dimanche 1 avril 2018

lou journalet de Febrié 2018


Lou journalet dóu Pont de Garanço

N°67: Febrié mando si darrièri reguignado !
                          Febrié 2018

Lou cat es un sàvi....


I'a gaire d'acò, sachènt qu'ame li cat, m'an óufert un libre entitula : «  agi e pensa coume un cat » ; l'ai legi em'interès ; se dis que li cat soun li rei dóu bèn viéure, e que déurian un pau mai lis óusserva e n'en prendre de la grano.
D'en proumié, lou cat es libre, fai que ço que vòu. Anue, voulès lou faire dintra à l'oustau ? S'a fam, belèu rintrara, senoun, de bado !
Lou cat es carismati : cadun s'aviso qu'es aqui, meme se fai rèn pèr se faire aremarca : saup èstre.
Lou cat es siau, jamai matrassa ; un cop qu'a escarta lou dangié, fai coume se de rèn noun èro.
Lou cat saup s'impausa : tèn sa plaço e pòu pas supourta que quicon ié vene prendre.
Lou cat es un vièi sàvi ; un pouèto disié : «  quouro vese passa un cat, dise : -n'en saup forço sus l'ome »
Lou cat, d'en proumié, penso à-n-èu : «  lou cat noun nous caresso, mai se caresso à nàutri ». Passo la majo part de soun tèms à cerca li meiour rode, à la fresquièro, l'estiéu, bèn au caud e à la sousto l'ivèr. Es lou rei pèr trouva soun eisanço ounte que siegue.
E lou cat a resoun : pèr pousqué prendre siuen dis autre, fau coumença pèr saupre prendre siuen de se-meme, e saup tambèn que fau pas tout espera dis autre, à chascun d'aprene à coungreia soun bonur à-n-èu. Pèr acò, lou cat, éu, s'acete coume es, e se pòu belèu dire que s'amo. Raport à-n-acò, nàutris uman avèn de leçoun à tira !
Quau s'es jamai di : «  s'ère un pau mai coume acò, o un pau mens coume eiço... »
Lou cat, éu, a ges de coumplèisse ! Es fièr, se fai fisanço, e saup douna un pau de soun esta-siau, de sa sereneta.
Lou cat es ermeti au jujamen, saup li qau l'amon e li quau l'amon pas, mai se n'en chau gaire, es pas coume nàutri, à toujour se soucita de ço que lis autre penson de vous, e an ges besoun de parèisse, coume nàutri, que voulèn toujour sembla siau, jouine, bèu, riche, saberu, etc... uno vertadièro ditaturo soucialo !
Fau aprendre, coume lou cat, à s'afranqui dóu regard dis autre.
Lou cat es curious : es soun biais pèr tout mestreja ; quouro adusès quaucarèn de nouvèu, lou vaqui que vèn naseja. Avans de sourti, li cat coumençon pèr espincha deforo ; sèmblo que soun au courrènt de tout ço que se passo dins soun envirounamen. Mai èstre curious, es pas qu'un defaut ! Se fau toujour assabenta de ço que se passo, garda l'esperit dubert i nouvèlli causo, se fau tambèn toujour esmeraviha e noun viéure barra coume uno ùstri !
Lou cat, l'aurés aremarca es independènt ; viéu sa vido sènso agué besoun dis autre, que siègue di cat o dis uman. Fai fisanço à-n-aquéli qu'a adóuta ( Vo, es èu que vous chausis pèr vous baia o noun soun amista) ansin, fai ço que vòu, ges de conte à rèndre en degun !
Acò's pas poussible pèr nous autre uman, sian d'animau souciau, avèn besoun de viéure emé nòsti semblable, mai mau-grat acò, fau toujour garda, dins tóuti li doumèni de nosto vido, uno part d'independènci pèr pousqué serva nosto liberta.
Lou cat a fisanço à-n-èu ; la diferènci entre un cat e un chin, es que lou chin penso : «  me nourisson, m'assouston, dèvon èstre de Diéu ; lou cat, éu, pènso : «  me nourrisson, m'assouston, deve èstre Dié» «  Li chin an de mèstre, li cat an de serviciau »
Lou cat saup prendre lou tèms de viéure, e de tóuti li bèsti, i'a qu'èu que sèmblo d'agué uno vido countemplativo, e nous regardo toujour boulega e nous despacha coume s'anavian prendre lou trin.
Lou cat amo la tranquileta, se i'a trop de brut o de boulegadisso, s'en vai ; s'entournara mai quand la calamo sara revengudo.
Lou cat chausis soun entour ; se dis qu'un cat se chausis pas, mai qu'es èu que vous chausis. D'efèt, l'ai aremarca : tóuti mi cat an chausi de veni au nostre ; soun arriba, un bèu jour, sènso pousqué saupre d'ounte venien, e soun plus jamai reparti, se soun impausa e m'an chausido coume servicialo. Part acò, soun aqui que m'espinchon, e de soun biais, sènso besoun de mot, li coumprene : me dison : « -De que fas d'aquesto ouro à barbouia de papié, veses pas qu'avèn fam ? E pièi, despacho-te d'ana neteja lou petoulié e nous durbi la porto, que la fresquiero arribo, lèu-lèu... »

