Digo-me papet !
*Digo-me papet, Mestresso
nous a parla di noumbre entié que soun 0, 1,2,3,.. que m’en a faugu de tèms pèr n’aprene la
seguido, mai nous a parla tambèn que i’avié
li noumbre entié negatiu que soun -1,-2,-3… Es facile à coumprene l’ivèr
quouro jalo e que li temperaturo soun negativo. Es belèu pèr aco que lis ame
gaire !
Nous a pièi di qu’en mai
d’aquéli noumbre, i’a li que s’escrivon souto la formo d’un fracioun, coume pèr
eisèmple 7/8, 5/9,… ço que n’en fan un mouloun.A l’escolo avèn li que
s’escrivon 15/20 vo 4/20 que fai faire la bèbo !
Me demande alor se n’i’a que s’escrivon
pas souto la formo d’uno fracioun.
*As rasoun, pichot. Fau èstre
curious. Aquesto questioun a tarabasta lis ome dempièi de tèms. N’avèn la probo
sus uno tableto que fuguè troubado e que dato d’au mens 1300 an avans nosto èro.
Ié poudèn vèire dessus un dessin representant un carrat e uno loungour aprouchadisso
de sa diagounalo.
n Faudra espera 500 an avans nosto èro pèr agué la demoustracioun qu’aquesto loungour se pou pas escriéure souto la formo d’uno fracioun : es lou famous noumbre r que verifico l’egalita : r x r = 2.
*Mai alor papet, coume fau
faire pèr recounèisse li noumbre que s’escrivon souto la formo d’uno
fracioun ?
*Vese que sies bèn curious.
La rasoun n’es simplo. Quouro fas la divisioun d’un noumbre entié pèr un autre,
coume te l’an après à l’escolo, lou rèsto de la divisioun es toujour plus
pichot que lou divisour. Se countunies ansin, à n’un moumen douna, vas trouba
coume rèsto siegue 0, ço qu’acabo la divisioun, siegue un rèsto qu’as deja
trouba, e alor la divisioun se perseguis sènso fin amé la memo seguido de
noumbre : 2.32100000 vo
2.321321321… pèr eisèmple.
Li noumbre que s’escrivon
souto uno fracioun s’escrivon dounc amé uno seguido de 0 après la virgulo vo
amé uno repeticioun sènso fin di meme noumbre.
*Mai papet, es-ti poussible
de trouba l’escrituro d’un tau noumbre souto la formo d’uno fracioun ?
*Es poussible, pichot. Vaqui
la respounso e te n’en farai la demoustracioun lou prouchan cop.
Se lou noumbre s’escri
N,A ,soun escituro souto la formo d’uno
fracioun es facilo à trouba :
2,31= 231 /100 vo
53,481 = 53481/1000
Se lou noumbre s’escri N,AA…
amé N noumbre entié e A noumbre aguènt r decimalo, lou noumbre s’escri alor
souto la fracioun :
N(10x10x…x10 -1) + A pèr lou nouminatour amé r 10 à multiplica
ensèn
e
10x10x10x…x10 – 1 coume denouminatour.
Aquesto fourmulo es simplo à
coumprene dins un èisemple :
Lou noumbre 3,642642642642…. s’escri dounc :
N=3 A= 642
et r=3 (noumbre de decimalo de A)
Ço que douno :
(3(1000-1) + 642)/(1000- 1) =
3639/999
Lou podes verifica en fasènt
la divisioun, ço que te fara uno bono revisioun.
Curiouseta : La memo fourmulo applicado douno :
0.9999999999….. = 9/(10-1) =9/9 = 1 car N = 0 et A = 9
et r = 1
*Mai alor papet, tòuti li noumbre que soun sènso repeticioun s’escrivon
pas souto la formo d’uno fracioun e n’i’a dounc un mouloun ?
*As rasoun e lou veirèn lou
prouchan cop.
En esperant, tèn-te gaiard e countunio d’èstre
autant curious !
Lou papet
Michèu
Autouno, vo estiéu ?
Sian vuei lou 31 dóu
mes d'Óutobre, e tout lou mes se sian cresegu encaro en estiéu. D'abitudo
atubavian lou caufage au mitan dóu mes, mai aquest an n'avèn pas agu besoun,
fasié mai de vint degrad dins l'oustau. Estènt qu'aquest an lou gouvèr nous
demando d'espargna lou courrènt eleitri e de caufa lis oustau à dès-e-nòu
degrad, e pas mai, d'ùni pèr galeja an di : « fai 23 dins moun
oustau, belèu que dèuriéu atuba un pau la climatisacioun pèr toumba sus la
temperaduro reglementàri de 19° ! » Vau mies n'en rire,
d'acò...
Mai es aquelo
secaresso que fai faire de soucit... Nous anouncio un pau de plueio, pièi
toumbo rèn, o tout bèu just quàuqui gouto, gaire mai qu'uno eigagno.
Aviéu jamai arrousa
mi planto à la fin d'Óutobre, mai lis ourtensia que soun dins de vas an set, li
fau arrousa proun souvènt.
I'a quàuqui jour
d'acò un matin qu'èro à pau près sèt ouro e miejo, reveniéu d'apastura mi
galino, quouro veguère de liuen un cat rous davans la terrasso de
l'oustau ; belèu Milo, aquéu de mi vesin, mai en m'aprouchant pousquère
miés lou destria ; noun, Milo ei pas tant gros e soun péu plus clar... e
devistant sa cò e soun mourre, m'avisère lèu qu'èro pas un cat, mai un
reinard !
