vendredi 10 avril 2020

Lou journalet dóu Pont de Garanço n° 89 Abriéu 2020


« En gàbi coume lis aucèu ! »
Èro en mars de 2020

Èro en mars de 2020
Li carriero éron vuejo, li magasin tanca, li gènt poudien plus sourti.Mai lou printèms sabié pas, e li flour coumencèron de flouri, lou soulèu lusissié, lis aucèu cantavon, li dindouleto anavon lèu-lèu arriba, lou cèu
èro blu, lou matin arribavo mai lèu.

Èro en mars de 2020.
Li jouine devien estudia en ligno, e trouba d’óucupacioun à l’oustau, li gèns poudien plus ana bada davans li boutigo, nimai ana se faire toumba li pèu. Lèu-léu i’aurié plus ges de plaço dins lis espitau, e li gèns countuniavon de toumba malaut.
Mai lou printèms sabié pas, lou tèms d’ana à l’ort arribavo, l’erbo verdejavo.
Èro en mars de 2020.

Li gèns soun esta bouta en gàbi, pèr apara li rèire-grand, famiho e enfant : Plus ges d’acampado nimai de repas, de fèsto en famiho. La pòu èro devengudo vertadiero e li jour se semblavon.
Mai lou printèms sabié pas, li poumié, lis agroufounié e àutris aubre an flouri, li fueio an crèissu.

Li gèns an coumença de legi, de jouga en famiho, d’aprene uno lengo ; cantavon sus li bescaume en counvidant li vesin à faire ansin ; an après uno nouvello lengo, à èstre soulidàri e se soun councentra sus d’àutri valour.
Li gèns an realisa l’impourtanço de la santa, de la soufrènci, d’aquest mounde que s’èro arresta, de l’ecounoumio qu’a pica de nas.
Mai lou printèms sabié pas, li flour an leissa sa plaço i fru, lis aucèu an nisa, li dindouleto èron arribado.

Pièi lou jour de la liberacioun es arriba, li gèns l’aprenguèron à la televisioun. Lou virus avié perdu, li gèns soun davala dins la carriero, cantavon, plouravon, poutounavon si vesin, sènso masco nimai gant.
Es aqui que l’estiéu es arriba, perqué lou printèms sabié pas. A countunia pamens d’èstre aqui, maugrat lou virus, la pòu e la mort. Bord que lou printèmps sabié pas, aprenguè i gèns lou poudé de la vido.
Tout se vai bèn debana, demouras encò vostre, aparas-vous e proufitares ansin de la vido.
Sourrisen, pantaien e demouren amourous… !


                              Tèste baia pèr Martino

Pasco !
Deja Pasco !
Moun atestacioun derougatòri en pòchi, siéu anado dins un magasin pèr ié faire quàuqui croumpo.
E aqui ai descubert que Pasco s'encaminavo, amor que, coume se de rèn noun èro, lis estagiero èron clafido d'iòu, de lapin, de galino e de campano de choucoulat ; n'en vos ? N'en vaqui !

Emé tout aquéu bourroulis pensave plus à Pasco. E pamens la naturo à moun entour canto li bèu jour revengu ; la vegetacioun flouris à noun plus, li roure venon de faire peta si bourroun pèr larga si fueio nouvelàri ;

 l'auceliho es en aio : faire si nis, sis iòu, cerca de mangiho. 

Li bestiouleto tambèn banejon foro sòu.
Éli nimai soun pas counfinado e sabon pas ço qu'a agarri l'umanita dins soun entié.
Coume pèr nous assoula un pau, aven agu un tèms de calandro tout aquéli jour ; un pau fres la niue, vese cade matin que la vièio a tamisa, uno bello blancado recuerb tout lou prat.
Sian encaro dins la pountannado de la luno rousso, e se saup proun que rabino tout. A rabina li vergié dins Ventour qu'es un malastre de mai.
La luno rousso
plòu o boufo...
Pasco se fèsto toujour lou proumié dimenche après la pleno luno que seguis l'equinòssi de printèms. Dins la semano santo, antan se fasié maigre ; es uno semano de penitènci. Sabe pas se se fai toujour, mai me souvene que, i'a long-tèms d'acò, dins li glèiso,lis ournamen èron escoundu souto de telo negro ; li campano èron muto, es li drole que passavon pèr carriero emé de cracino
pèr anouncia lis óufice. Lou dijòu sant, es lou jour que Jèsu aprés aguè presida la santo taulejado ( la Ceno)
counduguè si disciple au jardin dis óulivié ounte Juda lou trahiguè, e que fuguè arresta. Lou divèndre sant, se revivié la mort dóu Criste en seguissènt lou camin de crous d'estacioun en estacioun. Antan èro enebi de travaia lou dissate de Pasco qu'èro la revengudo di campano.
Âutri-fès, dins la semano santo èro tambèn enebi de manja d'iòu. Es pèr acò que se n'òufrissié pèr Pasco, après li aguè pinta emé de coulourun naturau ( espinarc, caulet rouge, cebo, bledo-rabo)

E ai legi que dins d'ùnis endré lis iòu dóu divèndre sant èron regarda coume marrit, li falié jita . Dins li Voge se n'en servien pèr descurbi li masc ; sènso se faire vèire, faié jita l'iòu contro l'oustau, e se lou mèstre sourtié en cridant, poudias èstre segur qu'èro masc.
Aquest an, Pasco se festejara chascun au siéu, counfinamen óublijo.

