jeudi 18 décembre 2014

Lou journalet dóu Pont de Garanço Desèmbre 2014

 

Desèmbre pren

E noun rènd!

                        ********************************

Urous que coume Ulisse a fa un bon viage

Urous que coume Ulisse a fa un bon viage

O coume aquel que counquistè l’aus d’or

E pièi s’entournè, d’us e rasoun fort

Viéure dintre si gènt lou restant de soun age !

Quouro tournarai vèire, las, de moun vilajoun

Tuba la chaminèio, e en qualo sesoun

Tournarai vèire lou claus de mon paure oustaloun,

Que m’es uno prouvinço emai de proun ?

Mai me plais la demoro que bastiguèron mi Grand

Que di Palais rouman soun audacious davans,

Mai que lou maubre dur me plais la lauso fino :

Mai moun Lèro galès, que lou Tibre latin,

Mai moun pichot Liré, que lou mount Palatin,

E mai que l’èr marin la douçour angevino.

          Reviraduro de Michèu

Qu’es verai ?

Qu’es verai ?

Tout ço que nous an di,

Tout ço qu’an pas di,

Qu’es verai ?

Restacado à la Franço,

Prouvènço a d’esperanço ;

Mai lou bon Rèi Rèinié

Sara bèn lou darrié.

Quàuquis annado après,

An di qu’erian francès;

Sian tambèn prouvençau,

Lou poudèn crida aut.

Pèr faire uno grando nacioun,

D’uno lengo avèn besoun.

Fierta dÓu païs nostre,

Resisto la lengo nostro.

Vaudès èron d’ereti ;

Saran lor destruï.

Pamens subre-viéuran

Coume rèire di proutestant.

Falié faire la crousado

Pèr sauva la countrado;

Lou païs sara pres,

Coulounisa après.

Fau crèire à n’un soul diéu,

Paradis e soun fiéu ;

Es-ti lou soul camin

A segre jusqu’à la fin ?

Mount’es la verita ?

Pas èici, pas èila ;

De pertout escoundudo,

Lèu troubado, lèu perdudo !

Qu’es verai ?

Tout ço que nous an di,

Tout ço qu’an pas di ;

Qu’es verai ?

Michèu

                                    Que d'aigo, que d'aigo !

Emé tóuti aquéli plueio que n'avèn agu noste gounfle, se parlavo que de malastre, d'inoundacioun, amor que li prouvençau noun podon óublida ço que se passè à Veisoun en 1992, aqueste endoulible que faguè tant de mort i'a tout just vint e dous an d'acò.

Se capitè qu'aquelo annado, lou proumié de Setèmbre, veniéu enfin d'óuteni moun mudamen pèr quita la regioun liouneso e tourna-mai travaia en Prouvènço. E aquéu jour, lou vint-e-dous de Setèmbre, me troubave à quinge kiloumètre de Veisoun. Me souvene d'aquéu ventaras que s'aubourè dins la matinado, que bacelavo li contro-vènt, toursavo lou ramarès dis aubre, desviravo tout. Lou cèu èro ploumba, e subran, se boutè à plòure ; uno plueio sarrado e countinuouso, coume se vuejavo, d'en aut, de tino e de tino d'aigo, e se vesié pus rèn qu'uno muraio de plueio. E à quinge kiloumètre de Veisoun, èrian ignourènt dóu malastre que se ié debanavo. Sus lou cop de cinq o sièis ouro, me decidère de rintra au mieu. Quouro me troubère sus la routo, m'avisère que tout èro ennega, sabiéu pus ounte falié passa, amor que l'aigo recurbié tout : camin, routo, champ ; vesiéu flouta de poumo, de caisso, de branco ; à Camaret, li gendarmo barravon la routo e assajavon de diregi li veituro dins la bono direicioun ; aguère la bono idèio d'ana aganta l'autò-routo à Bouleno pèr ana jusqu'à Boumpas, e d'aqui, segui la route d'Ate. E coum'acò pousquère rintra au miéu sènso mai d'entrepacho ; e coum'escoutère pas la radiò, sabiéu toujours pas ço que s'èro passa au rode d'ounte veniéu.. Es un cop à l'oustau, qu'aprenguère tout aquéu malastre, e veguère proun que li que m'esperavon s'èron fa un brave marrit-sang, aguènt pas en aquelo epoco de telefounet barrulaire.