E moun cat à iéu,
avié escala sus lou bord de la fenèstro e lou regardavo, espanta, e segur
esfraia de descurbi aquelo bèsti ; Tant lèu cridère : « E dequé
fas, tu, aqui ? » e moun reinard, sousprès, aguè lèu fa de
patuscla ;
Aièr, ai legi sus lis
enfourmacioun loucalo de la telaragno qu'à-n-Ate, à-n-un kiloumètre de la vilo,
i'agu de loup que soun vengu dins un jardin toucant un oustau e qu'an tua de
cabro. Li gènt dóu Pargue dóu Leberoun i'an di que n'i' avié à pau près uno
trenteno dins l'encountrado....acò rasseguro gaire. E an di, fau se mesfisa e
jamai ié vira l'esquino, mai coume faire se n'en vèn quàuquis-un e que
vous enviróuton?
E acò m'a fa pensa
que quouro mis enfant èron pichot avién coume tóuti pòu dóu loup ; alor,
pèr li rassegura ié disiéu qu'à l'ouro d'aro, de loup n'i'avié plus au nostre,
que n'en soubravo plus que dins li libre pèr faire pòu is enfant...
E despièi, n'a passa
d'aigo au Rose !
I’a gaire d’acò an descurbi, au nostre, uno nouvello
fourmigo »Wassmanina auropunctata » es à dire « fourmigo
eleitrico » ei bèn pichoto, un milimètre e miejo, de coulour jauno daura,
mai ei tras que dangeirouso se d’asard venié à vous pougne, soun verin es
empouisouna.
Fin finalo, de plueio
n’avèn agu forço tout de long dóu mes de Nouvèmbre, crese que n’i’a proun.
Fai dous matin que la
vièio tamiso ; l’ivèr arribo e fau cregne que i’ague pas proun
d’eleitricita pèr tóuti. Nautre fasèn mèfi de pas degaia, mai es-ti que tóuti
fan parié ?
30 de
Nouvèmbre :adematin ai vist que Ventour èro tout blanc de nèu.
Fai à pau près tres
semano qu’aviéu plus rèn marca, e vaqui tres semano me sèmblo qu’a fa que
plóure, e d’aigo n’avèn proun, la terro pòu plus béure ; tout es fangous,
en mai d’acò fai fre. A neva dins mant un endré, meme à Lioun e à Rèno de
Bretagno. Belèu qu’aquest‘an l’aigo sara pas de manco !
Sian quasimen à
Nouvè !
Michello
L'aubre di càqui
Quau a jamai bada davans aquélis aubre, à
l'autouno, en vesènt si branco nuso e negrasso cargado d'aquelo frucho d'uno
bello coulour aranjado ?
Mai fin finalo, n'i'a
gaire que li manjon, aquéli fru... Sèmblo qu'es soulamen dins li païs dóu bacin
mieterran que soun presa, e subre-tout en Asìo, soun countinènt d'óurigino.
Sarié vengu en Franço emé Jóusè Banks, un boutanisto coumpan dóu capitàni Cook,
au siècle XVIIèn; li pourtugués, éli, ié dison « figo chineso » bord
qu’eilabas li fan seca coume li figo.
Es un aubre que pòu
supourta la fre, de temperaduro jusqu'à mens quinge degrad ; mai pèr faire
si fru, a besoun d'estiéu long e caud , em’ acò ei gaire eisigènt, pòu
viéure dins de terro pauro.
Pòu faire uno deseno
de mètre d'aut. A la primo, si fueio espesso soun d'un poulit vert clar, pièi
vènon founsado ; à l'autouno prenon uno bello coulour de couire pièi vènon
roujo avans de toumba. Si flour soun menudo, jauno-crèmo, e s'espandisson entre
lou mes de Mai e de Jun. Es un aubre diouïque, es à dire que nourmalamen li
flour masclo e li femelo soun cargado pèr d'aubre diferènt, mai éu fai
l'ouriginau e s'atrobo d'aubre qu'an li flour mascle e li flour femelo ensèn, e
en mai d'acò, de flour ermafroudito ! Li flour soun fegoundado pèr
d'insèite, mai podon tambèn faire si fru sènso fegoundacioun, pèr
partenoucarpìo, e aquéli fru auran ges de meseioun. Li fru soun soulidamen
accrouca i branco pèr soun pecou, e lou vènt li pòu pas faire toumba ;
s'amaduron d'aise, e pèr lou càqui « muscat »déu veni blet avans
d'èstre manja. I'a tambèn uno autro espèci de càqui qu'es arrivado i'a mens de
tèms, se dis « càqui-poumo », que se manjo avans de veni blet, e
qu'ei dous.
Lou noum d'aquéu fru,
lou càqui, vèn dóu Japoun, ei lou noum d'uno espèci d'aubre, lou placaminié dóu
Japoun. « Diospyros càqui », soun noum sabènt vèn dóu gre, e vòu
dire « nourriduro de Zèus » Ei de la famiho dis Ebenacèio, d'aubre
qu'an de bos founsa emplega en ebenistàrié.
Michello
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire