mardi 10 juillet 2018

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°71: « De plueio, n’avèn noste sadou ! » Jun 2018


Lou bèu tèms di meissoun e dis iero...

Que de souveni !
En legissènt li memòri de Frederi Mistral, tout acò m'es revengu...
Revese encaro la segarello que coupavo li blad madur que roussejavon sus lou bèu cèu blu de Juliet, n'en fasié de garbo que femo e enfant acampavon pèr n'en faire de garbeiroun que lis ome cargavon pièi sus li carreto emé li fourco de bos.

                                       

Me souvene qu'èro mau eisa de marcha dins li restoublo, e en mai d'acò ié soubravo toujour quàuqui caucido, e encaro mai marrido, 
   


                              



d'auriolo que me groufignavon mi pichot boutèu. Mai pamens ço qu'amave de faire, enfantouneto, èro de faire s'enfugi li sautarello ; durbien sis alo, qu bluio, qu roujo, e n'i'avié, e n'i'avié, n’en sautavo d'en pertout, que semblavon li belugo dóu fiò...
                                                                               

E revese encaro lou travai dis iero, li chivau que viravon en tirassant si rouladou de pèiro, pièi la ventarello que me pivelavo tant mau-grat la póusso que se n'envoulavo e que me fasié esternuda ; vese encaro lou bèu blad rous que raiavo dins de grosso saco de telo groussiero, e la grand que li pedassavo, à l'oumbre dóu tihòu, tapavo li rousigaduro di gàrri.
A quàuquis annado d'acò, i'aguè pièi la grosso machino ventrarudo pausado sus l'iero coume uno grosso bèsti qu'engoulissié li garbo e n'escupissié d'un coustat lou blad, de l'autre la paio, e tout acò dins un chafaret dòu tron e dins un revoulun de póusso que mountavo s'esbrihauda amount bèn aut dins lou cèu.
                                


La batuso ! S'anounciavo de vilage en vilage e de bastido en bastido ; i'avié bèn uno deseno d'ome, li bras estroupa, la tèsto cuberto pèr s'apara de la rajo dóu soulèu, e chascun à soun obro. Espinchave, pivelado, tout aquéu mecanisme coumplèisse de rodo, de courrejo e de tijo de ferre tau que de maisse de gigant.
Quouro èro anounciado, la batuso, li femo se metien en aio : falié faire manja tóuti aquélis ome, souvènt de jouine, qu'avien d'apetis...Èro coume uno fèsto, e se manjavo bon : lou saussissot, lou gau rousti, lou civié de lapin, li liéume dóu jardin e la frucho fresco ; se bevié tambèn quàuqui bono boutiho, e tóuti èron galoi, risien, cantavon, fasien de conte de ma grand la borgno !
Me souvene que talamen risien que n'i'aguè un que barrulè à la revèsso emé sa cadiero, e se n'en manquè de gaire que toumbèsso dins la chaminèio ounte lou fricot fenissié de couire...
Li meissoun se debanavon au mes de Juliet, qu'èrian deja en vacanço, e me chalave d'aquéli rejouissènço rustico encò di grand. Me souvene perèu dóu travai dis iero à Ceresto, encò dóu Fernand, vesin de la pichoto bastido ounte avian un pichot tenamen, e subre-tout, l'escour, li lapin, dos o tres cabro pèr lou la. Falié marcha dès minuto despièi l'oustau, lou camin viravo e mountavo un pau sus lou cresten de la colo « la Gardeto » . I'anave, à la bello sesoun, tre la sourtido de l'escolo ; es coume acò qu'un jour la cabro me rousiguè lou caièr de recitacioun qu'aviéu pausa sus lou releisset de la citerno.
L'iero dóu Fernand èro au daut dóu camin, e d'aqui, queto visto ! De mountagno, de colo, de bos, de gràndis espandido de terro faturado que chanjavon de coulour au debana di sesoun. Eilalin, à man drecho, la mountagno de Luro que visajavo lou grand Luberoun. E me ramente que li vièi disien : «  Quand Luro a soun capèu e Luberoun soun mantèu, tant pourrié èstre de plueio coume de nèu. »
Coume tout acò es liuen  dins lou treboulun dis an !
A l'ouro d'aro, li fèsto meissounenco soun plus que de souveni pèr li «  seniour » ! Li meissoun soun facho à la lèsto. En Juliet, chasqu'an, dins li champ que s'estalouiron en fàci de moun oustau, de l'autro man dóu canau, l'ause arriba, la grosso sautarello verdo, avans que de la vèire. T'aubouro uno póusso qu'es pas de dire, e dins un vira d'iue, lou champ es meissouna ; vuejo soun gran dins un camioun qu'espèro au bord dóu camin, e, passo que t'ai vist !

Michello
Lou parla dóu païs....

Uno amigo me countè, i'a gaire d'acò, uno istòri estraourdinàri :
Soun grand èro nascu à Pont de Sorgo, e avié degu mounta à Paris pèr lou travai. Aqui, s'èro marida e aguèron de drole. Pièi, pèr resoun de santa, lou mege ié counseiè d'ana s'istala à la campagno. Alor mudèron si catoun e s'istalèron dins l'Iouno.
Un jour, èro deja un pau vièi, toumbè malaut ( bèn fatiga coume dison li bon prouvençau!) ; toumbè meme dins lou subé. Tóuti cresien qu' anavo faire soun darrié badai, mai lou vaqui que se dereviho ! E li gènt de l'espitau sounèron sa mouié fin que venguèsse lèu : s'èro mes à parla uno lengo estrangièro e degun lou poudié coumprene!
Èu que despièi d'annado de tèms avié leissa soun rode de neissènço, lou vaqui que s'èro mes à parla prouvençau !
Coume lou disié Mistral : «  E lou parla de nòsti maire,
poudrian nàutri l'oublida ? »

Michello


Lou journalet dóu Pont de Garanço N°70: « Se plòu pèr l’Ascensioun, Tout vai en perdicioun. » Mai 2018


Lou miracle de Carpentras...
                                                             


I'a d'acò bèn-lèu quatre siècle...
A la debuto dóu siècle 15èn, eisatamen en 1401, Carpentras èro alor la prouprieta di papo que restavon à-n-Avignoun.
Pèr apara la vilo de Carpentras, faguèron eregi de nouvèu bàrri e un poste de gardo à coustat dóu pont qu'encambo Auzoun. Aquéu poste avança èro un pichot óuratòri.
En 1533, un abat faguè trasfourma lou rougadou en capeleto soustado pèr la Vierge Marìo. E tambèn aquelo capello tenguè targo is assaut dóu Baroun dis Adret, chèfe dis Uganaud que saquejavon tout en Prouvènço. ( Es èli qu'avien agrasa lou castèu de Font-Segugno de Castèu-Nòu-de-Gadagno).
En 1628, uno epidemìo de pèsto s'èro amatado sus la vilo, e sis estajan avien pas lou dre de n'en sourti ; li sourdat, sus lou pont, empachavon qu que siègue de passa.
L'epidemìo faguè 3000 mort en dos semano de tèms.
E uno niue, la dóu 9 au 10 de Juliet de 1629, à tres ouro dóu matin, lis estajan dóu quartié dóu pont ausiguèron dinda uno campaneto. Acourreguèron lèu devers la capello pèr saupre ço que se passavo ; i'avié degun dins la capello, se fauguè rèndre à l'evidènci : la campaneto s'èro messo à dinda touto souleto.
E se coumprenguè lèu que la campaneto avié anouncia la fin dóu flèu, amor qu'à coumta d'aqui i'aguè plus ges de nouvèu malaut.
En Janvié de 1630, li Conse decidèron de celebra cade jour uno messo basso dins la capello que fuguè batejado «  Nosto Damo de Santa e de Misericòrdi ».
Lou santuàri fuguè agrandi en 1732, en counservant la capeleto.
E despièi, chasco annado se ié debano uno fèsto pèr counmemoura l'anniversàri dóu miracle, en presènci de l'archevesque e d'un fube de devot.
E en 2029, pèr lou quatre-centèn anniversàri dóu miracle, la fèsto sara di grando !
Astrado estraourdinàri pèr l'ancian pichot posto de gardo sus lou pont qu'encambo Auzoun...