                                                                   Michello
( d'après lou libre d'Estefane Garnier : Agir et penser comme un chat » )

                                  Mai de que se passo ?

Li gènt sarien-ti vengu fòu ?
Li 25 e 26 de Janvié, un maiun de magasin (Intermarcat pèr pas li nouma!) anouncio uno óuperacioun coumercialo sus d'ùni proudu, e subre-tout uno vèndo à estras de marcat de pot de «  Nutella », un pasta d'avelano e de choucoulat que forço drole ( e tambèn gràndi persouno) se n'en chalon .
Soun anouncia pèr 1€71 lou pot au contro de 4€50 que soun vendu abitualamen. E n'en fauguè pas mai pèr desranca un brave pàti !
Avans la duberturo dóu magasin, dins uno viloto, i'avié de tiero d'au mens dous cènt persouno qu'esperavon. E quand li porto se durbiguèron, li gènt se turtavon, se charpinavon, d'ùni n'en venguèron à se batre, e li gendarmo deguèron interveni. Li gènt dóu magasin prenguèron la decisioun de limita la vèndo à tres pot pèr persouno ; mai d'ùni finoche s'èron ourganisa en equipo pèr n'en rabaia lou mai poussible.
Avien-ti de cregne uno desprouvesido ? Sèmblo que de limita la vèndo ague prouvouca uno meno de coumpeticioun entre li cliènt, chascun voulènt la memo causo en meme tèms.
Sèmblo qu'aquélis evenimen se veson subre-tout dins li païs que coumençon de s'enança, e au nostre, se debanèron dins de rode fourtamen touca pèr lou chaumage e que soun poudé de croumpo es à la baisso.
E en mai 'acò, se saup qu'en Janvié, li sòu soun souvènt de manco dins aquéli rode, alor, aquelo afaire se capitavo bèn !
Mai à despart d'aquéli counsideracioun, acò mostro que s'un jour, pèr malastre, lou manja venié à manca, i'aurié de soucit à se faire ; se veirié lou tourna di pihage, di batèsto, di reglamen de comte soumàri.
Acò fai chifra ; fin finalo se cresen d'èstre de gènt civilisa, mai n'en fau gaire pèr s'avisa que lou sian pas tant qu'acò. Se batre pèr espargna quàuqui sòu e pèr de mangiho ?

                                                                           Michello



Lou journalet dóu Pont de Garanço N°66: Plen d’estrambord e d’enavans pèr la nouvello annado Janvié 2018


Remembranço

Aqueste dimenche, passère sus lou pountet que se trobo au bout de la pisto d’aterrage de Cantarèu. Me remembrè alor un evenimen ourrible que se debanè i’a mai de sèissanto an.
Erian noumbrous tout autour d’aquel areoudrome pèr vèire l’acamp annau dis avioun. Sus aquel pountet, un ome, apieja à sa biciéucleto, fuguè turta pèr la rodo d’un avioun que pèr se pausa, s’èro un pau trop sarra dóu sòu. Erian juste à coustat sus la ridello de la camiouneto à regarda nautre tambèn l’espetacle.
L’esmòu fuguè grand e la visto d’aquel ome estendu sus lou sòu, la tèsto espoutido, me faguè faire long-tèms de chaucho-vièio que soulo, li douço paraulo de ma maire finissien pèr m’apasima.
Mancavian pas aquel acamp que ié vesien d’acroubacio espetaclouso. Lou moumen espera de tóuti èro lou saut en paro-toumbant de Couleto Duval que lou durbissié après uno cabussado que seguissien amé crento.
De retour à Vedeno, acroucavo alor à uno branco de la figuiero, uno caisso e fasiéu coume li piloto, d’acroubacio que fasien sourire ma grand.

                                                              Michèu

                                                 Janvié- Lou mes long...

Se dis que Janvié a dos caro :
Quouro ris pèr davans
Darrié fai la grimasso..
Janvié, d'efét, es lou jougnènt entre l'anciano e la nouvello annado ; tant coume en Desèmbre sian plen d'estrambord pèr alesti li fèsto, cadun au siéu, en Janvié, li fèsto acabado, vous trouvas nè coume un panié trauca...
Dins li jo que se fasien antan, pèr carnava, ( lou jo di mes) vaqui coume presentavon lou mes de Janvié :
Siéu Janvié, lou jala,
Vièi pela
Que de longo tremole
Pèr me gara la fre
Bràvi drole,
Adusès lou pechié !
Lou mes de Janvié anoucio ço que sara l'annado. Li douge proumié jour dóu mes, se dison : «  li coumtié » dison chascun à-de-rèng lou tèms que fara cade mes : lou proumié retrais lou tèms que fara en Janvié, lou dous, en Febrié, e acò jusqu'au 12. Antan, aquéli «  coumtié » èron plaça en Desèmbre. Se dis tambèn que lou tèms que fai lou 2 de Janvié fai quaranteno. Aquelo noucioun de quaranteno se retrobo encaro à màntis óucasioun : lou deluge, li pountannado de marrit tèms, la tengudo à l'escart di malaut countagious, li relevaio de la Vierge e la presentacioun de l'enfant au Tèmple, pèr Candelouso, quaranto jour après Nouvè .
Urousamen qu'en Janvié, i'a li Rei, e fau manja lou reiaume o la galeto à la franchipano, acò fai passa un pau lou rèste, mai encaro que, à l'ouro d'aro, se pòu manja aquéli pastissarié ritualo tre lou mes d'Óutobre, e que n'en perdon soun sèn.
Aquéu mes de Janvié, l'ame pas, : fau renja la crecho, li garlando, lou sapin e tóuti lis adournamen calendau. Fenido, la fèsto, la majo-fèsto, coume disié Mistral ; chascun s'es entourna au siéu, e n'en siéu toujour entristesido. Cresiéu d'èstre souleto à n'esprouva aquéu sentimen de vuege, mai adematin, en amoundant moun posto de radiò, dins la veituro, de-qu'entende ?
Que lou dilun, lou quinge de Janvié, adounc vuei, sarié la journado la mai aflaquissènto de l'annado ! Dison qu'aquelo journado coumbino tóuti li fatour de tristun : lou dilun, que fau tourna-mai ana travaia, la pountannado que seguis li fèsto, li sòu que soun souvènt de manco, e li boni resoulucioun presso dins l'estrambord dóu nouvel-an, e que coumençon de foundre coume nèu au soulèu ; en mai d'acò, la pago es encaro liuen, tout a aumenta, e li vacanço... mies vòu pas ié pensa. E pèr tout acaba, es l'ivèr, la meteò es capriciouso, e li gènt mancon de lus. N'ia meme un qu'a chifra tout acò e n'a escri la fourmulo matematico :

W=( D-d ) x T ^ q
________________
M x Na

Mai gramaci de pas me demanda d'esplico pèr acò, ai rèn coumprès....
Tout ço que sabe, es que siéu pas la souleto qu'amo pas lou mes de Janvié !

Michello, lou 15 de Janvié de 2018
Un pau sadoulo

Quand ère pichoto, i’avié dins moun vilage uno dono vengudo de la vilo que s’èro messo à abari quàuqui pichoti galino, de poumpouneto, pèr ié teni coumpagno.
De longo ié parlavo ; li prenié dins si bras ; li poutounejavo ; de cop, ié metié de riban ; ié netejavo li pato e lou bè…
Un jour que passère en jougant davans soun oustau, veguère li poumpouneto faire de zigue-zague e marcha sus lou quiéu. Forço esmougudo, anère lèu trouba la dono pèr ié demanda ço qu’arribavo à la poulaio.
« Te n’en fagues pas mignoto ! » me respoundeguè la patrouno di galino, « Es rèn ; i’ai soulamen baia un pau d’aigo-ardènt ! »

Anno Laberinto

La secaresso es aqui ; tóuti li gènt penson à la plueio que met de tèms à veni. Un jour, moun ouncle d’Ate que parlavo amé moun paire, ié diguè : « Quouro espères li soulié d’un mort, marches long-tèms descaus ! »

Andriéu