L'annado seguènto, à pau près à la meme dato, i'aguè mai un episòdi de plueio diluviano que reviéudè li plago, mai fuguè pas tant marrit.

Enfin, au mes de Nouvèmbre de 1993, aguère enfin la mudacioun qu'esperave tant pèr travaia en Ate, que n'aviéu moun proun de travessa cade jour lou despartamen.

Mai pas pu lèu arribado eilabas, se prouduguè la memo causo qu'à Veisoun, de plueio diluviano, de jour e de jour de tèms, de biòu d'aigo e de fango que davalavon di colo qu'envirounon la vilo ; Calavoun èro foro de soun lié, emplenavo la valèio, carrejant tout dins sis aigo enferounido : caravano, aubre, veituro, piscino... Lou malastre aurié pouscu d'èstre lou meme, mai li gènt se mesfisèron e boutèron de palejaire mecani sus chasque pont pèr aganta lis aubre carreja pèr lis aigo e li bouta dins de camioun, fin d'empacha que faguèsson de restanco, e que l'aigo poudènt plus s'escoula, enneguèsse touto la vilo. Lou malastre fuguè enfin evita.

Es coum'acò que tres an à-de-rèng me fauguè endura li subroundamen emé tóuti li coumplicacioun de routo deslabrado, de pount afoundra que me coustregnavon de chanja de routo.

Tóuti aquélis aigo enferounido que rès li pòu arresta m'an toujour fa pòu ; mant un cop la chaucho-vièio me n'en faguè faire de pantai malastrous. Mai me dise que i'a forço gènt qu'an viscu, antan, e siguèsse qu'en Avignoun, au ritme dis inoundacioun. Quouro s'avisavon que lou Rose gounflavo, esperavon pas, mountavon si moble e soun sant-frusquin dins lis estànci ; sourtien li barco pèr se desplaça. Dins la vilo, istalavon li bastardèu pèr reteni l'aigo , mai acò empachavo pas tout. Sus nost'oustau d'Avignoun, dedins li bàrri, i'avié dos o tres placo que marcavon à chasque desbourdamen lou nivèu dis aigo, e veguère qu'èron arribado jusqu' au proumier estànci. A l'ouro d'aro, mau-grat que lou Rose, à pau près un cop l'an, s'escampo sus li lèio de l'Oulo e sus la Bartalasso, lou dedins de la vilo es espargna, mai i'a proun d'àutri rode ounte li gènt óublidon qu'acò pòu encaro arriba.

                                                                          Michello

                Encaro la crounico jardiniero !

En aqueste sesoun, de segur qu'avès fa coume iéu, estrema li planto jaladisso dins vòsti remiso o vosto serro. Pièi es lou moumen de rintra li darnièri recordo, leva di liéume d'ivèr que reston dins la terro en esperant la culido : pòrri, bledo-rabo, garroto, rabo, e subre-tout li patanoun, que sabe pas bouta couire sènso n'en metre dins l'oulo emé de caulet-rabo, de caulet-navèu e de panés. Acò vous fai un d'aquéli bouioun !

Mai vuei, vous vouliéu parla d'uno autro meno de recordo qu'es lou moumen de culi avans que l'auceliho aguèsse tout acaba : valènt à dire li grato-quiéu, o agufo, coume se disié au miéu, o s'amés miés, li fru de l'agoulencié. I'a gaire, n'aviéu alesti uno gelarèio pèr uno tastadisso, e tóuti li que soun vengu se n'en soun lipa li dèt. En mai d'acò, aquéli fru soun clafi de vitamino .

Pèr l'alesti, es gaire dificile, just un pau long !

Aprés la culido, ié fau leva lou pichot tap negre, es ço que soubro de la flour, pièi li coungela, amor que pèr èstre bon, fau que venon blet.

Un parèu de jour mai tard, li bouta dins uno cassolo, li curbi d'aigo e ié bouta lou cabucèu. Faire bouli plan uno ouro de tèms à pau près., pièi lis escracha dins un tamis fin de leva li grano e la bourro.

Fau pesa la poupo mesclado à l'aigo e ié apoundre de jus de limo e de sucre ( à pau près sièis cènt gramo pèr un kilò e faire couire acò cinq à dès minuto, pas mai.

Me n'en dirés de nouvello !

                                                      Michello

Quand Vedeno se negara, plus rèn eisistara...