Michello

La crounico jardiniero dóu mes de Mai de Michello


I'a gaire d'acò, disiéu à mi vesin : mete jamai li poumo d'amour, merinjano, pebroun e cougourdeto tant qu'avèn pas passa li sant de glaço, valènt à dire avans lou 15 de Mai.
Erian alor en Abriéu, fasié bèu tèms, siau, alor me respoundien : « Mai creses que vai jala ? »
« -Jala, segur que noun, mai fai toujour marrit tèms dins aquelo pountannado : plueio frejo, ventaras... »
E vese que m'an escouta, e que n'an ges de regret ! Aquéli planto qu'amon la calour, se se refrejon tre la plantacioun fan rèn de bon, an de mau pèr se n'en remetre. Alor, tèms perdu, o tèms gagna ?
E vuei, que sian lou 14 de Mai, lou mistrau negre boufo que fai encaro gaire caud ; belèu deman ?
Davans ma porto d'intrado, bèn à la sousto e contro la muraio à l'autour dis iue, dequé i'avié, aquésti jour ? Un parpaioun ( femèu) avié pega uno sequèlo d'iòu, pichoto perloto coulour d'ivòri, e malur pèr éli, an espeli davans-ièr que fasié tant fre ! Subran, d'un trauquihoun negre an esquiha pèr se pega contro la muraio, li babo se quichavon, bèn amoulounado pèr se teni caudeto, pecaire !
L'endeman, an davala au sòu, de segur en bousco de mangiho, mai plòuvié à bro, fasié fre, ounte falié ana cerca la fueio requisto ? Semblavon desaviado, aquéli bestiouleto...

                                          

Queto idèio aguè sa maire de quicha sis iòu aqui ? Me semblo que de coustumo li bèsti sabon, e fan sis iòu à coustat de la planto que vai pousqué nourri e apara si babo ; sabe pas se n'i a soulamen uno que se vai pousqué sauva.
Li bèsti sarien-ti en trin de se destimbourla ?
Se l'an passa avèn manca d'aigo, crese pas que n'en manquessian aquest an ; belèu qu'es lou soulèu que nous defautara, qu saup ?

De segui....
Li jounc

Lou curat de Gageiroun dounavo un jour uno dinado ; entr’àutri counvida, i’avié li capelan di Santo, dóu Sambu, de Faraman emé pièi mèstre Ousèbi, vièi pescadou dóu Rose que venié de i’adurre uno superbo alauso.
Li curat de Camargo amon de galeja e lou de Gageiroun èro un boufounaire.
Quand s’es manja e s’es begu, eiça vers lou dessert, veici qu’arribo uno boutiho poussierouso, couloussalo, etiquetado, que proumetié quicon de bon. Ero d’aigo de la dourgo.
Veici que lou curat la destapo gravamen, n’en vejo un travès de det dins lou got de mèstre Ousèbi e ié vèn : « Tasto m’aco ! »
Mèstre Ousèbi lou tasto.
« Bèn ! coume lou trouvas ? »
« Ah ! moussu lou curat, respoundeguè lou pescadou, faudrié pas se i’amusa ! vous farié sourti de jounc coume lou bras sus l’embourigo. »

                                                        

Tira pèr Jano-Mario de l’Armana prouvençau de 1871


Istòri de la luseto

(Tambèn dicho verme-lusènt o babau-lusènt)

Vous vau counta perdequé la pouncho de sa co sèmblo d'esbeluga : es pèr s'apara di predatour coume uno luro ( un aganto couioun) embouscado.
Mai es tambèn pèr cerca uno coumpagno !
Vaqui l'istòri !
                                                                                                    
( Recerco facho pèr Jano-Marìo e soun felen Vitour)



Pouèmo pèr ma maire

I'a mai de flour
Pèr ma maire, dins moun cor,
Que dins tóuti li vergié.

Mai de merle risèire,
Pèr ma maire dins moun cor ,
Que dins lou mounde entié.

E bèn mai de poutoun
Pèr ma maire dins moun cor
Que se n'en pourrié douna !

Maurisse Carême

( Reviraduro au prouvençau de Jano-Marìo)

lundi 9 juillet 2018

Lou journalet dóu Pont de Garanço N°69: « Se  jamai abriéu venié, Jamai plueio arribarié. » Abriéu 2018


Drole d'auvàri !

Aquel afaire se debanè i'a d'acò pas liuen d'uno quaranteno d'an...
Dous parèu d'ami, crese qu'èron de Castèu-Reinard, o belèu de Cavaioun, enfin, basto ! Acò fai pas rèn...
Adounc vous disiéu que dous parèu d'ami avien decida de parti ensèn pèr si vacanço, e pèr n'en bèn aprouficha anarien faire de «  caravaning ». Avien bèn ourganisa soun viage, e pèr pas pati de la calourasso, qu'à-n-aquelo epoco i'avié pa'ncaro la climatisacioun dins li veituro, decidèron de roula de niue.
Au bout d'un tèms, li femo aguènt proun blaga, coumencèron d'agué som ; e durmi dins la veituro, es gaire counfourtable ; alor, mau-grat que siègue enebi, se diguèron que la niue i'avié belèu gaire de gendarme sus la routo e decidèron de s'ana jaire dins la caravano. Tant lèu di, tant lèu fa..
Fasié caud, se meteguèron à soun aise, en pichoto camiseto de niue.
E roulo que roularas ! Mai venguè un moumen que lis ome aguèron envejo de soulaja un besoun quichant ; alor s'arrestèron au proumié pausadou de l'auto-routo pèr escampa d'aigo..
E aqui, li femo se derevihèron, e s'avisant que la veituro èro arrestado, se diguèron qu'èro lou moumen de n'en prouficha pèr ana au privat.
Mai la destinado es quauque-fes crudèlo ! Lis ome sourtiguèron d'un coustat, d'enterin que si femo rintravon d'un autre; e countènt de se senti mai lóugié, reprenguèron soun camin sènso se soucita de rèn.
Aï! queto souspresso quouro li dos amigo, sourtènt dóu pàti, s'avisèron que i'avié plus ni veituro ni caravano....E coume faire, en pleno niue, vestido de si pichòti dentello lóugiero, au bord de l'auto-routo ? Faire de meno-me? Acò èro trop riscous.. ( avien ges de telefounet barrulaire, acò eisistavo pa'n'caro)
Avisèron alor un poste de secous em'un telefoune ; alor sounèron, e li gendarme fuguèron lèu aqui pèr li mena au poste, après li aguè cuberto pudicamen emé si vèsto. Tre qu'aguèron counta soun auvàri, dous moutard se gandiguèron sus l'auto-routo pèr retrouba lis ome que countuniavon sa routo coume se de rèn noun èro.
Li faguèron arresta e ié demandèron de durbi la caravano ; nòstis ome n'en menavon pas large, se cresènt de trouba li femo ajassado. Mai de bado ! Queto souspresso de trouba degun aqui dedins !
Mai vaqui que, escourta pèr li moutard, anèron à la gendarmarié e ié retroubèron si femo, enfin rassegurado. L'istòri nous dis pas se li gendarme ié dreissèron un verbau....                                    

Michello                      


                                                                                                    
Aquelo tubo !

Iéu, que pèr resoun de santa lou la m'es enebi, emplegue pèr la cousino o la pastissarié, de la de ris o d'amelo. E sus uno d'aquéli bouito, vaqui ço qu'ai legi ! ( èro marca en anglés) :

« Osco ! Sian «  lou Pont », uno pichoto soucieta famihalo, dins un pichot vilage dóu nord de l'Italìo.
Sian uno entrepresso famihalo au sèns propre dóu terme. Uno soucieta de maire, fraire, fiéu e tanto, bèu-paire e nebout.
Adounc, se voulès travaia pèr nàutri, lou biais qu'es proubable lou mai simple, es un maridage . »

Alor, s'acò vous agrado, vous baiarai l'adrèisso....

Michello

Un pau sadoulo

Quand èro pichoto, i’avié dins moun vilage uno dono vengudo de la vilo que s’èro messo à abari quàuqui pichòti galino, de poumpouneto, pèr ié teni coumpagno.
De longo ié parlavo, li prenié dins si bras, li poutounejavo, de cop ié metié de riban, ié netejavo li pato e lou bè…
Un jour que passère en jougant davans soun oustau, veguère li poumpouneto faire de zigue e de zague e marcha sus lou quiéu. Forço esmougudo, anère lèu trouba la dono pèr nié demanda ço qu’arribavo à sa voulaio.
« Te n’en fagues pas mignoto, me respoundeguè la patrouno di galino, es rèn ! i’ai soulamen baia un pau d’aigo-ardènt ! »
Anno Laberinto                                              


Secaresso d’estiéu

La secaresso es aqui. Tóuti li gèns penson qu’à la plueio que vèn pas.
Un jour moun ouncle d’Ate que parlavo amé moun paire, ié diguè :
 « Quouro espères li sabato d’un mort, marches long-tèms ! »

Andriéu


La capeludo

Tóuti lis an, la capeludo venié à la Bastido-auto ; dempièi quàuquis annado, la vesien plus ; e vaqui qu’aquest’annado 2017, s’es entournado un bèu matin davans l’oustau sus la platano.
Tóuti li matin, cantavo pèr apela sa mouié pèr que venguesse l’ajuda à faire soun nis fin d’agué uno nisado.
                                                                        


Jano-Mario

Prouvèrbi (sus li cat)

La niue, li cat soun gris.

Li cat fan pas de chin.

Bon cat tourno à l’oustau.

Emai toun cat siegue larroun,
Lou cassés pas de la meisoun !

Quand lou cat viro lou quiéu au fiò, marco fre.

Quand lou cat se freto l’auriho,
Lou tèms viéu se reviho.


Sant Jan lou meissounié (cansoun)

Sus li blad l’estiéu dardaio,
Meissounié venès lèu !
Lèu en man, prenen li daio,
Li voulame e li rastèu !

Fasen coume nòsti paire,
Pèr un grand signe de crous,
Coumencen nost’obro,fraire,
E que diéu fugue emé nous !

Voulèn, nautre, que ta fèsto
Se celèbro pèr tout liò,
E d’avaus e de genesto,
Que t’alumon un grand fiò.

E la drudo segnouresso
Nosto terro i champ daura
De bonur e d’alegresso
Te vesènt trefoulira.

Refrin:
Grand Sant Jan
Lou meissounié
Benesisse tis oubrié !
Grand Sant Jan
Lou meissounié
Benesisse tis oubrié !
Grand Sant Jan.

Jano-Mario


Lou journalet dóu Pont de Garanço N°68: Vaqui Mars e soun printèms tant espera ! Mars 2018


Oh ! D'aquelo sisampo …


Sabe pas se sias coume iéu, mai aquéu mistralas m'enfèto, lou pode pas supourta. Pamens fau bèn recounèisse que se l'avian pas, noste relarg sarié enfeci de mouissau, aurian de longo de plueio e de neblasso ; alor, fau-ti dire qu'es uno calamita, o un benfa ?
Passa Lioun, pren soun vanc en esquihant sus Rose, entre li colo que ribejon lou flume ; e quand arribo au nostre, ei fòu, boufo coume un perdu e s'espandis dins li planuro fin qu'à la mar.
Tre qu'avèn la chanço de reçaupre un pau de plueio, zóu, lou vaqui que se dereviho e se bouto en trin...E boufo que boufaras, tres, sièis, nòu vo douge jour de tèms...
Espóusso tout, giblo lis aubre, amoulouno li fueio, derrabo li téule, bacelo li contro-vènt.E quete chafaret ! Siblo, miaulo, rounflo.. de fes que i'a, s'arresto un moumenet, pièi pren mai soun alen e s'entourno que mai fort, mai pouderous...
Pichoto, restave un pau aliuenchado de la Valèio dóu Rose, e eilabas, lou sentian gaire ; quouro d'asard boufavo, se disian :eilalin, déu derraba la cò dis ase, o li bano di biòu de Camargo ; avian ausi dire que à-n-Avignoun avié'gu revessa de veituro, de caravano, e meme un cop un gourbeirard que passavo sus un pont ; mai acò me semblavo pas poussible...
Quouro m'istalère dins lou relarg d'Avignoun, ai pamens coumprés que tous acò èro verai ; un jour me souvene qu'aquéu moustras de vènt m'empachavo d'avança : ère coume clavelado contro la muraio. Un sèr, i'a d'acò quàuquis annado, èro à la fin de Febrié, jalavo, e l'escoubo-nivo s'èro mes à boufa talamen fort que nous faguè toumba la chaminèio sus la téulisso, e sus lou camin, faguè peta uno brancasso d'aubo tant grosso qu'un aubre ; urousamen qu'à-n-aquéu moumen passavo res !
Quouro boufo, lou magistrau m'empacho de dourmi ; si rounflo venon pica contro lou recantoun de la muraio, just darrié la chambro; me semblo qu'es aqui, lou moustras que lampo tout à l'entour de l'oustau ; pico d'eici, pico d'eila, bramo dins la chaminèio, siblo dins lou trau de la sarraio, fai vira l'avalo-fum coume uno baudufo, espousso li gorgo, bacelo lis aubre ; quete brut ! Dirias que i'a cènt diablas vengu pèr vous jouga de marrit tour. Aniue, te fan un chafaret dóu tron de pas-diéu.. La journado, es uno calamita que la vole pas regarda : t'estrigousson li planto, ié chapouton li fueio, derrabon li planto, te secon tout, qu'es pas de crèire. Me demande coume fan lis aucèu pèr voula em'aquéu ventaras...
Mai au contro d'acò, es verai que lou manjo-fango, l'escoubo-nivo, te netejo lou cèu coume pas un ; vos de cèu blu e de soulèu? Zóu, un cop de ventaras e n'en vaqui ! Soulamen, te jalo ! Esquiho dins ti vèsti que te n'en podes pas apara. Se te podes metre contro uno muraio, à la calo dóu vènt, acò es un chale, pos béure lou soulèu à sadou en regardant lou magistrau espóussa li nivoulas ; un cop d'escoubo d'aqui, un cop d'escoubo d'eila, e vaqui lou grand cèu blu que tóuti nous envejon ! ( mai aquélis envejous sabon pas ço que nous fau endura pèr acò!)
E pèr acaba moun prepaus, vaqui un tros d'un pouemenet d'Anfos Daudet, à la glòri dóu mistrau :

Ah ! Que fai bon, quand lou mistrau
Pico la porto emé si bano
Ah ! Que fai bon dins la cabano
Souleto coume un mas de crau...(...)


Michello
( un jour que lou mistralas boufavo à noun plus...)


Lou manja « vegan » de qu'es acò ?