                                                          Michello

Lou velouta d'ourtigo


Pèr vous óucupa mai tambèn vous coungousta
( e carga de vitamino pèr vous apara dóu virus)

Emé voste atestacioun derougatòri, anas faire uno pichoto permenado dins un rode fres pèr acampa quàuquis ourtigo. Mèfi, soun meichanto, fau metre de gant un pau espès ( gant de veissello) e coupa lou bout di tijo emé li quatre fueio que soun li mai tèndre ; n'en fau aperaqui un pichot saladié. Li fau aro bèn lava, acò fai toumba si péu ourtigant.
Chapla uno cebo e dos veno d'aiet, li faire un pau couire quàuqui minuto plan em'un pau d'òli d'óulivo, pièi apoundre lis ourtigo e tres o quatre tartifle pas trop grosso, espelucado e chaplado. Curbi d'aigo, un pessu de sau e faire couire à pau près miechoureto de tèms.
I'a plus qu'à escracha tout acò lou mai finamen poussible e vous coungousta !

                                                Michello

Dins aquelo pountannado de counfinamen, i'a forço tèste, image, filme, que viron dins la telaragno. Demié tout acò, n'ai reçaupu un qu'ai trouba forço interessant, une analiso proun justo de la situacioun, alor vous l'ai revira au prouvençau. Lou vaqui :

L'umanita esbrandado e la soucieta afoundrado pèr un pichot afaire...
Un pichot afaire microuscoupi bateja
« Courounavirus »
treviro la planeto.

Quaucarèn d'invesible es vengu faire sa lèi. Remet tout en questioun ; a fa cabussa l'ordre establi. Tout se rejoun en plaço, autramen, diferentamen.
Ço que li gràndi nacioun an pas pouscu óuteni, en Sirìo, en Libìo, au Iémen, aqueste pichot afaire l'a davera. ( an fa la pacho)
Ço que l'armado Argeriano a pas pouscu óuteni, aqueste pichot afaire l'a davera (Lou « Irac » manifestacioun de countestacioun, a cala)
Ço que lis óupausant pouliti an pas pouscu davera, aqueste pichot afaire l'a óutengu ( remandamen d'impost, descargo fiscalo, crèdi à taus zèro, founs d'investimen, baisse dóu cours di matèri proumiero estrategico...)
Ço que li «  gilet jaune » e li sendicat an pas pouscu óuteni, aqueste pichot afaire l'a davera ( baisso di pres à la poumpo, prouteicioun soucialo refourtido...)
Subran se pòu óusserva dins lou mounde óucidentau que lou carburant a baissa, la poulucioun a demeni, li gènt an coumença d'agué de tèms, talamen que sabon pas dequé n'en faire. Li parènt aprenon à counèisse sis enfant, lis enfant aprenon à resta emé sa famiho, lou travai es plus uno priéureta, li viage e li lesi soun plus regarda coume la normo d'uno vido reüssido.
Subran, dins lou silènci, se reviran d'espernautre e coumprenèn la valour di mot : soulidarita e vulnerableta.
Subran nous rendèn comte que sian tóuti embarca dins lou meme batèu, riche e paure. Nous rendèn comte qu'avian cura ensèn lis estagiero di magasin, e coustatan ensèn que lis espitau soun plen e que l'argènt a ges d'impourtanço, qu'avèn tóuti la memo identita umano fàci au courounavirus.
Nous avisan que dins li garage li veituro dis auto gamo soun arrestado just perdequé degun pòu sourti.
Quàuqui jour soulamen an sufis à l'univers pèr establi l'egalita soucialo qu'èro impoussible d'imagina.
La pòu a envahi tout lou mounde. A chanja de camp. A quita li paure pèr ana abita li riche e li poutènt. I'a rapela soun umanita e i'a revela soun umanisme.
Pousquèsse acò servi pèr vèire li limito de l'inteligènci umano fàci à la forço dóu cèu.
A sufis de quàuqui jour pèr que la certitudo vèngue incertitudo, que la forço devèngue feblesso, que lou poudé vèngue soulidarita e councertacioun.

                                    Moustafa Dahleb
                                  Reviraduro de Michello