènt, meme à Suresnes !

En 1818, li tiàtre parisen reston barra un mes de tèms à l'encauso de la calourasso qu'ajougnè 35 °.

En 1830, li 27, 28 e 29 Juliet faguè 36 °.

En 1835, la Sèino èro quasimen agoutado.

En 1850, dóu tèms de la segoundo epidemìo de coulera, faguè 34 °.


E pamens ! I'avié ges de moutur à esplousioun avans 1856, adounc ges de veituro, d'avioun, de porto-countenèire, ges d'usino o de caufage au mazout, etc. et mau-grat acò i'a'gu de caniculo piro qu'aquéli de 2003 o de 2019...

Alor, aquéli pountannado de calourasso, sarien-ti pas simplamen de fenoumèno cicli ?



                                                                          Michello


E vaqui, l'estiéu a passa...


Mai quet estrange estiéu !

A fa caud, pièi mens caud, pièi encaro tras que caud, e à de rèng... E aquéu gusas de mistrau nous aura pas espargna.

Lou fiò a crema à pau près 7000 eitaro de bos e fourèst dins lou despartamen dóu Var, e acò a dura uno semano de tèms ; dos



 persouno soun morto dins soun oustau ; an pas pouscu s'enana, lou fiò èro tout à l'entour. La mita de la reservo naturalo de la Santo Baumo es estado engoulido pèr lou fiò, emé sis espèci proutegido, fauno e floro eicepciounalo ; ei lou relarg di tartugo d'Erman, aquéli nimai an pas pouscu s'escapa.



Au nostre, dins li Dentello de Mount-Mirai, 250 eitaro an crema. Dison qu'acò ei souvènt prouvouca pèr d'ùni que jiton si megot de cigaleto que soun pas coumpletamen amoussa, o encaro d'autre que garçon lou fiò voulountarimen. N'i'a un que de barrulaire an sousprès que venié de garça lou fiò à-n-uno ribo ; an lèu souna li gendarmo. Aquéu belèu que pagara pèr lis autre.



Aquest estiéu, tóuti se plagnon di pougneduro di mouissau ; sèmblo que n'i'a'gu mai que d'abitudo, d'aquéli pichot mouissau negre que lis entendes pas zounzouna mai qu'an lèu fa de te devouri.

Autre flèu, es aquéu gusas de Couvide que nous aura pas leissa passa l'estiéu tranquile. En mai d'acò, lou gouvèr que dis blanc un jour e negre l'endeman e que fan tout pèr vous coustregne d'ana vous faire vacina, rèn lis arrèsto ; enfuscon li gènt lis un contro lis autre ; sabe pas mounte anan !

Zóu, parlen d'aurre, que siéu en trin de m'encagna touto souleto....

« I'a ges de marrit tèms que noun passo... »

Ai legi sus la telaragno l'istòri d'un chin que si mèstre avien perdu, estènt en vacanço en Savoio. L'an espera, cerca, mai de bado..E quàuqui jour pus tard, un vesin ié mando uno telefounado pèr ié dire que soun chin lis esperavo davans soun oustau, dins lou Gard. Avié fa 380 kiloumètre !

Pèr lou moumen, aquest estiéu avèn agu quàuqui pichòti plueio qu'an fa de bèn ; avèn pas tant pati de la secaresso que lis àutris estiéu. Mai es en Alemagno e en Bèugico qu'an agu d'inoundacioun espetaclouso emé de coulado de terro qu'an tout empourta sus soun passage ; un desastre.





Lou fiò e l'aigo : vaqui dos malemparado que nous menaçon tóuti e que se n'en pòu gaire apara.

Pichot malur pèr iéu, ma galino Gigi a defunta. Quet tristun ! Aquelo galino èro pas coume lis autre ; amavo mies la coumpanié dis ome que dis àutri galino. Nous manjavo dins la man, rintravo dins l'oustau pèr nous segui, que siegue pèr la porto o pèr la fenèstro.




Li bèsti an tambèn si pichòti misèro : un de mi cat ei revengu un matin en panardejant ; ai lèu vist qu'èro sa pauto de darrié dóu coustat dre que ié fasié mau ; l'ai mena encò dóu veterinàri que l'a bèn eisamina : ges de mourdeduro coume lou cresiéu, simplamen d'artròsi. Coume iéu, l'artròsi dóu geinoui dre ! I'ai douna de remèdi quàuqui jour pièi i'ai croumpa de crouqueto especialo pèr facilita la moubileta ; e coumenço d'ana mies ; crese que iéu tambèn vau manja d'aquéli crouqueto ; se fan de bèn au cat, podon pas me faire de mau !



Michello


...Óublidas pas tambèn de counsulta noste blog sus la telaragno ; n’en vaqui l’adrèisso : http://www.blogdemagrand.blogspot.fr


Idèio de presènt: « lou cascavèu » rouman istouri en francès e prouvençau que poudès demanda à l’assouciacioun « Lou Pont de garanço ».