Es ço que se disié antan... A Vedeno, li proumié souveni d'inoundacioun soun proun recènt, amor qu'autro-fès, i'avié forço valat, roubino bèn cura, mai de terro faturado ounte la plueio se poudié trescoula, e de sebisso pèr barra la routo à l'aigo. Aro, tout acò es feni, la vido mouderno a tout cambia, mai pas en miés.

Lou proumié grand episòdi de subroundamen, acò fuguè uno marrido passo, èro lou vint-e-dous de Setèmbre, en milo nòu cènt nonanto dous.

Marineto se ramento d'aguè vist coum'un ridèu d'aigo que barravo la visto e acò durè quàuquis ouro de tèms. Dins li quartié d'en bas dóu vilage, li placo d'esgout s'aubouravon e fasien giscla l'aigo.

Martino veguè, que de la colo de Piecaud l'aigo davalavo e chasque rego de vigno semblavo un pichot valat ounte l'aigo cascaiavo e toumbavo en empourtant de lambias de terro émé lou quitran de la routo. Un endoulible vertadié.

                                     Travail couleitiéu.

Souvèt à nosto beloto

Pèr mi cousin Ivono e Eli

Davans lou fournèu que rounrouno

Tout galoi de rousiga soun bos,

Escoutavian lou vènt regagnous,

Coulerous, qu’enflo la voues.

Ero l’ivèr, la porto bèn sarrado,

A taulo tÓuti li quatre asseta,

Rèn conto mai qu’uno causo,

Eliminant tÓuti nÒsti soucit

Es la beloto e soun empreso

Carto en man, cadun espèro

Lis anouncio e si suspresso

Proumié ple varlet reviroun

Es grisejant dins quento ambianço

De paraulo de-fès vivo

Lucado pleno de desfisanço

Mai l’amista gardo si dré.

Vivian sènso ié prene gardo

De moumen riche de bonur

Mounte entre nautre, rèn se gardo

De messorgo, fiel à plen cor.

Nautro beloto semaniero

Nous ajudo à vieii plan plan

Que duro long-tèms pèr nous destraire

Es moun souvèt de novo an.

Revira de Gineto Desmoulins-Viaud

                                                                  Oudeto

Un bon remèdi

Coudeno avié perdu sa clau. Uno ventrado d’agroufioun i’avié douna uno ringo que vous n’en dise pas mai. Talounet, lou courdounié, que de sa fenestro l’avié vist touto la matinado courre au cabanoun, prenguè un taboussoun de damo-jano, lou meteguè dins uno bouito e lou mandè pèr la posto à soun vesin Coudeno, amé uno biheto que disié : « S’es pas proun gros, ié metras uno pato ! »

Quand Coudeno aguè desfa la bouito, prenguè uno talo coulèro, que lou lendeman èro coustibla. Lou remèdi fuguè bon, amor que rèn que lou vesènt, Coudeno fuguè gari.

Revira dou calendrié pèr 1908

                                                                             Oudeto

               Lou sa farinous

Un medecin celèbre de Paris, Moussu lou dÓutour Charcot de l’institu, l’autre an, estènt malaut d’un mau d’esquino que ié fasié teni lou lié, reçaupè la vesito de nÒsti coumpatrioto Moussu Naquet e Sant Martin, que soun, l’un senatour, l’autre, coume sabès, deputa de vau-cluso.

Em’acÒ Sant Martin diguè au dÓutour Charcot :

« DÓutour, vous presento moun bon ami Naquet, que vous voudrié counsulta pèr uno malautié que porto. »

« Coume ? cridè Charcot, en se drèissant sus soun lié, vous que sias madecin e autant medecin que iéu, Moussu lou dÓutour Naquet, me venès counsulta ? »

« Que voulès, mèstre ! respoundeguè Naquet, quand sian malaut, li medecin, nous fisan gaire à nàutri-meme.

« Avès rasoun, diguè Charcot. Iéu, me siéu senti pres d’un marrit mau d’esquino. Ai counsulta ma couisinièro..M’a di de me bouta..sabès dequé ?

Un sa farinous e me n’en trove forço miés.. Moussu Naquet, fasès coume iéu ; e s’avès mau d’esquino, boutas iè tout-d’un-tèms, un bon sa farinous.

Se se riguè, vous demande vèire !

Car es pas que noun sachès que l’ounourable senatour es un pau espalu.

                                                    Armana prouvençau 1885

                                                                     Tira pèr Jano-Mario

N.B : S’avès uno istòri à nous counta (meme en francès), esitas pas : Nous agradarié de la bouta sus aquest journalet.