Aquéu biais de manja, es pas, coume forço lou creson,uno modo que vèn tout just d'espeli...
La dóutrino veganisto a creba l'iòu en 1944 emé la foundacioun de la «  vegan soucieta » que dis que lis uman se devon de viéure sènso esplecha li bèsti. Uno autro definicioun, un pau mai preciso sara pièi publicado pèr aquesto soucieta en 1979. Ansin : « aquéu biais de viéure a pèr toco d'enebi tant que se pòu, touto meno d'esplecho e de crudelita envers li bèsti, que siègue pèr se nourri, se vèsti o touto autro estiganço, e ansin promòure lou desveloupamen de l'usanço d'àutri biais sènso esplecho de bèsti, au proufié de l'uman, de l'animalun e de l'envirounamen. »
E crese qu'aquelo dóutrino a trouba, au nostre, un terren pèr s'espandi, bono-di l'ecoulougìo e subre-tout, tóuti li biais qu'an esta emplega pèr lucha contro la mau-trantènço animalo.
D'efèt, aro se saup que dins forço abalimen de bèsti pèr la boucharié, li bèsti soun esquichado, amoulounado, e n'i'a proun que veson jamai lou soulèu. Li pichot soun dessepara de si maire tre la neissènço, nourri de remèdi pèr lis apara di malautié, d'ourmouno pèr li faire crèisse à la lèsto, abari emé de viéure que soun contro-naturo ( i'a que de se fisa à l'escandalo de la vaco folo!) En mai d'acò, dins lis tuadou, li tuaire prenon gaire de precaucioun pèr pas faire soufri li bèsti ; au contro d'acò, n'i'a que li mau-traton sènso resoun,(belèu pèr eisourcisa sa pòu de la mort)
Coume s'ei proun parla d'aquéli pratico, li causo soun en trin de chanja, acò a agu pèr counsequènci que forço mounde soun vengu vegetarian o meme vegetalian. N'i'a meme que soun crudivouro, coume au tèms dis ome préïstouri qu'èron cassaire-acampaire ; mai èli, tuavon o culissien pèr se nourri, se vèsti, fabrica sis óutis, degaiavon rèn, e siéu seguro que tuavon emé respèt, coume acò se fasié, e se pratico encaro, dins d'ùni soucieta tradiciounalo.
Tenès, un de nòstis ami que s'entournè, i'a gaire, de Moungoulìo ounte èro ana pèr li besoun dóu negòci, nous countè qu'eilabas manjon que de móutoun qu'abarisson èli, a vist coume fasien pèr lou tua : ié parlon e lou caresson un long moumen, pièi prenon un coutèu bèn amoula e subran ié trancon la gargamello ; la bèsti dèu pas soufri amor que brounco pas e bramo pas..
Mai pèr reveni à moun prepaus sus lou courrènt veganisto, acò s'arresto pas au manja de car ; es enebi, tambènd'emplega tout ço que pòu faire pati li bèsti, qunte que siègue : ges de mèu, d'iòu, de la e nimai de froumage. Es enebi de se vèsti de cuer o de pèu, ges de lano, e de segur ges de sedo.
Mai la questioun que me tafuro l'esperit e que mancarai pas de ié pausa s'un cop n'ai un davans lis iue, d'aquéli «  manjo vegan » : Vous sias-ti demanda se l'ensalado soufris pas quouro la trancas de soun calos ? Se lis aubre fruchau plouron pas si pichot qu'an amadura emé siuen pèr assegura la subre-vido de l'espèci ? E li pese, e li faiòu, cresès que senton rèn, belèu quouro li desgrunas ?
Es verai que l'ome se dis qu'es lou pu grand predatour de la creacioun ; mai i'a belèu un biais pèr se nourri courreitamen, amor que lou «  creatour » nous afa ounivoro, e acò se pòu faire sènso brutalige.
Iéu que vous parle, pode pas manja de bèsti que se fan couire vivènto, coume li cacalaus, couquiho, cruvelu ; ço que devès tua o culi, lou poudès faire emé respèt sènso faire soufri ; pèr ço qu'es de vòsti culido, n'en fau pas acampa mai que ço que poudès manja ; pèr li culido de planto sóuvage, n'en fau toujour leissa fin que pousquèsson se reproudurre, e fau evita de li matrassa pèr rèn, amor que deman faudra belèu se nourri de viéure sinteti ?
O alor se leissa bada-mouri !

Michello


Crounico jardiniero


Aquelo empego !
Aier ai descurbi dins un recantoun dóu jardin, au pèd d' uno cadiero rouvihado, uno mato de champignoun !
Me siéu demanda se lou rescaufamen climati èro l' encauso d'aquelo mutacioun, o s'èro malo-di tóuti li salouparié que counchon l'atmousfero e lou sòu...
E, ma fisto, après lis avé bèn eisamina, ai vist qu'èron de «  folioto de la piboulo » que dins d'ùnis endré ié dison «  piboulado ».
E zóu, dins la casseirolo...

Michello